کاربر ناشناس
حجامت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Emadmohseny جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Pourrezaei جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حجامت'''، به روشی از | '''حجامت'''، به روشی از خون‌گیری گفته می‌شود که جهت پیشگیری و درمان بعضی از بیماری‌ها به کار می‌رود و شیوه‌ای بسیار کهن در طب است. حجامت یکی از سنّت‌های [[پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]] بوده و [[حدیث|احادیث]] بسیاری در سفارش به انجام و مداومت بر آن نقل شده است. | ||
==تاریخچه== | |||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|إنَّ الحِجامَةَ تُصَحِّحُ البَدَنَ، وتَشُدُّ العَقلَ.|ترجمه=حِجامت، بدن را صحّت می‌دهد و عقل را استحکام می‌بخشد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small> [[خصال (کتاب)|خصال]]، ج۲، ص۶۱۱</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|إنَّ الحِجامَةَ تُصَحِّحُ البَدَنَ، وتَشُدُّ العَقلَ.|ترجمه=حِجامت، بدن را صحّت می‌دهد و عقل را استحکام می‌بخشد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small> [[خصال (کتاب)|خصال]]، ج۲، ص۶۱۱</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
واژه حجامت، از ریشه «ح ج م»، به معنای مکیدن است.<ref>ازهری؛ ابن منظور، ذیل «حجم»</ref> ترجمه برخی آثار یونانی به عربی درباره حجامت، چون ''الفصد و الحجامة'' از بقراط، ''فی الحجامة'' از جالینوس،<ref>سزگین، ج ۳، ص۴۴، ۱۱۶، ۱۲۸</ref> نقل‌قول‌های [[زکریای رازی|رازی]] از پزشکان یونانی،<ref>مثلاً رجوع کنید به ۱۴۲۱، ج ۱، جزء۱، ص۳۵، ۱۵۴ـ۱۵۵</ref> اشاراتی در آثاری چون داستان‌های بیدپای،<ref>رجوع کنید به کلیله ودمنه، ص۸۶ـ۸۸</ref> برخی نقش‌های باقی مانده از [[مصر]] باستان<ref>رجوع کنید به دایرةالمعارف مصر باستان، ص۴۵۵</ref> و مطالبی در [[تلمود]]،<ref> رجوع کنید به د. جودائیکا، ذیل «Bloodletting» </ref> نشان دهنده قدمت و گستردگی جغرافیایی کاربرد این روش در دنیای کهن است. | واژه حجامت، از ریشه «ح ج م»، به معنای مکیدن است.<ref>ازهری؛ ابن منظور، ذیل «حجم»</ref> ترجمه برخی آثار یونانی به عربی درباره حجامت، چون ''الفصد و الحجامة'' از بقراط، ''فی الحجامة'' از جالینوس،<ref>سزگین، ج ۳، ص۴۴، ۱۱۶، ۱۲۸</ref> نقل‌قول‌های [[زکریای رازی|رازی]] از پزشکان یونانی،<ref>مثلاً رجوع کنید به ۱۴۲۱، ج ۱، جزء۱، ص۳۵، ۱۵۴ـ۱۵۵</ref> اشاراتی در آثاری چون داستان‌های بیدپای،<ref>رجوع کنید به کلیله ودمنه، ص۸۶ـ۸۸</ref> برخی نقش‌های باقی مانده از [[مصر]] باستان<ref>رجوع کنید به دایرةالمعارف مصر باستان، ص۴۵۵</ref> و مطالبی در [[تلمود]]،<ref> رجوع کنید به د. جودائیکا، ذیل «Bloodletting» </ref> نشان دهنده قدمت و گستردگی جغرافیایی کاربرد این روش در دنیای کهن است. | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۳: | ||
==شیوه حجامت== | ==شیوه حجامت== | ||
