confirmed، templateeditor
۱۱٬۳۶۱
ویرایش
امام حسن عسکری علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
جز (←زندگی‌نامه) |
جز (ویکی سازی) |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
مشهورترین لقب وی، [[عسکریین|عسکری]] است که به اقامت اجباری‌اش در [[سامرا]] اشاره دارد. او در سامرا تحت مراقبت [[حکومت عباسی]] قرار داشت و برای فعالیت‌هایش با محدودیت روبه‌رو بود. امام عسکری(ع) از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری با شیعیان ارتباط داشت. [[عثمان بن سعید]]، نخستین [[نیابت خاصه|نایب خاص امام زمان(عج)]]، از نمایندگان خاص وی نیز به شمار می‌رفت. | مشهورترین لقب وی، [[عسکریین|عسکری]] است که به اقامت اجباری‌اش در [[سامرا]] اشاره دارد. او در سامرا تحت مراقبت [[حکومت عباسی]] قرار داشت و برای فعالیت‌هایش با محدودیت روبه‌رو بود. امام عسکری(ع) از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری با شیعیان ارتباط داشت. [[عثمان بن سعید]]، نخستین [[نیابت خاصه|نایب خاص امام زمان(عج)]]، از نمایندگان خاص وی نیز به شمار می‌رفت. | ||
امام حسن عسکری(ع) در [[۸ ربیع‌الاول]] سال | امام حسن عسکری(ع) در [[۸ ربیع‌الاول]] [[سال ۲۶۰ قمری]]، در ۲۸ سالگی در [[سامرا]] به [[شهادت]] رسید و در کنار مرقد پدرش [[دفن]] شد. مدفن آن دو به [[حرم عسکریین]] مشهور است و از زیارتگاه‌های شیعیان در [[عراق]] به شمار می‌آید. | ||
احادیثی از امام عسکری(ع) در موضوعات [[تفسیر قرآن]]، [[اخلاق]]، [[فقه]]، امور اعتقادی، [[دعا|ادعیه]] و [[زیارت]] روایت شده است. | احادیثی از امام عسکری(ع) در موضوعات [[تفسیر قرآن]]، [[اخلاق]]، [[فقه]]، امور اعتقادی، [[دعا|ادعیه]] و [[زیارت]] روایت شده است. | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
{{تبارنامه امام حسن عسکری}} | {{تبارنامه امام حسن عسکری}} | ||
*'''نسب''': نسب امام حسن عسکری(ع) با هشت واسطه به [[علی بن ابی‌طالب(ع)]] نخستین امام شیعیان می‌رسد.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۳۰۰.</ref> پدرش [[امام هادی(ع)]]، دهمین امام [[شیعه اثنا عشری|شیعیان اثناعشری]] است. به نقل از منابع شیعی، مادرش [[کنیز]] بود و [[حدیث (مادر امام حسن عسکری)|حُدیث]] یا «حدیثه» نام داشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳</ref> در برخی از منابع نام او «سوسن»،<ref>ابن طلحه، مطالب السؤول، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۷۸؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۸۳ق، ص۳۶۲</ref> «عسفان»<ref> نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۶.</ref> و سلیل<ref>حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ۱۳۶۹ق، ص۱۲۳.</ref> نیز ثبت شده است. امام عسکری(ع) برادری به نام جعفر داشت که به [[جعفر کذاب]] معروف است. او پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع)، ادعای [[امامت]] کرد و با انکار تولد فرزندی برای او، به عنون تنها وارث او مدعی میراث آن حضرت شد.<ref> طبسی، حیاه الامام العسکری، ۱۳۸۲ق، ص۳۲۰-۳۲۴.</ref> [[سید محمد]] و حسین دیگر برادران او بوده‌اند.<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲.</ref> | *'''نسب''': نسب امام حسن عسکری(ع) با هشت واسطه به [[علی بن ابی‌طالب(ع)]] نخستین امام [[شیعیان]] می‌رسد.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۳۰۰.</ref> پدرش [[امام هادی(ع)]]، دهمین امام [[شیعه اثنا عشری|شیعیان اثناعشری]] است. به نقل از منابع شیعی، مادرش [[کنیز]] بود و [[حدیث (مادر امام حسن عسکری)|حُدیث]] یا «حدیثه» نام داشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳</ref> در برخی از منابع نام او «سوسن»،<ref>ابن طلحه، مطالب السؤول، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۷۸؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۸۳ق، ص۳۶۲</ref> «عسفان»<ref> نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۶.</ref> و سلیل<ref>حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ۱۳۶۹ق، ص۱۲۳.</ref> نیز ثبت شده است. امام عسکری(ع) برادری به نام جعفر داشت که به [[جعفر کذاب]] معروف است. او پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع)، ادعای [[امامت]] کرد و با انکار تولد فرزندی برای او، به عنون تنها وارث او مدعی میراث آن حضرت شد.<ref> طبسی، حیاه الامام العسکری، ۱۳۸۲ق، ص۳۲۰-۳۲۴.</ref> [[سید محمد]] و حسین دیگر برادران او بوده‌اند.<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲.</ref> | ||
