۱۷٬۸۱۳
ویرایش
نشوز: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
خلاصه‌سازی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (خلاصه‌سازی) |
|||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
نشوز اصطلاحی در [[فقه]] و [[حقوق]] و به معنای سرپیچی کردن یکی از زوجین (زن و مرد) از برآورده‌سازی<ref>محقق حلی، مختصرالنافع، ۱۴۱۰ق، ص۱۹۱.</ref> وظایفی است که رعایت کردن آنها، برای هریک از زوجین نسبت به یکدیگر، | نشوز اصطلاحی در [[فقه]] و [[حقوق]] و به معنای سرپیچی کردن یکی از زوجین (زن و مرد) از برآورده‌سازی<ref>محقق حلی، مختصرالنافع، ۱۴۱۰ق، ص۱۹۱.</ref> وظایفی است که رعایت کردن آنها، برای هریک از زوجین نسبت به یکدیگر، واجب است.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۷.</ref> مانند: پاسخ دادن زن به خواسته‌های مشروع جنسی همسر<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۷.</ref> یا وجوب پرداخت [[نفقه]] برای مرد.<ref>خویی، منهاج الصالحین، مؤسسة الخوئی الإسلامية، ج۲، ص۲۸۹.</ref> نشوز در لغت به معنای زمین مرتفع و بلند است؛ به همین دلیل نشوز زن را به معنای بغض و سرکشی او نسبت به شوهر و سرباز زدن از حقوق شرعی او دانسته‌اند.<ref> راغب اصفهانی، المفردات، ذیل واژه «نشز».</ref> | ||
به زنی که از انجام وظایف زناشویی نسبت به شوهرش، خوداری کند «ناشزة» و به مردی که از ایفای وظایف زناشویی نسبت به همسر خویش، خوداری کند «ناشز» گفته می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۲۱۹.</ref> اگر هر دوی زن و شوهر به انجام وظایفشان نسبت به همدیگر بی‌اعتنا باشند به این مورد [[ | به زنی که از انجام وظایف زناشویی نسبت به شوهرش، خوداری کند «ناشزة» و به مردی که از ایفای وظایف زناشویی نسبت به همسر خویش، خوداری کند «ناشز» گفته می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۲۱۹.</ref> اگر هر دوی زن و شوهر به انجام وظایفشان نسبت به همدیگر بی‌اعتنا باشند به این مورد [[شقاق]] گفته می‌شود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۹. </ref> | ||
از نشوز و احکام آن در باب [[نکاح]] از [[ابواب فقه]] بحث می‌شود.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۷.</ref> بنا به گفته برخی محققان، در حقوق موضوعه در کشور ایران، تعریف واضح و صریحی از «نشوز» ارائه نشده است و کلمه «نشوز» فقط در ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی و فقط درباره زن به‌کار رفته است.<ref>سیدی بنایی، ندایی، «مطالعه تطبیقی نشوز زوجه و نشوز زوج در مبحث حقوقی و فقهی»، ص۴۴.</ref> | از نشوز و احکام آن در باب [[نکاح]] از [[ابواب فقه]] بحث می‌شود.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۴۲۷.</ref> بنا به گفته برخی محققان، در حقوق موضوعه در کشور ایران، تعریف واضح و صریحی از «نشوز» ارائه نشده است و کلمه «نشوز» فقط در ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی و فقط درباره زن به‌کار رفته است.<ref>سیدی بنایی، ندایی، «مطالعه تطبیقی نشوز زوجه و نشوز زوج در مبحث حقوقی و فقهی»، ص۴۴.</ref> | ||
==نشانه‌های نشوز== | ==نشانه‌های نشوز== | ||
نشانه‌های مختلفی از طرف [[فقها]] برای تشخیص نشوز در هر یک از | نشانه‌های مختلفی از طرف [[فقها]] برای تشخیص نشوز در هر یک از مرد و زن معرفی شده است:<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۶.</ref> | ||
===نشانه‌های نشوز زن=== | ===نشانه‌های نشوز زن=== | ||
*تمکین نکردن؛ پاسخ ندادن زن به خواسته‌های مشروع جنسی شوهر.<ref>فاضل هندی، کشف‌اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۵۲۴؛ صافی گلپایگانی، هدایةالعباد، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۴.</ref> | *[[تمکین]] نکردن؛ پاسخ ندادن زن به خواسته‌های مشروع جنسی شوهر.<ref>فاضل هندی، کشف‌اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۵۲۴؛ صافی گلپایگانی، هدایةالعباد، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۷۴.</ref> | ||
*ابراز بی‌علاقه‌گی و انزجار به شوهر و ترش‌رویی کردن با او.<ref>شهید اول، لمعة دمشقیة، دارالفکر، ص۱۷۴.</ref> | *ابراز بی‌علاقه‌گی و انزجار به شوهر و ترش‌رویی کردن با او.<ref>شهید اول، لمعة دمشقیة، دارالفکر، ص۱۷۴.</ref> | ||