حجامت را، برخلاف [[فصد]]، شیوه‌ای برای خارج کردن خون رقیق و خلط‌های نزدیک پوست از مویرگ‌های پراکنده در گوشت می‌دانستند که کم خطر‌تر و بیشتر برای کودکان بالای دو سال و بزرگسالان زیر ۶۰ سال انجام می‌گیرد و برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها (چون سردرد، لرزه در سر، و بیماریهای چشم و گوش و نیز اندام‌های داخلی مثل روده‌ها و زهدان و غیره) به کار می‌رفته است.<ref>رجوع کنید به طبری، ص۳۳۵؛ رازی، ۱۴۰۸، ص۳۳۱ـ ۳۳۲؛ مجوسی، ج ۲، ص۴۶۳ـ۴۶۵؛ ابن سینا، ج ۱، کتاب ۱، ص۳۰۹ـ۳۱۰؛ جرجانی، ۱۳۴۵ش، ص۲۴۴</ref> چهارده جای بدن را محل حجامت می‌دانند.<ref>رجوع کنید به ابن سینا، همانجا؛ زهراوی، ص۲۱۵</ref> | حجامت را، برخلاف [[فصد|فَصد]]، شیوه‌ای برای خارج کردن خون رقیق و خلط‌های نزدیک پوست از مویرگ‌های پراکنده در گوشت می‌دانستند که کم خطر‌تر و بیشتر برای کودکان بالای دو سال و بزرگسالان زیر ۶۰ سال انجام می‌گیرد و برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها (چون سردرد، لرزه در سر، و بیماریهای چشم و گوش و نیز اندام‌های داخلی مثل روده‌ها و زهدان و غیره) به کار می‌رفته است.<ref>رجوع کنید به طبری، ص۳۳۵؛ رازی، ۱۴۰۸، ص۳۳۱ـ ۳۳۲؛ مجوسی، ج ۲، ص۴۶۳ـ۴۶۵؛ ابن سینا، ج ۱، کتاب ۱، ص۳۰۹ـ۳۱۰؛ جرجانی، ۱۳۴۵ش، ص۲۴۴</ref> چهارده جای بدن را محل حجامت می‌دانند.<ref>رجوع کنید به ابن سینا، همانجا؛ زهراوی، ص۲۱۵</ref> | ||
حجامت به سه وسیله انجام می‌شد: با | حجامت به سه وسیله انجام می‌شد: با تیغ، با آتش، و با شاخ یا آلت حجامت.<ref> مجوسی، ج ۲، ص۴۶۳ </ref> از شاخ یا آلت حجامت بر روی اندام‌هایی چون جگر و سپرز استفاده می‌شد که نمی‌شد آن‌ها را تیغ زد. آلت حجامت که با آتش به کاربرده می‌شد، ساختار مشخصی داشت که بنا بر سن و نوع بیماری، کوچک‌تر یا بزرگ‌تر بود. برای هر نوع بیماری جاهای بخصوصی را حجامت می‌کردند، مثلا برای بیماریهای سر و چشم ناحیه پشت گردن را نیش‌تر می‌زدند.<ref>مثلاً رجوع کنید به رازی، ۱۴۰۸، همانجا؛ مجوسی، ج۲، ص۴۶۳ـ۴۶۶؛ ابن سینا، همانجا؛ زهراوی، ص۲۱۵ـ۲۲۱ </ref> گودی سطح پشت کمر، «نُقْرَه» پرکاربرد‌ترین قسمت بود.<ref> جرجانی، ۱۳۵۵ش، ص۱۹۹ـ۲۰۰ </ref> | ||
همچنین زمان‌های خاصی را برای حجامت بهتر می‌دانستند و عموماً پس از میانه ماه (ماه قمری) را توصیه می‌کردند، چنان که جرجانی<ref> جرجانی، ۱۳۵۵ش، ص۱۹۹ </ref> تصریح کرده است که در شانزدهم و هفدهم ماه که نور ماه نقصان می‌گیرد باید حجامت کرد و در این باره گفته جالینوس را، از قول ابن ماسویه، نقل کرده است که پیش از او حارث بن کَلَده نیز زمان مناسب برای حجامت را هنگام کاسته شدن هلال ماه می‌دانست.<ref>ابن ابی اصیبعه، ج ۱، ص۱۱۰ـ۱۱۱ </ref> آلات حجامت (مَحْجَمه) را ـ که به گفته زهراوی<ref> زهراوی، ص۲۱۵ </ref> از قرن‌ها پیش از او رواج داشته است ـ از چوب، مس یا شیشه می‌ساختند.<ref> برای تصویر محجمه‌ها رجوع کنید به ه مان، ص۲۲۰ـ۲۲۱ </ref> | همچنین زمان‌های خاصی را برای حجامت بهتر می‌دانستند و عموماً پس از میانه ماه (ماه قمری) را توصیه می‌کردند، چنان که جرجانی<ref> جرجانی، ۱۳۵۵ش، ص۱۹۹ </ref> تصریح کرده است که در شانزدهم و هفدهم ماه که نور ماه نقصان می‌گیرد باید حجامت کرد و در این باره گفته جالینوس را، از قول ابن ماسویه، نقل کرده است که پیش از او حارث بن کَلَده نیز زمان مناسب برای حجامت را هنگام کاسته شدن هلال ماه می‌دانست.<ref>ابن ابی اصیبعه، ج ۱، ص۱۱۰ـ۱۱۱ </ref> آلات حجامت (مَحْجَمه) را ـ که به گفته زهراوی<ref> زهراوی، ص۲۱۵ </ref> از قرن‌ها پیش از او رواج داشته است ـ از چوب، مس یا شیشه می‌ساختند.<ref> برای تصویر محجمه‌ها رجوع کنید به ه مان، ص۲۲۰ـ۲۲۱ </ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۳۸: | ||