{{اصلی|فهرست کنیه‌ها و لقب‌های امام حسن عسکری(ع)}} | {{اصلی|فهرست کنیه‌ها و لقب‌های امام حسن عسکری(ع)}} | ||
*'''لقب‌ها''': لقب‌های وی را هادی، نقی، زکی، رفیق و صامت ذکر کرده‌اند. برخی از مورخان لقب «خالص» را هم گفته‌اند.<ref>ابن رستم طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۵.</ref> [[ابن الرضا]] نیز لقبی است که [[امام جواد(ع)]]، [[امام هادی(ع)]] و امام حسن عسکری(ع) به آن شهرت یافته‌اند.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۳.</ref> لقب «عسکری» نیز مشترک میان امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)، است زیرا هر دو در شهر [[سامرا]] اقامت اجباری داشتند. «عسکر» عنوان غیرمشهوری برای سامرا بوده است.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۹۷۱-۱۹۷۲م، ج۲، ص۹۵.</ref> همچنین به خاطر اشتراک نام «حسن» میان ایشان و [[امام حسن مجتبی(ع)]]، ایشان را « حسن اخیر» نیز خوانده‌اند.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۶.</ref> | *'''لقب‌ها''': لقب‌های وی را هادی، نقی، زکی، رفیق و صامت ذکر کرده‌اند. برخی از مورخان لقب «خالص» را هم گفته‌اند.<ref>ابن رستم طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۵.</ref> [[ابن الرضا]] نیز لقبی است که [[امام جواد(ع)]]، [[امام هادی(ع)]] و امام حسن عسکری(ع) به آن شهرت یافته‌اند.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۳.</ref> لقب «عسکری» نیز مشترک میان امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)، است زیرا هر دو در شهر [[سامرا]] اقامت اجباری داشتند. «عسکر» عنوان غیرمشهوری برای سامرا بوده است.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۹۷۱-۱۹۷۲م، ج۲، ص۹۵.</ref> همچنین به خاطر اشتراک نام «حسن» میان ایشان و [[امام حسن مجتبی(ع)]]، ایشان را « حسن اخیر» نیز خوانده‌اند.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۶.</ref> | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
*'''تولد''': بیشتر منابع تولد ایشان را در [[مدینه]] دانسته‌اند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹۲.</ref> با این حال از تولد او در سامرا نیز سخن رفته است.<ref>ابن حاتم، الدر النظیم، مؤسسه النشر الاسلامی، ص۷۳۷.</ref> بیشتر منابع متقدم [[امامیه]] ولادت حضرت را در [[ربیع‌الثانی]] سال [[سال ۲۳۲ هجری قمری|۲۳۲ق]] دانسته‌ند.<ref>نگاه کنید به نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳</ref> در روایتی به نقل از امام حسن عسکری نیز همین تاریخ ذکر شده است.<ref>ابن رستم طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۳.</ref> برخی دیگر از منابع امامیه و [[اهل‌سنت]] ولادت حضرت را در سال ۲۳۱ق نیز نوشته‌اند.<ref> نگاه کنید به ابن ابی‌الثلج، «تاریخ الائمه» مجموعه نفیسه، ۱۳۹۶ق، ص۱۴؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۵۸.</ref> [[شیخ مفید]] در «مسار الشیعة» ولادت امام را [[۱۰ ربیع‌الثانی]] آورده است.<ref>شیخ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۵۲؛ نک: ابن طاووس، الاقبال، ج۳، ص۱۴۹؛ شیخ طوسی، مصباح المجتهد، ۱۳۳۹ق، ص۷۹۲.</ref> در قرن ششم قمری این قول به حاشیه رفت و تولد حضرت در [[۸ ربیع‌الثانی]] شهرت یافته است<ref>نگاه کنید به ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۳؛ طبرسی، تاج الموالید، ۱۳۹۶ق، ص۵۷.