محمدحسین غروی نائینی: تفاوت میان نسخه‌ها

|لقب              = میرزای نائینی{{سر خط}}محقق نائینی

|آرامگاه          = [[حرم امیرالمؤمنین]]

|اساتید            =[[محمد باقر نجفی اصفهانی|محمدباقر نجفی]] • [[میرزای شیرازی]]{{•}}[[محمد کاظم خراسانی]]

|شاگردان          = [[سید ابوالقاسم خویی]]{{•}}[[محسن حکیم]]{{•}}[[سید محمد حسین طباطبائی]]{{•}}[[میرزا مهدی اصفهانی]]{{•}}[[ سید محمدهادی میلانی]]{{•}}[[محمدتقی بهجت]]{{•}}[[سید محمود شاهرودی]]{{•}}[[سید جمال الدین گلپایگانی]]

|تالیفات          = [[تنبیه الامه و تنزیه المله]]{{•}}[[فواید الاصول]]

'''محمد حسین غروی نایینی'''([[سال ۱۲۷۶ هجری قمری|۱۲۷۶]]-[[سال ۱۳۵۵ هجری قمری|۱۳۵۵]]ق/۱۲۴۰-[[سال ۱۳۱۵ هجری شمسی|۱۳۱۵]]ش)، از [[فقیه|فقیهان]] و [[اصول فقه|اصولیان]] [[شیعه]] قرن چهاردهم و از علمای طرفدار [[نهضت مشروطه]]. نائینی دانش‎ آموخته حوزه‎ های [[حوزه علمیه اصفهان|اصفهان]]، [[حوزه علمیه سامرا|سامرا]] و [[حوزه علمیه نجف|نجف]] بود و نزد [[جهانگیرخان قشقایی]]، [[میرزای شیرازی]]، [[آخوند خراسانی]] تلمذ کرد. وی پس از [[محمدتقی شیرازی]]، به همراه [[سید ابوالحسن اصفهانی]] عهده‎ دار [[مرجعیت]] [[شیعه]] شد. شهرت علمی نایینی بیشتر به خاطر [[اصول فقه]] است. او از شارحان مکتب [[شیخ انصاری]] است و [[سید ابوالقاسم خویی]] مهمترین شاگردش بود.

همراهی با [[میرزای شیرازی]] در [[نهضت تنباکو]]، همکاری با آخوند خراسانی در نهضت مشروطه، و اعلام [[جهاد]] علیه [[انگلیس]] در [[عراق]] از جمله فعالیت‌های سیاسی میرزای نایینی است. او کتاب معروف [[تنبیه الامه و تنزیه المله]] را در دفاع از مشروطه و نفی استبداد نوشت.

محمدحسین غروی نائینی، در [[۱۵ ذی‌القعده]]<ref>حائری، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، ص۳۱۵.</ref> سال [[سال ۱۲۷۶ هجری قمری|۱۲۷۶]] قمری<ref>تاریخ ولادت او را به سال ۱۲۷۳/ و ۱۲۷۷ نیز ثبت کرده‌اند. ر.ک: سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴؛ مجله  حوزه، ش۷۶ - ۷۷، ص۳۱؛ شیخ آقابزرگ تهرانی، نقباءالبشر، ج۲، ص۵۹۳؛ سیدعبدالهادی حائری، تشیع و مشروطیت،  ص۱۵۳؛ ولی با استناد به دست‌خطی از پدر او، به تاریخ ۱۲۷۶ اطمینان بیش‌تری است. ر.ک: مجله حوزه،  ش۷۶ - ۷۷، ص۴۰۶. به نقل از سید جواد ورعی، پژوهشی در اندیشه سیاسی نایینی، ص ۱۷.</ref> در خانواده‌ای روحانی در نائین به دنیا آمد. پدرش شیخ عبدالرحیم و جدش شیخ محمد سعید، هر دو [[شیخ‌الاسلام]] [[اصفهان]] بودند که از سوی سلطان وقت، برای این منصب برگزیده شده بودند.<ref>سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴.</ref>

محمدحسین تحصیل را از کودکی، در زادگاهش آغاز کرد و پس از فراگیری مقدمات، در هفده سالگی راهی اصفهان شد و پدرش با هدف تعلیم و تربیت وی، او را به [[محمدباقر آقا نجفی اصفهانی|شیخ محمدباقر اصفهانی]] سپرد. نائینی، هم در حوزه درس اصفهانی حاضر می‌شد و هم در خانه او و تحت سرپرستی‌اش زندگی می‌کرد. افزون بر آن، وی در اصفهان نزد میرزا [[ابوالمعالی کلباسی]]، میرزا [[محمدحسن هزارجریبی]] و [[جهانگیرخان قشقایی]]، در رشته‌های مختلف علمی، از جمله فقه، اصول، کلام و حکمت، تحصیلاتش را دنبال کرد. هم‌چنین با ادبیات فارسی و عربی و ریاضی نیز آشنا شد.<ref>سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴.</ref>