نزد [[شیعه]]، اجرت گرفتن حجّام بدون شرط قبلی جایز، اما با شرط قبلی [[مکروه]] است.<ref>رجوع کنید به نجفی، ج ۲۲، ص۱۳۲ـ۱۳۴ </ref> حجّام، مانند پزشک در درمان بیماران، در برابر آسیب‌هایی که به حجامت شونده وارد می‌آورد، [[ضمانت|ضامن]] است،<ref> ابن قدامه، ج ۵، ص۵۳۸ </ref> مگر آنکه قبل از اقدام، از حجامت شونده برائت نامه بگیرد؛ در این صورت، اگر بدون افراط و تفریط خسارتی بر وی وارد گردد، حجّام ضامن نخواهد بود.<ref> محقق حلّی، ج ۴، ص۱۰۱۹ـ۱۰۲۰ </ref> | نزد [[شیعه]]، اجرت گرفتن حجّام بدون شرط قبلی جایز، اما با شرط قبلی [[مکروه]] است.<ref>رجوع کنید به نجفی، ج ۲۲، ص۱۳۲ـ۱۳۴ </ref> حجّام، مانند پزشک در درمان بیماران، در برابر آسیب‌هایی که به حجامت شونده وارد می‌آورد، [[ضمانت|ضامن]] است،<ref> ابن قدامه، ج ۵، ص۵۳۸ </ref> مگر آنکه قبل از اقدام، از حجامت شونده برائت نامه بگیرد؛ در این صورت، اگر بدون افراط و تفریط خسارتی بر وی وارد گردد، حجّام ضامن نخواهد بود.<ref> محقق حلّی، ج ۴، ص۱۰۱۹ـ۱۰۲۰ </ref> | ||
نویسندگان کتاب‌های حسبه نیز درباره ویژگی‌های حجّام و خواص و اوقات مناسب حجامت و لزوم رعایت بهداشت در کار حجامت مطالبی ذکر کرده‌اند.<ref> برای نمونه رجوع کنید به ابن اخوه، ص۲۴۷ـ۲۵۱؛ شیزری، ص۸۹ـ ۹۶ </ref> [[حسن بن فضل طبرسی|طبرسی]] در [[مکارم الاخلاق (کتاب)|مکارم الاخلاق]] روایتی آمده که بهترین وقت برای حجامت هفتم [[ماه حزیران]] است و اگر کسی آن را درک نکرد چهاردهم | نویسندگان کتاب‌های حسبه نیز درباره ویژگی‌های حجّام و خواص و اوقات مناسب حجامت و لزوم رعایت بهداشت در کار حجامت مطالبی ذکر کرده‌اند.<ref> برای نمونه رجوع کنید به ابن اخوه، ص۲۴۷ـ۲۵۱؛ شیزری، ص۸۹ـ ۹۶ </ref> [[حسن بن فضل طبرسی|طبرسی]] در [[مکارم الاخلاق (کتاب)|مکارم الاخلاق]] روایتی آمده که بهترین وقت برای حجامت هفتم [[ماه حزیران]] است(ماه حزیران تقریبا شش روز قبل از تیرماه آغاز می‌شود) و اگر کسی آن را درک نکرد چهاردهم حزیران اقدام کند.<ref>مکارم الاخلاق، ص75 </ref> | ||
==تالیف کتاب‌هایی درباره حجامت== | ==تالیف کتاب‌هایی درباره حجامت== | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۹: | ||
* الحجامة: علمٌ و شفاءٌ (قاهره۱۳۸۵ش/۲۰۰۶)، تألیف مِلْفی بن حسن ولیدی شهری. | * الحجامة: علمٌ و شفاءٌ (قاهره۱۳۸۵ش/۲۰۰۶)، تألیف مِلْفی بن حسن ولیدی شهری. | ||
== حجامت در ایران == | |||