</ref> که قول مشهور نزد امامیه نیز هست. | *'''تولد''': بیشتر منابع تولد ایشان را در [[مدینه]] دانسته‌اند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۹۲.</ref> با این حال از تولد او در سامرا نیز سخن رفته است.<ref>ابن حاتم، الدر النظیم، مؤسسه النشر الاسلامی، ص۷۳۷.</ref> بیشتر منابع متقدم [[امامیه]] ولادت حضرت را در [[ربیع‌الثانی]] سال [[سال ۲۳۲ هجری قمری|۲۳۲ق]] دانسته‌ند.<ref>نگاه کنید به نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳</ref> در روایتی به نقل از امام حسن عسکری نیز همین تاریخ ذکر شده است.<ref>ابن رستم طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۲۳.</ref> برخی دیگر از منابع امامیه و [[اهل‌سنت]] ولادت حضرت را در سال ۲۳۱ق نیز نوشته‌اند.<ref> نگاه کنید به ابن ابی‌الثلج، «تاریخ الائمه» مجموعه نفیسه، ۱۳۹۶ق، ص۱۴؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۵۸.</ref> [[شیخ مفید]] در «مسار الشیعة» ولادت امام را [[۱۰ ربیع‌الثانی]] آورده است.<ref>شیخ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۵۲؛ نک: ابن طاووس، الاقبال، ج۳، ص۱۴۹؛ شیخ طوسی، مصباح المجتهد، ۱۳۳۹ق، ص۷۹۲.</ref> در قرن ششم قمری این قول به حاشیه رفت و تولد حضرت در [[۸ ربیع‌الثانی]] شهرت یافته است<ref>نگاه کنید به ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۳؛ طبرسی، تاج الموالید، ۱۳۹۶ق، ص۵۷.</ref> که قول مشهور نزد امامیه نیز هست. | ||
*'''شهادت''': امام عسکری(ع) [[۸ ربیع‌الاول]] سال [[سال ۲۶۰ قمری | *'''شهادت''': امام عسکری(ع) [[۸ ربیع‌الاول]] سال [[سال ۲۶۰ قمری]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۴.</ref> در دوره حکومت [[معتمد عباسی]] در ۲۸ سالگی به [[شهادت]] رسید.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۱.</ref> گزارش‌هایی نیز درباره شهادت او در ماه‌های [[ربیع‌الثانی]] و [[جمادی‌الاولی]] نیز وجود دارد.<ref>نک: مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان، ۱۳۹۱، ص۵۳۰-۵۳۳.</ref> [[شیخ مفید]] برآن است او به سبب بیماری از دنیا رفت؛<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۳۶.</ref> {{یادداشت| «ومَرِضَ أبو محمد في أول شهر ربيع الأول سنةَ ستين ومائتين.» هرچند تعبیر شیخ مفید در ارشاد صریح در بیماری است اما ممکن است دلیل این بیماری همان مسمومیت باشد که به دلائلی ذکر نشده است واین که بیماری در اول ماه ربیع الاول بوده و هشت روز طول کشیده شاید بتواند قرینه ای بر این ادعا باشد. البته می توان قرینه دیگری براین ادعا پیدا کرد وآن این است که درباره وفات تمامی امامان(ع) [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] در [[الکافی (کتاب)|کافی]] تعبیر به «قُبِضَ» کرده است با این که شهادت برخی قطعی است مانند این عبارت در باره [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] سیدالشهداء(ع) « قُبِضَ( ع) فِي شَهْرِ الْمُحَرَّمِ مِنْ سَنَةِ إِحْدَى وَ سِتِّينَ مِنَ الْهِجْرَةِ » و تعبیر به «قبض» در روایات نیز آمده است عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع )قَالَ: قُبِضَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ ع- يَوْمَ عَاشُورَاءَ وَ هُوَ ابْنُ سَبْعٍ وَ خَمْسِينَ سَنَةً.کلینی، کافی، ج۱، ص۴۶۲. این تعبیر به معنای مرگ طبیعی نیست بلکه نشانگر مرگ است مانند «تَوفيّ»، ولی این که علت مرگ چیست در این تعبیر نهفته نیست. }}اما بنا به گفته [[فضل بن حسن طبرسی]] در [[اعلام الوری]]، بسیاری از علمای [[امامیه]] معتقدند که امام عسکری( و نیز پدر و جدش و تمامی امامان) بر اثر مسمومیت شهید شده است.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۱.</ref> {{یادداشت| ذهب كثير من أصحابنا إلى أنّه عليه السلام مضى مسموما، و كذلك أبوه و جدّه و جميع الأئمّة عليهم السلام خرجوا من الدنيا بالشهادة}}مستند آنان روایت «و الله ما منّا الا مقتول شهيد» منقول از [[امام صادق(ع)]] است.