در سال ۱۳۰۳ راهی [[عراق]] شد و به [[حوزه سامرا]] رفت.<ref>سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴ - ۵۵</ref> او تا زمان وفات میرزا محمدحسن شیرازی، رهبر [[نهضت تنباکو]]، در درس او حاضر می‌شد و از نزدیکان وی گردید، در اواخر عمر میرزای شیرازی، کاتب و محرر او بوده و در امور مهم سیاسی و اجتماعی، طرف مشورت استاد قرار می‌گرفت.<ref>«حماسه فتوا»، ویژه‌نامه روزنامه جمهوری اسلامی به مناسبت سده وفات میرزای شیرازی، سال ۱۳۷۰، مصاحبه با  آیت‌اللَّه سیدرضی شیرازی.</ref>

پس از وفات میرزای شیرازی، به سال [[سال ۱۳۱۲ قمری|۱۳۱۲ قمری]]، مدتی نزد [[سیدمحمد فشارکی]] تلمذ کرد؛ اما با پراکندگی حوزه سامرا، شاگردان برجسته میرزای شیرازی، هر یک به شهری هجرت کردند. نائینی پس از سامرا مدتی در [[کربلا]] اقامت کرد<ref>سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴</ref> و سپس در سال ۱۳۱۴ راهی [[نجف اشرف]] شد و در درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، حاضر و از خواص و اصحاب مجلس استفتای او گشت.<ref>شیخ آقابزرگ تهرانی، نقباءالبشر، ج۲، ص۵۹۳.</ref> وی سال‌ها در کنار آخوند خراسانی، به فعالیت علمی، سیاسی و اجتماعی پرداخت.

محمدحسین نایینی [[شنبه]] [[۲۶ جمادی‌الاول]] [[سال ۱۳۵۵ هجری قمری|۱۳۵۵ق]] در ۸۲ سالگی در نجف درگذشت و در [[حرم امیرالمؤمنین]] [[دفن]] شد.<ref>سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴</ref>

[[آقابزرگ تهرانی]]، او را «ورِع، پرهیزگار، صالح، بی‌اعتنا به زخارف دنیا و بی‌توجه به مقام و ریاست» معرفی کرده است.<ref>نقباءالبشر، ج۲، ص۵۹۳</ref> شاگردانش از تقوا و وارستگی، صفای باطن، خوش‌رویی و مهربانی، فروتنی و رهایی او از غرور و خودبینی، سخن گفته‌اند.<ref>ر.ک: مجله حوزه، ش۷۶ - ۷۷، ص۲۶ - ۸۷؛ شیخ جعفر الشیخ باقر آل‌محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۳،  ص۳۶۴</ref>در سامرا و نجف، با [[ملا حسینقلی همدانی]] و شاگردانش، هم‌چون [[سیداحمد کربلایی]] مأنوس بود. نائینی هر گاه از سامرا به نجف سفر می‌کرد، بر آخوند همدانی وارد می‌شد و در خانه او به دید و بازدید می‌پرداخت.<ref>مجله حوزه، ش۳۰، ص۴۰، مصاحبه با آیت‌اللَّه نجفی همدانی.آیت‌اللَّه نجفی همدانی از قول پدرشان، که شاگرد نائینی بوده، نقل کرده است</ref> سید احمد کربلایی، او را وصی و مسئول کارهای خود، پس از وفات قرار داد.<ref>مجله حوزه، ش۳۰، ص۴۰، مصاحبه با آیت‌اللَّه نجفی همدانی</ref>

در زمان حیات آخوند خراسانی، در نجف اشرف، تدریس را آغاز کرد که بیش از سیصد تن از شاگردان خراسانی، در درس او نیز حاضر می‌شدند.<ref>سید جواد ورعی، پژوهشی در اندیشه سیاسی نایینی، ص ۱۸</ref> اگرچه شهرت نائینی در [[علم اصول]] است، به گونه‌ای که به «مجدد علم اصول» شهرت یافته، اما در رشته‌های دیگر، هم‌چون [[فقه]]، [[کلام]]، حکمت، ریاضی، اخلاق و [[عرفان]] نیز صاحب‌نظر بوده است.<ref>سید جواد ورعی، پژوهشی در اندیشه سیاسی نایینی، ص ۱۸</ref> حوزه درس او را، به علت دقت‎ها و غموض تحقیقات، محل اجتماع خواص و فضلای برجسته و صاحب‌نظر دانسته<ref>شیخ آقابزرگ تهرانی، نقباءالبشر، ج۲، ص۵۹۳</ref> و مجلس درسش را از بزرگ‌ترین مجالس تدریس در نجف اشرف معرفی کرده‌اند.<ref>اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۵</ref>