*برطرف | *بی‌اعتنایی نسبت به برطرف کردن چیزهایی که با [[استمتاع]] از زن ناسازگار است و موجب تنفر شوهر می‌شود. مانند رعایت نظافت و آراستگی ظاهری.<ref>امام خینی، تحریر‌الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۰۵.</ref> | ||
*بگوید: «من شخص دیگری را می‌خواستم، و از تو خوشم نمی‌آید» و | *زن به شوهرش بگوید: «من شخص دیگری را می‌خواستم، و از تو خوشم نمی‌آید» و از همان ابتدای ازدواج، درخواست طلاق كند.<ref>مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ص۲۱۷.</ref> | ||
*رفت و | *پنهان کردن رفت و آمدهای دیگران به منزل که در غیاب شوهر انجام شده است.<ref>مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ص۲۱۷.</ref> | ||
*خروج از منزل بدون اجازه و اطلاع شوهر از نشانه‌های نشوز زن | *خروج از منزل بدون اجازه و اطلاع شوهر از نشانه‌های نشوز زن<ref>فاضل هندی، کشف‌اللثام، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۵۲۴.</ref> به جز مواردی که فقها خروج زن بدون اذن شوهر را برای زن اجازه داده‌اند. مانند خروج برای كسب معارف اعتقادی و احکام شرعی به‌مقدار لازم و ضروری،<ref>فاضل لنکرانی، جامع‌المسائل، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۳۱.</ref> خروج برای معالجه بیماری، در صورتی که امكان درمان در منزل نباشد.<ref>مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ص۲۱۰.</ref> و یا خروج برای فرار از ضررهای جانی، مالی و عرضی (آبرو) و...<ref>فاضل لنکرانی، جامع‌المسائل، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۳۱.</ref> | ||
بنا به نظر فقها، خوداری زن از انجام کارهایی که بر او واجب نیست، مانند: پخت‌وپز، خیاطی و نظافت خانه از نشانه‌های نشوز به شمار نمی‌رود.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیلة، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۳۰۵.</ref> | بنا به نظر فقها، خوداری زن از انجام کارهایی که بر او واجب نیست، مانند: پخت‌وپز، خیاطی و نظافت خانه از نشانه‌های نشوز به شمار نمی‌رود.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیلة، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۳۰۵.</ref> | ||
===نشانه‌های نشوز مرد=== | ===نشانه‌های نشوز مرد=== | ||
*پرداخت نفقه | نشانه‌های نشوز مرد عبارتند از: | ||
* | *خودداری از پرداخت [[نفقه]] در صورت داشتن توان مالی.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۷.</ref> | ||
* | * زدن و اذیت کردن همسر بدون دلیل.<ref>بحرانی، حدائق‌الناضره، ج۲۴، ص۶۱۴.</ref> | ||
*[[حق | *نداشتن برخورد نیکو و حُسن معاشرت با زن مانند: آزار زبانی و جسمی.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۷؛ بحرانی، حدائق الناظرة، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۲۴، ص۶۱۹؛ قانون مدنی، ماده ۱۱۰۳، مصوب ۱۳۱۴ش.</ref> | ||
* رعایت نکردن [[حق قسم|حق قَسم]] (تقسیم شب‌ها میان همسران) بر مردی که دارای چند همسر است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۱۹۵.</ref> | |||
==احکام فقهی== | ==احکام فقهی== | ||
*در صورت ناشزه بودن زن، وجوب پرداخت نفقه از عهده شوهر ساقط می‌شود.<ref>فاضل هندی، کشف‌اللثام، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۷، ص۵۲۴؛ فاضل هندی، کشف‌اللثام، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۷، ص۵۷۶.</ref> | |||
*در صورت ناشزه بودن زن، وجوب پرداخت نفقه از عهده شوهر ساقط می‌شود.<ref>فاضل هندی، کشف‌اللثام، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۷، | |||