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۳۲.</ref> بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی دو خلیفه قبل از معتمد نیز در صدد قتل امام عسکری(ع) برآمده بودند. در روایتی آمده است معتز عباسی به حاجب خود دستور داد امام را در مسیر [[کوفه]] به قتل برساند ولی با آگاه شدن مردم، موفق نشد.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۲۰۸؛ عطاردی، مسند الإمام العسكری(ع)، ۱۴۱۳ق، ص۹۲.</ref> بر اساس گزارش دیگری، مهتدی عباسی نیز تصمیم گرفت امام را در زندان به شهادت برساند ولی تصمیم او عملی نشد و دوره حکومت او به سر رسید.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۸؛ کلینی، کافی، ۱۳۹۱ق، ج۱، ص۳۲۹.</ref> امام عسکری(ع) در خانه خود در [[سامرا]]، که پیشتر [[امام هادی(ع)]] نیز در آنجا [[دفن]] شده بود، مدفون است.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳.</ref> به نقل عبدالله بن خاقان، وزیر معتمد عباسی<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۰۳.</ref> پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع)، بازارها تعطیل شد و [[بنی‌هاشم]]، بزرگان، رجال سیاسی و مردم در [[تشییع]] پیکر او شرکت کردند.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۶؛ کلینی، الکافی، ۱۳۹۱ق، ج۱، ص۵۰۵، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص ۶۱۹.</ref> این روز در تقویم رسمی [[جمهوری اسلامی ایران]] به مناسبت آغاز امامت [[امام زمان(ع)]] تعطیل رسمی است.{{مدرک}} | ||
*'''همسر''': طبق نقل مشهور، امام عسکری(ع) همسری اختیار نکرد و نسل او تنها از طریق [[کنیز]]ی ادامه یافت که [[نرجس|مادر حضرت مهدی(عج)]] است.<ref> پاکتچی، «حسن عسکری،امام»، ص۶۱۸</ref> منابع، نام مادر امام مهدی(عج) را متعدد و مختلف ذکر کرده‌اند. در منابع آمده است امام حسن عسکری(ع) خادمان و کنیزان متعدد رومی، صقلایی و ترک داشت<ref>مسعودی، إثبات الوصیة، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۶، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص ۶۱۸.</ref> و شاید این اختلاف در نام مادر امام زمان، از سویی به سبب تعدد کنیزان و از سوی دیگر به منظور پنهان نگاه‌داشتن تولد امام مهدی(عج) بوده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۴.</ref> | *'''همسر''': طبق نقل مشهور، امام عسکری(ع) همسری اختیار نکرد و نسل او تنها از طریق [[کنیز]]ی ادامه یافت که [[نرجس|مادر حضرت مهدی(عج)]] است.<ref> پاکتچی، «حسن عسکری،امام»، ص۶۱۸</ref> منابع، نام مادر امام مهدی(عج) را متعدد و مختلف ذکر کرده‌اند. در منابع آمده است امام حسن عسکری(ع) خادمان و کنیزان متعدد رومی، صقلایی و ترک داشت<ref>مسعودی، إثبات الوصیة، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۶، به نقل از: پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص ۶۱۸.</ref> و شاید این اختلاف در نام مادر امام زمان، از سویی به سبب تعدد کنیزان و از سوی دیگر به منظور پنهان نگاه‌داشتن تولد امام مهدی(عج) بوده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۴.</ref> | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
== دلایل و مدت امامت == | == دلایل و مدت امامت == | ||
امام عسکری(ع) به مدت شش سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰ق) [[امامت]] کرد. | امام عسکری(ع) به مدت شش سال (از [[سال ۲۵۴ هجری قمری|۲۵۴]] تا [[۲۶۰ق]]) [[امامت]] کرد. | ||
