پرش به محتوا

شورای شش‌نفره: تفاوت میان نسخه‌ها

۹۱۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۵ مارس ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mashg
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mashg
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۴: خط ۱۴:
[[عمر بن خطاب|عمر بن‌ خطاب]] دو روش سابق را کنار گذاشت و روش دیگری در پیش گرفت و با اعتراف به اینکه انتخاب ابوبکر با نظر مسلمانان نبود و از این پس باید با مشورت آنان باشد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۴۴.</ref>، شورایی متشکل از ۶ نفر را انتخاب کرد تا یکی را از میان خود به‌عنوان خلیفه برگزینند.  
[[عمر بن خطاب|عمر بن‌ خطاب]] دو روش سابق را کنار گذاشت و روش دیگری در پیش گرفت و با اعتراف به اینکه انتخاب ابوبکر با نظر مسلمانان نبود و از این پس باید با مشورت آنان باشد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۴۴.</ref>، شورایی متشکل از ۶ نفر را انتخاب کرد تا یکی را از میان خود به‌عنوان خلیفه برگزینند.  


با این حال او خطاب به عده‌ای گفته بود: : اگر آن اجلح(=مردی که جلوی سرش مو ندارد)- على بن أبي طالب- خليفه شود مردم را در راه حق رهنمون خواهد شد، پس پسرش عبد الله پرسید چرا عهد خود را به او نمى‏‌سپارى؟ وی جواب داد: خوش ندارم بار خلافت را در حال حيات و پس از مرگ بر دوش كشم.<ref>ابن ابی الحدید٬  شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۱۲ ٬ ص۲۶۰</ref> نیز وی خطاب به عثمان چنین پیش بینی کرد که گويا مى‌‏بينم  قريش تو را به حكومت برگزيده‏‌اند و تو «بنى اميّه» و «بنى ابى معيط» را بر مردم مسلط كرده‏‌اى و بيت ‏المال را در انحصار آنها قرار داده‏‌اى و گروه‏‌هاى خشمگينى از عرب بر ضد تو شوريده‏‌اند و تو را در خانه‏‌ات كشته‏‌اند.<ref>ابن ابی الحدید٬ شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۱ ٬ ص۱۸۵</ref>  
با این حال او خطاب به عده‌ای گفته بود:اگر آن اجلح(=مردی که جلوی سرش مو ندارد)- علی بن ابی طالب- خليفه شود مردم را در راه حق رهنمون خواهد شد، پس پسرش عبد الله پرسید چرا عهد خود را به او نمى‏‌سپارى؟ وی جواب داد: خوش ندارم بار خلافت را در حال حيات و پس از مرگ بر دوش كشم.<ref>ابن ابی الحدید٬  شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۱۲ ٬ ص۲۶۰</ref> نیز وی خطاب به عثمان چنین پیش بینی کرد که گويا مى‌‏بينم  قريش تو را به حكومت برگزيده‏‌اند و تو «بنى اميّه» و «بنى ابى معيط» را بر مردم مسلط كرده‏‌اى و بيت ‏المال را در انحصار آنها قرار داده‏‌اى و گروه‏‌هاى خشمگينى از عرب بر ضد تو شوريده‏‌اند و تو را در خانه‏‌ات كشته‏‌اند.<ref>ابن ابی الحدید٬ شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۱ ٬ ص۱۸۵</ref>  


===اعضای شورا===
===اعضای شورا===
خط ۲۲: خط ۲۲:
در «الامامة و السیاسة» آمده است که به دستور خلیفه دوم، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن بن علی(ع)]] و [[عبدالله بن عباس]] نیز در شورا به عنوان شاهد حضور یافتند.<ref>ابن قتیبه، الامامة و السياسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۲.</ref>  
در «الامامة و السیاسة» آمده است که به دستور خلیفه دوم، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن بن علی(ع)]] و [[عبدالله بن عباس]] نیز در شورا به عنوان شاهد حضور یافتند.<ref>ابن قتیبه، الامامة و السياسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۲.</ref>  


برخی نیز گفته اند عبد الله بن عمر نیز به عنوان مشاور توسط پدرش عمر انتخاب شده بود.<ref> يعقوبی، تاريخ‏ اليعقوبى، دار صادر٬ ج۲، ص۱۶۰.</ref> ابن عمر عقیده داشت که خداوند مقرر کرده است خلافت به عثمان برسد.<ref>ابن اثیر٬ الكامل، ۱۳۸۵ق٬ ج۳، ص ۷۰ </ref>
برخی نیز گفته اند [[عبد الله بن عمر]] به عنوان مشاور توسط پدرش عمر انتخاب شده بود.<ref> يعقوبی، تاريخ‏ اليعقوبى، دار صادر٬ ج۲، ص۱۶۰.</ref> ابن عمر عقیده داشت که خداوند مقرر کرده است خلافت به عثمان برسد.<ref>ابن اثیر٬ الكامل، ۱۳۸۵ق٬ ج۳، ص ۷۰ </ref>