او از دوران تحصیل در [[اصفهان]]، [[سامرا]] و [[نجف]]، مورد توجه اساتید خود بود. به گفته خود وی، از دو [[فقیه]] مشهور، حاج میرزا حسین طهرانی نجفی، فرزند حاج میرزا خلیل و [[شیخ محمد طه نجف]]، اجازه نقل روایت داشت و بر همین اساس، به برخی شاگردانش اجازه اجتهاد و نقل حدیث می‌داد.<ref>ملاعلی خیابانی تبریزی، علما معاصرین، ص۴۰۱ - ۴۰۲ (نائینی در اجازه اجتهاد و نقل حدیثی که به شیخ حسین  تبریزی شنب غازانی، یکی از شاگردانش نگاشته، آورده است: «''و لقد اجزت له فی تدریس الفقه و الاصول و ان یروی علی  جمیع ما صحّت لی روایته من مصنّفات اصحابنا و ما واردة عن غیرنا بحقّ اجازتی عن العالمین العَلَمین و الحجتین الآیتین  [[فقیه|فقیهی]] عصرهما وحیدی دهرهما الحاج میرزا حسین الطهرانی النجفی نجل المرحوم المیرزا خلیل و الشیخ محمد طه نجف -  قدس سرهما - باسانیدهما الکثیرة المنتهیة الی ارباب الجوامع العظام و الکتب و الاصول و منهم الی اهل‌بیت النبوّة و مهبط  الوحی و معدن العصمة - صلوات اللَّه علیهم اجمعین''»)</ref>

علمای بسیاری از او تجلیل کرده اند. [[سیدمحسن امین]]، او را «عالم جلیل، [[فقیه]]، اصولی، حکیم، عارف، ادیب، عابد و مدرس» معرفی کرده است.<ref> اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴</ref> [[مدرس تبریزی]] وی را از «فحول علما و فقهای امامیه عصر حاضر، که به کثرت تحقیق و زیادت تدقیق شهرت دارد» شمرده است.<ref>محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانةالادب، ج۴، ص۱۶۲</ref>

پس از وفات میرزا محمدتقی شیرازی و [[شیخ‌الشریعه اصفهانی]]، میرزای نایینی هم زمان با [[سید ابوالحسن اصفهانی]] [[مرجعیت]] را بر عهده گرفت. مرجعیت در میان این دو منحصر بود.<ref>اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۵۴؛سید جواد ورعی، پژوهشی در اندیشه سیاسی نایینی، ص ۱۹</ref> گفته می‌شد که [[مرجعیت]] نایینی در میان فضلای حوزه بیشتر از اصفهانی بود و مرجعیت اصفهانی در میان عامه مردم.<ref>موسوعة‌ النجف الاشرف، ج ۱۱، ص ۲۴۰؛ اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۵۴</ref> پس از وفات نایینی، مرجعیت منحصره به سید ابوالحسن اصفهانی مختص شد.<ref>اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۵</ref>

گفته شده است او بسیار از آراء پیشین خود عدول و رأیی نو اختیار می‌کرد.<ref>سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴</ref>

* [[محمد باقر نجفی اصفهانی]]

* [[محمد کاظم خراسانی]]؛ نایینی در درس عمومی آخوند حاضر نمی‌شد؛ اما در مجلس خاص آخوند در خانه‌اش که برای حل مسائل مشکله بوده، شرکت می‌کرد.<ref>اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۴</ref>

* [[سیدحسن بجنوردی]]

* [[سیدابوالقاسم خوئی]]

* [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال گلپایگانی]]

* [[سیدمحمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبائی]]

* [[احمد کاشف‌ الغطا]]

* [[محمدحسین کاشف الغطا]]

* [[تنبیه الامه و تنزیه المله]] این کتاب را در دفاع از مشروطه نگاشت. آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی بر آن تقریظ نوشتند. پس از مدتی از وفات آخوند خراسانی، تا آنجا که می‌شد نسخه‌های کتاب را جمع کرد و از بین برد.<ref>اعیان‌الشیعه، ج۶، ص۵۵</ref>