مهم‌ترین دلیل برای [[امامت]] حسن بن علی عسکری(ع) پس از شهادت امام هادی(ع)، وصیت و احادیث امام هادی(ع) درباره جانشینی او است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۱۲۰-۱۲۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۰۴-۴۰۷.</ref> [[شیخ مفید]] در [[الارشاد]] بیش از ده روایت و نامه دراین‌باره آورده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۴-۳۲۰.</ref> اکثر شیعیان و [[یاران امام هادی(ع)]] نیز پس از شهادت ایشان، به امام حسن عسکری(ع) به عنوان امام رجوع کردند،<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۷.</ref> ولی عده اندکی [[جعفر بن علی الهادی|جعفر بن علی]]، معروف به جعفر کذاب پسر دیگر امام هادی(ع)، را امام خود خواندند و عده‌ای نیز به امامت [[سید محمد]] که در زمان امام هادی(ع) از دنیا رفته بود، معتقد شدند.<ref>اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ۱۰۱.</ref> برخی که از ادعای امامت [[جعفر کذاب]] حمایت می‌کردند، اشکالاتی بر امامت امام عسکری(ع) وارد می‌می‌ساختند. اینان که عموما جایگاه علمی مناسبی هم نداشتند گاه مدعی می‌شدند دانش امام را سنجیده و آن را در سطح دانش کامل که برای [[ائمه(ع)]] لازم است، نیافته‌اند.<ref> شهرستانی، الملل و النحل، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۰۰.</ref> گاهی نیز مدعی می‌شدند در نامه‌های امام غلط‌های دستوری یافته‌اند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۲.</ref> آنها برخی مواقع به نوع لباسی که امام پوشیده بود ایراد می‌گرفتند.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۴۶ـ۲۴۷.</ref> و گاه در شئون امامت دخالت کرده و از امام به خاطر عملکرد [[سازمان وکالت|وکیلانش]] انتقاد می‌کردند.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۱۸.</ref> همچنین گاه دستورات امام و فرستاده‌ی ایشان را نمی‌پذیرفتند.<ref>رک: شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۴۱.</ref> از همین رو بود که امام عسکری(ع) می‌فرمود هیچ یک از پدرانشان به اندازه او مورد شک و تردید شیعیان قرار نگرفته است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۲۲.</ref> | مهم‌ترین دلیل برای [[امامت]] حسن بن علی عسکری(ع) پس از شهادت امام هادی(ع)، وصیت و احادیث امام هادی(ع) درباره جانشینی او است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۱۲۰-۱۲۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۰۴-۴۰۷.</ref> [[شیخ مفید]] در [[الارشاد]] بیش از ده روایت و نامه دراین‌باره آورده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۴-۳۲۰.</ref> اکثر شیعیان و [[یاران امام هادی(ع)]] نیز پس از شهادت ایشان، به امام حسن عسکری(ع) به عنوان امام رجوع کردند،<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۷.</ref> ولی عده اندکی [[جعفر بن علی الهادی|جعفر بن علی]]، معروف به جعفر کذاب پسر دیگر امام هادی(ع)، را امام خود خواندند و عده‌ای نیز به امامت [[سید محمد]] که در زمان امام هادی(ع) از دنیا رفته بود، معتقد شدند.<ref>اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ۱۰۱.</ref> برخی که از ادعای امامت [[جعفر کذاب]] حمایت می‌کردند، اشکالاتی بر امامت امام عسکری(ع) وارد می‌می‌ساختند. اینان که عموما جایگاه علمی مناسبی هم نداشتند گاه مدعی می‌شدند دانش امام را سنجیده و آن را در سطح دانش کامل که برای [[ائمه(ع)]] لازم است، نیافته‌اند.<ref> شهرستانی، الملل و النحل، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۰۰.</ref> گاهی نیز مدعی می‌شدند در نامه‌های امام غلط‌های دستوری یافته‌اند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۲.</ref> آنها برخی مواقع به نوع لباسی که امام پوشیده بود ایراد می‌گرفتند.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۴۶ـ۲۴۷.</ref> و گاه در شئون امامت دخالت کرده و از امام به خاطر عملکرد [[سازمان وکالت|وکیلانش]] انتقاد می‌کردند.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۱۸.</ref> همچنین گاه دستورات امام و فرستاده‌ی ایشان را نمی‌پذیرفتند.<ref>رک: شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۴۱.</ref> از همین رو بود که امام عسکری(ع) می‌فرمود هیچ یک از پدرانشان به اندازه او مورد شک و تردید شیعیان قرار نگرفته است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۲۲.</ref> | ||