با گسترش پزشکی نوین، و روشهای غیر بهداشتی قدیمی حجامت، این کار تا حدی مهجور شد. در ایران برخی پزشکان به دلیل آنچه آن را خطراتی از قبیل انتقال عفونت و خونریزی و اثبات نشده بودن علمی حجامت معرفی می‌کنند با این کار مخالفت می‌کنند. آنان خون دادن را جایگزین علمی حجامت می‌دانند. با مصوبهٔ معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورخ ۲۳ شهریور ۱۳۷۷، انجام حجامت بدست پزشکان در مطب‌ها ممنوع شد که این بخشنامه به دلیل مغایرت با شرع بر اساس نظر فقهی [[شورای نگهبان]] با حکم دیوان عدالت اداری در ۱۷ تیر ۱۳۸۰ لغو شد.<ref>[http://tarh.majlis.ir/?ShowRule&Rid=C7E68A30-CD9E-4C2F-94AC-329C6C1E6161]. Free Health Encyclopedia, ۲۰۰۶</ref> | |||
در مقابل برخی دیگر از پزشکان انجام حجامت با وسایل استریل و بهداشتی را به دور از خطرات یاد شده دانسته و بر اثرات عملی فراوان حجامت تأکید می‌کنند. اینان، خون دادن را جایگزینی برای حجامت نمی‌دانند. مؤسسه تحقیقات حجامت ایران برای پژوهش در این زمینه دایر گردیده و تحقیقاتی در این زمینه کرده است.<ref>[http://www.hejamat.ir/fa/index.php?option=com_content&task=view&id=69&Itemid=84 تحقیقات بنیادی - موسسه تحقیقات حجامت ایران-موسسه تحقیقات طب اسلامی-Iran Institute Of Research on Hejamat<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
* ابن ابی اصیبعه، کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء، چاپ امرؤالقیس بن طحان، آوگوست مولر، کونیگسبرگ و قاهره ۱۲۹۹/۱۸۸۲، چاپ افست انگلستان ۱۹۷۲. | * ابن ابی اصیبعه، کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء، چاپ امرؤالقیس بن طحان، آوگوست مولر، کونیگسبرگ و قاهره ۱۲۹۹/۱۸۸۲، چاپ افست انگلستان ۱۹۷۲. | ||
* محمدبن احمد ازهری، تهذیب اللغة، ج۴، چاپ عبدالکریم عزباوی، قاهره، بی‌تا. | * محمدبن احمد ازهری، تهذیب اللغة، ج۴، چاپ عبدالکریم عزباوی، قاهره، بی‌تا. | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
* علی بن ابوبکر هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | * علی بن ابوبکر هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ||
* طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، شریف رضی، قم، 1412ق، چاپ چهارم. | * طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، شریف رضی، قم، 1412ق، چاپ چهارم. | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
* Retrieved, Apr. 16,2008, from http://www.hejamat.ir/ fa/ index. php?option = com-content & task=view & id=70 & Itemid=9; | * Retrieved, Apr. 16,2008, from http://www.hejamat.ir/ fa/ index. php?option = com-content & task=view & id=70 & Itemid=9; | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۲: | ||
* Fuat Sezgin, Geschichte des arabischen Schrifttums, Leiden 1967. | * Fuat Sezgin, Geschichte des arabischen Schrifttums, Leiden 1967. | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
{{پایان}} | |||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله (با تلخیص): [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=5830 دانشنامه جهان اسلام] | * منبع مقاله (با تلخیص): [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=5830 دانشنامه جهان اسلام] | ||
[[رده:آداب اسلامی]] | [[رده:آداب اسلامی]] | ||