عریضه‌نویسی: تفاوت میان نسخه‌ها

عَریضَه به معنای «بیان خواسته» است که معمولا برای عرض حال و درخواستنامه از طرف فرد کوچک‌تر به بزرگ‌تر به کار می‌رود.<ref>فرهنگ معین، ۱۳۶۲، ج۲، ص۲۲۸۸.</ref><ref>[http://www.jamkaran.ir/Article.aspx?id=9&type=0 سایت رسمی مسجد جمکران]</ref> عریضه نوعی [[توسل]] و [[دعا]] است که در آن به جای به زبان آوردن خواسته‌ها، آنها را در نامه‌ای نوشته و در کنار قبر [[امام]] یا در آب یا چاه می‌اندازند. این کار به دلیل اینکه شامل نوعی عرض حاجت و نگاشتن آن است به «عریضه‌نویسی» مشهور شده است.<ref>دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۶، ص۳۵۶</ref>  

عریضه‌نویسی، در ادیان پیش از [[اسلام]] نیز وجود داشته است از جمله عریضه‌نویسی [[یهودیت|یهودیان]] در پای [[دیوار ندبه]] است. آن‌ها نامه‌های خود را با مضون دعا و درخواست، خطاب به خدا نوشته و با آرزوی اجابت، آن را در شیارهای این دیوار قرار می‌دهند.<ref>Sperling, Avraham Yitzchak (1999). Sefer Tamei Ha-minhagim U’mekorei Ha-dinim; Inyanei Hilula D’Rashbi, p. 270. Jerusalem: Shai Le-morah Publishing</ref>

عریضه نوشتن و حاجت گرفتن، از برخی عالمان دینی مانند [[سید محمدرضا گلپایگانی]]،<ref>شیفتگان حضرت مهدی، قاضی زاهدی، ص۲۳۶</ref> [[میرزای نائینی]]<ref>عریضه‌نویسی به اهل بیت و امام زمان، ص۴۲–۷۴</ref> و [[محمدجواد صافی گلپایگانی|محمدجواد صافی]] نیز نقل شده است.<ref>دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۶، ص۳۶۴</ref>

وجه مشترک عریضه‌ها و درخواست‌ها پیرامون چند مسئله است: شروع با نام [[خدا]] و شهادت به عظمت پروردگار؛ استفاده خاص از [[اسماء و صفات الهی]] که رابطه مستقیم با همان خواسته دارد؛ درود و سلام بر [[معصومان]] و [[توسل]] به ایشان؛ اقرار و اعتراف به عجز، نیاز و کوچکی نویسنده عریضه؛ درخواست و بیان نیاز و استمداد برای رفع حاجت؛ پایان‌بخش متون نیز یاد عظمت پروردگار است و این‌که تمام امور به اذن و [[مشیت]] او تحقق می‌یابد.<ref>[http://www.intizar.ir/vdcfa.dtww6dtiig.html مؤسسه آینده روشن]</ref>

در برخی کتاب‌های دعا و منابع حدیثی عریضه‌هایی عمومی نقل شده است که می‌توان در هر زمانی به خداوند یا امامان عرض حاجت داشت و نامه نگاشت.<ref>بحار الانوار، بیروت، ج۹۹، ص۲۳۲؛ مصباح کفعمی، چاپ دارالرضی، ص۳۹۹–۴۰۵</ref> گفته شده این احادیث و عریضه‌ها از محتوایی مقبول برخوردارند ولی سند معتبری ندارند و بیشتر آنها در منابع متأخر حدیثی مانند [[المصباح کفعمی|مصباح]] کفعمی و [[بحارالانوار]] نقل شده‌اند.<ref>دانشنامه امام مهدی(عج)، ج۶، ص۳۵۷.</ref>

در برخی موارد بیان شده که پس از نوشتن عریضه، آن را داخل گِل قرار داده و در آب روان یا چاه یا دریا بیندازند<ref>بحارالانوار چاپ بیروت، ج۹۹، باب کتابة الرقاع للحوائج إلی الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها، ح ۱و۲و۳ و ۶و۷</ref> و در برخی موارد بیان شده که نوشته را به حرم امامان(ع) برسانند<ref>بحارالانوار چاپ بیروت، ج۹۹، باب کتابة الرقاع للحوائج إلی الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها، ح۵</ref> علامه مجلسی از کتاب العتیق الغروی خوابی را نقل می‌کند که در آن سفارش شده هر یک از حاجات را از کدام امام بخواهیم.<ref group="یادداشت">أما علی بن الحسین فللنجاة من السلاطین و معرة الشیاطین و أما محمد بن علی و جعفر بن محمد فللآخرة و ما تبتغیه من طاعة الله و رضوانه و أما أبو إبراهیم موسی فالتمس به العافیة من الله عز و جل و أما أبو الحسن الرضا فاطلب به السلامة فی الأسفار و فی البراری و البحار و أما أبو جعفر الجواد فاستنزل به الرزق من الله عز و جل و أما علی بن محمد فللنوافل و بر الإخوان و ما تبتغیه من طاعة الله عز و جل و أما الحسن فللآخرة و أما صاحب الزمان فإذا بلغ منک السیف المذبح فاستعن به فإنّه یعینک. مجلسی، بحارالانوار، چاپ بیروت، ج۹۱، ص۳۳</ref>

برخی محققان نیز معتقدند لازم نیست عریضه متن مشخصی داشته باشد و در صورت اضطرار و قطع امید از مردم می‌توان آن را به هر زبانی عریضه را نگاشت.<ref>[http://www.intizar.ir/vdcfa.dtww6dtiig.html مؤسسه آینده روشن]</ref>

در محوطه بیرونی [[مسجد جمکران]]، و در پشت ساختمان مسجد مقام، چاهی وجود دارد که به [[چاه عریضه]] معروف است.<ref>خان‌محمدی، «چاه عریضه جمکران از خرافه تا واقعیت»، ص۱۶۲.</ref> برخی از شیعیان با اعتقاد به تقدس این چاه، عریضه‌ و نامه‌های خود به [[امام زمان]] را در آن می‌اندازند.<ref>خان‌محمدی، «چاه عریضه جمکران از خرافه تا واقعیت»، ص۱۶۳.</ref> به گفته برخی از پژوهشگران، برای چاه سندی یافت نشده و هیچ یک از [[مراجع تقلید]] برای آن، موضوعیت و قداستی قائل نیستند و افراد می‌توانند عریضه خود را داخل آن چاه یا هر چاه دیگری و یا آب روان بیندازند.<ref> خان‌محمدی، «چاه عریضه جمکران از خرافه تا واقعیت»، ص۱۷۵؛ [https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=246653&typeinfo=25&catid=23309 «چاه عریضه در مسجد جمکران»]</ref>   

در برخی مساجد شهرهای دیگر ایران مانند [[اصفهان]]، [[کرمان]] و  اردکان نیز چاهی بوده که مردم عریضه‌های خود را به آن می‌انداختند.<ref>پیری اردکانی، ص۱۰۱</ref> این سنت در میان برخی شیعیان [[هند]]، [[پاکستان]] و [[بنگلادش]] نیز مرسوم بوده و در شب [[نیمه شعبان]] برای [[امام زمان(عج)]] عریضه‌هایی نوشته و به دریا می‌اندازند.<ref>[http://ejtemaee.ir/خان‌محمدی، «چاه عریضه جمکران، از خرافه تا واقعیت»، ص۱۷۸].</ref>