امام استمرار این گونه رفتارها را از عواملی می‌داند که ممکن است به سلب نعمت الهی منجر شود.<ref>رک: شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۴۱.</ref> [[سید حسین مدرسی طباطبایی|مدرسی طباطبایی]] معتقد است شاید همین ناسپاسی‌ها و کفران نعمت‌ها موجب شد که سرانجام جامعه شیعه از نعمت حضور امام معصوم محروم گردید.<ref>مدرسی طباطبایی، مکتب در فرآیند تکامل، ۱۳۷۴ش، ص۹۳.</ref> | امام استمرار این گونه رفتارها را از عواملی می‌داند که ممکن است به سلب نعمت الهی منجر شود.<ref>رک: شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۴۱.</ref> [[سید حسین مدرسی طباطبایی|مدرسی طباطبایی]] معتقد است شاید همین ناسپاسی‌ها و کفران نعمت‌ها موجب شد که سرانجام جامعه [[شیعه]] از نعمت حضور امام معصوم محروم گردید.<ref>مدرسی طباطبایی، مکتب در فرآیند تکامل، ۱۳۷۴ش، ص۹۳.</ref> | ||
== شرایط سیاسی == | == شرایط سیاسی == | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
شاید نخستین موضع سیاسی ثبت شده در زندگی امام حسن عسکری(ع) مربوط به زمانی باشد که امام حدود بیست سال داشت و پدرش هنوز زنده بود. ایشان در نامه‌ای به عبدالله بن عبدالله بن طاهر از امیران صاحب نفوذ در دستگاه عباسی، که از دشمنان مستعین، خلیفه وقت به شمار می‌آمد، خلیفه را فردی طغیان‌گر خواند و ساقط شدن او را از خدا خواست.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۵۱.</ref> | شاید نخستین موضع سیاسی ثبت شده در زندگی امام حسن عسکری(ع) مربوط به زمانی باشد که امام حدود بیست سال داشت و پدرش هنوز زنده بود. ایشان در نامه‌ای به عبدالله بن عبدالله بن طاهر از امیران صاحب نفوذ در دستگاه عباسی، که از دشمنان مستعین، خلیفه وقت به شمار می‌آمد، خلیفه را فردی طغیان‌گر خواند و ساقط شدن او را از خدا خواست.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۵۱.</ref> | ||
پس از قتل مستعین، معتز به قدرت رسید در آغاز حکومت او رفتار خصومت‌آمیزی نسبت به امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) گزارش نشده است. پس از [[شهادت]] | پس از قتل مستعین، معتز به قدرت رسید در آغاز حکومت او رفتار خصومت‌آمیزی نسبت به [[امام هادی(ع)]] و امام عسکری(ع) گزارش نشده است. پس از [[شهادت]] امام هادی(ع) نیز شواهد حکایت از آن دارد که با وجود محدودیت‌هایی که برای فعالیت‌های امام عسکری(ع) اعمال می‌شده، امام از آزادی نسبی برخوردار بوده است. برخی از ملاقات‌های حضرت با شیعیان در اوائل [[امامت]] خود، این مسئله را تأیید می‌کند. اما پس از گذشت یک سال، خلیفه به امام بدگمان شد و در [[سال ۲۵۵ هجری قمری|سال ۲۵۵ق]] ایشان را زندانی کرد. امام در دوره یک‌ساله خلیفه بعدی (مهتدی) نیز همچنان در زندان بود. | ||
{{حاکمان زمان امام حسن عسکری}} | {{حاکمان زمان امام حسن عسکری}} | ||
با آغاز خلافت معتمد در سال ۲۵۶ق که با قیام‌های شیعی روبه‌رو بود، امام از زندان آزاد شد و به سازماندهی اجتماعی و مالی [[امامیه]] اهتمام ورزید. از این رو در [[صفر]] [[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰ق]] امام به دستور معتمد به زندان افتاد و خلیفه روزانه اخبار مربوط به امام را پیگیری می‌کرد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۸.</ref> یک ماه بعد امام از زندان آزاد شد ولی تحت‌الحفظ به خانه حسن بن سهل وزیر مأمون در نزدیکی شهر [[واسط]] منتقل شد.<ref> مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۹.</ref> | با آغاز خلافت معتمد در سال ۲۵۶ق که با قیام‌های شیعی روبه‌رو بود، امام از زندان آزاد شد و به سازماندهی اجتماعی و مالی [[امامیه]] اهتمام ورزید. از این رو در [[صفر]] [[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰ق]] امام به دستور معتمد به زندان افتاد و خلیفه روزانه اخبار مربوط به امام را پیگیری می‌کرد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۸.</ref> یک ماه بعد امام از زندان آزاد شد ولی تحت‌الحفظ به خانه حسن بن سهل وزیر مأمون در نزدیکی شهر [[واسط]] منتقل شد.<ref> مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۶۹.</ref> | ||