====شرایط عمر برای نتیجه شورا====
====شرایط عمر برای نتیجه شورا====
با تصمیم عمر، انتخاب خلیفه با موافقت اکثریت افراد شورا بود، اما چنان‌که او خواسته بود، اگر ۲ گروه ۳ نفره، نظر متفاوتی درباره شخصی داشتند، رأی گروهی پذیرفته شود که عبدالرحمان در آن است.<ref>یعقوبی، تاريخ يعقوبی، ج ۲، ص ۱۶۰. </ref> عمر همچنین گفته بود اگر فردی از اعضای شورا با رأی اکثریت مخالفت کرد، گردن او زده شود و در صورت دودستگی شورا، اگر گروه مقابل عبدالرحمن، نظر او را نپذیرفتند، ۳ مخالف کشته شوند و اگر اعضای شورا نتوانستند پس از ۳ روز فردی را برگزینند، همه آنان گردن زده شوند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۶۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۶۱.</ref>
با تصمیم عمر، انتخاب خلیفه با موافقت اکثریت افراد شورا بود، اما چنان‌که او خواسته بود، اگر ۲ گروه ۳ نفره، نظر متفاوتی درباره شخصی داشتند، رأی گروهی پذیرفته شود که عبدالرحمان در آن است.<ref>یعقوبی، تاريخ يعقوبی، ج ۲، ص ۱۶۰. </ref> عمر همچنین گفته بود اگر فردی از اعضای شورا با رأی اکثریت مخالفت کرد، گردن او زده شود و در صورت دودستگی شورا، اگر گروه مقابل عبدالرحمن، نظر او را نپذیرفتند، ۳ مخالف کشته شوند و اگر اعضای شورا نتوانستند پس از ۳ روز فردی را برگزینند، همه آنان گردن زده شوند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۶۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۶۱.</ref>
بر اساس دستور عمر ابوطلحه انصاری با پنجاه مرد مسلح بر اطرااف محل شورا بودند تا خواسته او را اجرا کنند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۷.</ref>
بر اساس دستور عمر [[ابو طلحه انصاری]] با پنجاه مرد مسلح بر اطرااف محل شورا بودند تا خواسته او را اجرا کنند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۷.</ref>


== جهت‌گیری شورا ==
== جهت‌گیری شورا ==
برخی بر این باورند که ترکیب شورا به‌گونه‌ای بود که در نهایت به انتخاب [[عثمان بن عفان|عثمان]] می‌انجامید، زیرا طبق پیش‌بینی امام علی(ع)، [[سعد بن ابی وقاص|سعد]] با پسرعموی خود [[عبدالرحمن بن عوف|عبدالرحمان]] مخالفت نمی‌کرد و عبدالرحمان که شوهرخواهر عثمان بود، به او رأی می‌داد. در این‌صورت اگر [[طلحة بن عبیدالله|طلحه]] و [[زبیر بن عوام|زبیر]] هم با علی (ع) موافق می‌بودند، فایده‌ای نداشت؛ چراکه عبدالرحمان در گروه طرفدار عثمان بود.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۸.</ref>
برخی بر این باورند که ترکیب شورا به‌گونه‌ای بود که در نهایت به انتخاب [[عثمان بن عفان|عثمان]] می‌انجامید، زیرا طبق پیش‌بینی امام علی(ع)، [[سعد بن ابی وقاص|سعد]] با پسرعموی خود [[عبدالرحمن بن عوف|عبدالرحمان]] مخالفت نمی‌کرد و عبدالرحمان که شوهرخواهر عثمان بود، به او رأی می‌داد. در این‌صورت اگر [[طلحة بن عبیدالله|طلحه]] و [[زبیر بن عوام|زبیر]] هم با علی (ع) موافق می‌بودند، فایده‌ای نداشت؛ چراکه عبدالرحمان در گروه طرفدار عثمان بود.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۸.</ref>


سعد از ابتدا رأی خود را به عبدالرحمان واگذار کرد. زبیر به طرفداری از علی(ع) از نامزدی خلافت انصراف داد. عبدالرحمان اعلام کرد که خواستار خلافت نیست. طلحه که پسرعموی ابوبکر و مخالف علی(ع) بود، به طرفداری از عثمان کنار رفت. بنابراین فقط علی (ع) و عثمان نامزد خلافت بودند<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۹۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۸.</ref> و رأی و نظر عبدالرحمن بسیار حائز اهمیت شد.
سعد از ابتدا رأی خود را به عبدالرحمان واگذار کرد. [[زبیر]] به طرفداری از علی(ع) از نامزدی خلافت انصراف داد. عبدالرحمان اعلام کرد که خواستار خلافت نیست. طلحه که پسرعموی ابوبکر و مخالف علی(ع) بود، به طرفداری از عثمان کنار رفت. بنابراین فقط علی (ع) و عثمان نامزد خلافت بودند<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۹۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۸.</ref> و رأی و نظر عبدالرحمن بسیار حائز اهمیت شد.


