دروغ مصلحت‌آمیز: تفاوت میان نسخه‌ها

:::در مورد هر دروغی روزی از گوینده‌اش سؤال می‌شود مگر در مورد سه دروغ: مردی که در جنگ حیله می‌کند...، مردی که بین دو نفر را اصلاح می‌کند...، و مردی که به اهل خانه‌اش وعده‌ای می‌دهد که قصد انجامش را ندارد.<ref>اترک، معنای دروغ مصلحت‌آمیز، ص۱۱؛ نقل از: کلینی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ۳۴۲</ref> در روایت دیگری امام صادق(ع) فرمود: سخن بر سه گونه است: راست، و دروغ، و اصلاح ميان مردم، و در توضیح قسم سوم فرمود: اصلاح میان مردم  این است  که از كسى سخنى در بارۀ ديگرى می‌شنوى که اگر آن سخن به او برسد بد دل مى‌شود، تو با او را ديدار می‌كنى و به او می‌گوئى: از فلانى شنیدم كه در بارۀ خوبى تو چنین و چنان می‌گفت، بر خلاف آنچه شنيده‌اى. <ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱.</ref> در روایت دیگری امام صادق(ع) دو نمونه از دروغ برای اصلاح از قرآن را معرفی کرده است نخست سخن یوسف به برادارنش است که به آنها پس از آن‌که جام آبخوری مخصوص پادشاه را در بارشان قرار داد گفت شما سارق هستید. فَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسَارِقُونَ [[سوره یوسف]] آیه۷۰ پس هنگامى كه آنان را به خوار و بارشان مجهز كرد، آبخورى را در بار برادرش نهاد. سپس [به دستور او] نداكننده‌اى بانگ درداد: «اى كاروانيان، قطعاً شما دزد هستيد.»  سخن یوسف به قصد اصلاح بوده است و گاهى صحنه‌سازى براى كشف ماجرايى جايز است و براى مصالح مهم‌تر، نسبت دادن سارق به بى‌گناهى كه از قبل توجيه شده باشد، مانعى ندارد. <ref>قرائتی، تفسیرنور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۳.</ref> مورد دوم سخن ابراهیم به بت پرستان که چون دیدند بت‌های کوچ شکسته شده و تبر در دست بت بزرگ است  به آنان گفت این بت‌ها را بت بزرگ شکسته است.

قَالَ بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هَٰذَا فَاسْأَلُوهُمْ إِنْ كَانُوا يَنْطِقُونَ [[سوره انبیا]] آیه ۶۳گفت: «[نه‌] بلكه آن را اين بزرگترشان كرده است، اگر سخن مى‌گويند از آنها بپرسيد.» حضرت فرمود این سخن ابراهیم برای اصلاح مردم است تا بهمند که کاری از دست بت‌ها ساخته نیست. <ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱-۳۴۲.