*فقها با استناد به [[آیه الرجال قوامون علی النساء|آیه ۳۴ سوره نساء]]{{یادداشت|«وَاللاّتِي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ، فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً؛ زنانی که از نافرمانی آنان بیم دارید پندشان دهید و در بستر از آنان دوری کنید و آنان را تنبیه کنید پس اگر از شما اطاعت کردند برای آزار آنان هیچ راهی مجویید.» آیه ۳۴، سوره نساء.}} بر این باورند که در صورت ناشزه بودن زن، شوهر باید ابتدا او را نصیحت کند و اگر سودمند واقع نشد، در بستر به او پشت کند و یا بسترش را از او جدا کند و اگر همچنان فایده‌ای نبخشید او را آرام تنبیه کند.<ref>محقق اردبیلی، زبدة‌البیان، المكتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۵۳۷.</ref> این مسأله دارای فروعات زیر است: | *فقها با استناد به [[آیه الرجال قوامون علی النساء|آیه ۳۴ سوره نساء]]{{یادداشت|«وَاللاّتِي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ، فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً؛ زنانی که از نافرمانی آنان بیم دارید پندشان دهید و در بستر از آنان دوری کنید و آنان را تنبیه کنید پس اگر از شما اطاعت کردند برای آزار آنان هیچ راهی مجویید.» آیه ۳۴، سوره نساء.}} بر این باورند که در صورت ناشزه بودن زن، شوهر باید ابتدا او را نصیحت کند و اگر سودمند واقع نشد، در بستر به او پشت کند و یا بسترش را از او جدا کند و اگر همچنان فایده‌ای نبخشید او را آرام تنبیه کند.<ref>محقق اردبیلی، زبدة‌البیان، المكتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۵۳۷.</ref> این مسأله دارای فروعات زیر است: | ||
#نصیحت یا موعظه کردن زن ناشزه به این است که شوهرش او را به رعایت [[تقوا | #نصیحت یا موعظه کردن زن ناشزه به این است که شوهرش او را به رعایت [[تقوا]] توصیه کرده و احکام و حقوقی که خدا بر عهده او گذاشته و در کلام [[پیامبر (ص)]] و امامان معصوم(ع) وارد شده را یادآوری کند و او را از عقاب و عذاب الهی بترساند.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۸، ص۳۵۶.</ref> | ||
#فقها با استناد به روایت | #فقها با استناد به روایت معصومان(ع)<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۲۱، ص۵۱۷.</ref> بر این نظرند که تنبیه بدنی باید ملایم و خفیف باشد و موجب شكستگی، جراحت و كبودی بدن نشود.<ref>مکارم شیرازی، احکام خانواده، ۱۳۸۹ش، ص۲۱۹.</ref> | ||
#طبق نظر برخی فقها در صورت ظهور نشانه‌های نشوز در زن، شوهر باید او را موعظه و نصیحت کند و در صورت تحقق نشوز، بسترش را جدا کند و اگر بعد از تحقق نشوز، زن بر نشوز خود اصرار و پافشاری کند در این مرحله مرد می‌تواند او را تنبیه بدنی کند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۳.</ref> | #طبق نظر برخی فقها در صورت ظهور نشانه‌های نشوز در زن، شوهر باید او را موعظه و نصیحت کند و در صورت تحقق نشوز، بسترش را جدا کند و اگر بعد از تحقق نشوز، زن بر نشوز خود اصرار و پافشاری کند در این مرحله مرد می‌تواند او را تنبیه بدنی کند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۳.</ref> | ||
*اگر نشوز از طرف مرد | *اگر نشوز از طرف مرد باشد، زن بایستی شوهرش را موعظه کرده و حقوقش را مطالبه نماید و در صورتی که اثر نداشته باشد به [[حاکم شرع]] رجوع می‌کند.<ref> شهید ثانی، روضة البهیة، ج۵، ص۴۲۹.</ref> حاکم شرع مرد ناشز را به انجام وظایفش ملزم می‌کند و اگر سودمند واقع نشود او را تعزیر کرده و یا نفقه زن را از اموال او پرداخت می‌کند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۷.</ref> | ||
*در صورت نشوز مرد، زن حق ندارد | *در صورت نشوز مرد، زن حق ندارد بسترش را از شوهر خود جدا کرده و یا او را تنبیه بدنی کند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۱، ص۲۰۷.</ref> | ||
*فقها با استناد به آیه ۱۲۸ [[سوره نساء]] بر این باورند: در صورتی که مرد ناشز باشد و از پرداخت برخی حقوق زن سرپیچی کرده و قصد طلاق او را داشته باشد؛ چنانچه زن از طلاق کراهت داشته و میل به ادامه زندگی با او را دارد؛ می‌تواند از برخی حقوق خود صرف‌نظر کرده تا مصالحه برقرار شود و قبول آن بر مرد حلال است.<ref>بحرانی، حدائق‌الناضره، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۲۴، ص۶۱۴.</ref> | *فقها با استناد به آیه ۱۲۸ [[سوره نساء]] بر این باورند: در صورتی که مرد ناشز باشد و از پرداخت برخی حقوق زن سرپیچی کرده و قصد طلاق او را داشته باشد؛ چنانچه زن از طلاق کراهت داشته و میل به ادامه زندگی با او را دارد؛ می‌تواند از برخی حقوق خود صرف‌نظر کرده تا مصالحه برقرار شود و قبول آن بر مرد حلال است.<ref>بحرانی، حدائق‌الناضره، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۲۴، ص۶۱۴.</ref> | ||