برخی مورخین از گفتگوی عبدالرحمان با عده ای از مردم در مسجد گزارش داده‌اند. بر این اساس عمّار به او هشدار داده است که اگر مى‏‌خواهد ميان مسلمانان شكاف ايجاد نشود، با على (ع) بيعت كند. و [[مقداد]] نیز سخن او را تایید کرده است. ابن ابى سرح (يكى از بنى اميه) نیز بدو نهیب زده که اگر مى‏‌خواهد ميان قريش اختلاف نشود با عثمان بيعت كند. [[عمار بن ياسر|عمّار]] که راستگوئی او توسط پیامبر اکرم تایید شده بود٬ خطاب به جمع حاضر گفت: خداوند به بركت پيامبر خود ما را گرامى داشت و عزّت بخشيد، چرا امر خلافت را از خاندان رسول خدا (ص) بيرون مى‏‌كنيد؟! <ref> المقدسى٬ البدء و التاريخ، مكتبة الثقافة الدينية، ج۵٬ ص۱۹۱ ؛ ابن اثیر٬ الكامل، ۱۳۸۵ق٬ ج۳، ص ۷۰ </ref>
برخی مورخین از گفتگوی عبدالرحمان با عده ای از مردم در مسجد گزارش داده‌اند. بر این اساس [[عمار]] به او هشدار داده است که اگر مى‏‌خواهد ميان مسلمانان شكاف ايجاد نشود، با على (ع) بيعت كند. و [[مقداد]] نیز سخن او را تایید کرده است. ابن ابى سرح (يكى از [[بنی امیه]]) نیز بدو نهیب زده که اگر مى‏‌خواهد ميان [[قريش]] اختلاف نشود با عثمان بيعت كند. [[عمار بن ياسر|عمّار]] که راستگوئی او توسط پیامبر اکرم تایید شده بود٬ خطاب به جمع حاضر گفت: خداوند به بركت پيامبر خود ما را گرامى داشت و عزّت بخشيد، چرا امر خلافت را از خاندان رسول خدا (ص) بيرون مى‏‌كنيد؟! <ref> المقدسى٬ البدء و التاريخ، مكتبة الثقافة الدينية، ج۵٬ ص۱۹۱ ؛ ابن اثیر٬ الكامل، ۱۳۸۵ق٬ ج۳، ص ۷۰ </ref>


نیز گفته شده است مقداد خطاب به شش نفر شورا گفت با مردى كه در [[جنگ بدر]] شركت نكرده و از [[بیعت رضوان]] با رسول خدا امتناع ورزيده و در [[جنگ احد]] فرار كرده است، بيعت نكنيد. عثمان از سخنان وی بر آشفت و تهدید کرد اگر خلیفه شود او را خواهد کشت. <ref>القمي، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار٬ اسوه٬ ج۷ ٬ ص۲۳۵</ref>
نیز گفته شده است مقداد خطاب به شش نفر شورا گفت با مردى كه در [[جنگ بدر]] شركت نكرده و از [[بیعت رضوان]] با رسول خدا امتناع ورزيده و در [[جنگ احد]] فرار كرده است، بيعت نكنيد. عثمان از سخنان وی بر آشفت و تهدید کرد اگر خلیفه شود او را خواهد کشت. <ref>القمي، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار٬ اسوه٬ ج۷ ٬ ص۲۳۵</ref>
خط ۴۲: خط ۴۲:


==موضع علی در انتخاب عثمان==
==موضع علی در انتخاب عثمان==
امیرالمومنین در این داستان نیز برای حفظ اسلام سکوت پیشه کرد. به هنگام بيعت مردم با عثمان فرمود:
امیرالمومنین در این داستان نیز برای حفظ اسلام سکوت پیشه کرد. به هنگام [[بیعت|بيعت]] مردم با عثمان فرمود:
{{متن عربی|لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنى أَحَقُّ بِها مِنْ غَيْرى‏، وَ وَاللَّهِ لَأُسَلِّمَنَّ ما سَلِمَتْ أُمُورُ الْمُسْلِمينَ، وَ لَمْ يَكُنْ فيها جَوْرٌ الَّا عَلَىَّ خاصَّةً}}  <ref>ابن ابی الحدید٬  شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۶ ٬ ص۱۶۸</ref>
{{متن عربی|لَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنى أَحَقُّ بِها مِنْ غَيْرى‏، وَ وَاللَّهِ لَأُسَلِّمَنَّ ما سَلِمَتْ أُمُورُ الْمُسْلِمينَ، وَ لَمْ يَكُنْ فيها جَوْرٌ الَّا عَلَىَّ خاصَّةً}}  <ref>ابن ابی الحدید٬  شرح نهج البلاغه٬ ۱۴۰۴ق٬ ج۶ ٬ ص۱۶۸</ref>
::ترجمه:خوب مى‏‌دانيد كه من از همه كس به خلافت شايسته‌‏ترم، به خدا سوگند تا هنگامى كه اوضاع مسلمانان رو به راه باشد و در هم نريزد و به غير از من به ديگرى ستم نشود، همچنان خاموش خواهم ماند.
::ترجمه:خوب مى‏‌دانيد كه من از همه كس به خلافت شايسته‌‏ترم، به خدا سوگند تا هنگامى كه اوضاع مسلمانان رو به راه باشد و در هم نريزد و به غير از من به ديگرى ستم نشود، همچنان خاموش خواهم ماند.


==آثار شورا==
==آثار شورا==
معاویه سبب تفرق و پراكندگى مسلمين را شوراى شش‏ نفره عمر ‌می‌دانست٬ او می‌گفت: ابو بكر عمر را به عنوان خليفه بعد از خود معرفى نمود و هيچ مشكلى پيش نيامد، ولى عمر خلافت را در ميان شورا گذاشت، و اعضاى شورا هر كدام خود و قوم و قبيله‏‌اش خلافت را براى خود آرزو داشته، در انتظارش بودند و همين سبب شد كه بين آنان رقابت و كشمكش پديد آيد.<ref>ابن عبد ربه٬ عقد الفريد، دارالکتب العلمیه٬ ج۵، ص ۳۳</ref>
معاویه سبب تفرق و پراكندگى مسلمين را شوراى شش‏ نفره عمر ‌می‌دانست٬ او می‌گفت: ابو بكر عمر را به عنوان خليفه بعد از خود معرفى نمود و هيچ مشكلى پيش نيامد، ولى عمر [[خلافت]] را در ميان شورا گذاشت، و اعضاى شورا هر كدام خود و قوم و قبيله‏‌اش خلافت را براى خود آرزو داشته، در انتظارش بودند و همين سبب شد كه بين آنان رقابت و كشمكش پديد آيد.<ref>ابن عبد ربه٬ عقد الفريد، دارالکتب العلمیه٬ ج۵، ص ۳۳</ref>
برخی اندیشمندان نیز با توجه به فضای حاکم بر شورای شش نفره و حوادثی که حول آن روی داد٬ آثاری را بر آن مترتب دانسته‌اند:<ref>شاوى، مع الركب الحسينى من المدينة الى المدينة٬ مركز الدراسات الإسلاميّة٬ ج۱ ٬ ص۱۰۶</ref>
برخی اندیشمندان نیز با توجه به فضای حاکم بر شورای شش نفره و حوادثی که حول آن روی داد٬ آثاری را بر آن مترتب دانسته‌اند:<ref>شاوى، مع الركب الحسينى من المدينة الى المدينة٬ مركز الدراسات الإسلاميّة٬ ج۱ ٬ ص۱۰۶</ref>
*استمرارِ بركنارى وصى شرعى پیامبر
*استمرارِ بركنارى وصى شرعى پیامبر
*استيلاى حزب اموى بر حكومت و دین
*استيلاى حزب اموى بر حكومت و دین
*سرخوردگی انصار که دیدند عمر در طرح شورا حتى از حق مشورت هم آنان را محروم كرده است!
*سرخوردگی [[انصار]] که دیدند عمر در طرح شورا حتى از حق مشورت هم آنان را محروم كرده است!
*گشودن باب طمع در خلافت و ریاست به روى كسانى كه پيش از آن خود را در چنان جایگاهی نمی‌دانستند.
*گشودن باب طمع در خلافت و ریاست به روى كسانى كه پيش از آن خود را در چنان جایگاهی نمی‌دانستند.
*ایجاد زمينه گسترده‏اى را براى رقابت و اختلاف همه قبايل بر سر خلافت  
*ایجاد زمينه گسترده‏اى را براى رقابت و اختلاف همه قبايل بر سر خلافت  
خط ۱۰۴: خط ۱۰۴:
}}</onlyinclude>
}}</onlyinclude>


[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:خلافت اسلامی]]
[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:خلافت اسلامی]]
[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:خلافت اسلامی]]
[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:خلافت اسلامی]]
[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:خلافت اسلامی]]
[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:خلافت اسلامی]]
[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:حوادث سال ۲۳ قمری]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
کاربر ناشناس