کشمیر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کشمیر''' منطقه‌ای واقع در شمال شبه قاره [[هند]] در دامنه کوه‌های هیمالیا است که تا پیش از استقلال [[پاکستان]]، امیر نشینی تحت الحمایه بریتانیا بود. در ۱۹۴۷م. بعد از اینکه مهاراجه کشمیر از پیوستن به [[پاکستان]] خودداری کرد، اختلاف بر سر مالکیت کشمیر به درگیری‌های دامنه داری بین دولت هند و پاکستان انجامید؛ در نتیجه بخش‌هایی از شمال کشمیر شامل [[کشمیر آزاد]] و [[گلگت]]-[[بلتستان]] تحت حمایت دولت پاکستان و منطقه [[جامو و کشمیر]] و لداخ در کنترل دولت هند درآمد. منطقه‌ای در شرق کشمیر نیز تحت سلطه [[چین]] است که با عنوان اقصای چین شناخته می‌شود.

سابقه تاریخی حضور [[تشیع]] در کشمیر به سده هشتم بازمی‌گردد. در این دوران برخی از صوفیان و علمای شیعه ایرانی و گروهی از [[سادات]] به این منطقه مهاجرت کردند. گسترش تشیع با تاسیس سلسله [[چک|چک ها]] در کشمیر به اوج خود رسید. بعد از چک‌ها با اینکه شیعیان تا امروز از قدرت سیاسی به دور بوده‌اند، همچنان به حیات اجتماعی خود در کشمیر ادامه داده‌اند. امروزه شهرهای [[کارگیل]]، سرینگر، بدگام و دره کشمیر در بخش کشمیر تحت نظارت هند و مناطق [[بلتستان]] و [[گلگت]] در کشمیر تحت نظارت پاکستان، از جمله مراکز مهم تشیع در کشمیر به شمار می‌آیند.

در سال ۱۸۴۶ بر اساس معاهده امرتسر، انگلستان حکومت کشمیر را به گلاب سینگ فروخت و او سلسله دُگرا را در این منطقه تاسیس کرد.

در دوران حکومت سلسله دگرا مسلمانان به شدت سرکوب شدند و تبعیض شدیدی بین مسلمانان و هندو‌ها وجود داشت.<ref>حسین، کشمیر بهشت زخم خورده، ص۹۰-۹۲</ref>

با اعلام استقلال پاکستان، تصمیم بر آن بود که امیران ایالاتی که تحت نظارت بریتانیا حکومتی نیمه مستقل داشتند، بر اساس سه معیار مذهب ساکنان ایالت، خواست مردم و وضع جغرافیایی، درباره پیوستن به پاکستان یا هند تصمیم گیرند.<ref>رضوی، بحران کشمیر، ص۴۱</ref> بر این اساس ایالت کشمیر که بیشتر ساکنان آن مسلمان بودند باید به پاکستان می‌پیوست اما مهاراجه هاری سینگ علاقه داشت استقلال خود را حفظ کند و از پیوستن به هند یا پاکستان خودداری کرد. مسلمانان پاکستان که از مدتی پیش علیه تبعیض‌ها و محدودیت‌های موجود به اعتراض پرداخته بودند، از پیوستن به پاکستان حمایت می‌کردند. در سال ۱۹۴۸ مهاراجه تصمیم گرفت به هند بپیوندد تا بتواند از کمک هند در سرکوب مخالفان بهره گیرد.<ref>رضوی، بحران کشمیر، ص۴۴-۴۵</ref> این تصمیم آغاز جنگ‌های پاکستان و هند بر سر کشمیر بود و در نهایت تقسیم این منطقه را بین دو کشور در پی داشت.<ref>اسپوزیتو، دایره المعارف جهان نوین اسلام، ج۳، ص۷۱۴</ref>

در اکتبر سال ۱۹۴۷م. بین دو کشور هند و پاکستان جنگی رخ داد که تا ژانویه سال ۱۹۴۹ ادامه داشت. سرانجام با میانجیگری سازمان ملل متحد دو کشور با آتش بس موافقت کردند و قرار شد سرنوشت کشمیر با مراجعه به آرای مردم آن سرزمین تعیین شود، اما این همه پرسی هرگز برگزار نشد. هنگام برقراری آتش بس سال ۱۹۴۹، حدود یک سوم از سرزمین کشمیر - که پاکستان آن را کشمیر آزاد می‌نامد - در تصرف پاکستان باقی ماند و هند نیز در سال ۱۹۵۴ انضمام رسمی بخش تحت کنترل خود - موسوم به جامو و کشمیر - را به خاک خود اعلام کرد.

در سال ۱۹۶۵ جنگ دیگری بین دو کشور آغاز شد که سرانجام با میانجیگری روسیه در ژانویه ۱۹۶۶ خاتمه یافت. جنگ سوم، در سال ۱۹۷۱ و در پی حمایت هند از شورش استقلال طلبان پاکستان شرقی آغاز شد که نهایتاً به تشکیل کشور مستقل بنگلادش منتهی شد؛ آتش بس سال ۱۹۷۲ و شناسایی بنگلادش توسط پاکستان در سال ۱۹۷۴، به این بحران خاتمه داد.<ref>[[http://www.csr.ir/departments.aspx?abtid=zzee6&depid=44&semid=757 بحران کشمیر روزنه‌هایی به سوی صلح]]</ref>

دولتمردان پاکستان اعلام می‌کنند که کشمیر باید در سال ۱۹۴۷ به پاکستان می‌پیوست چرا که بیشتر ساکنان آن مسلمانان‌اند. اما دولتمردان هند نظر دیگری دارند و معتقدند که کشمیر بخشی از هند است.<ref>دایره المعارف جهان نوین اسلام، ج۳، ص۷۱۵؛ [[http://www.csr.ir/departments.aspx?abtid=zzee6&depid=44&semid=757 بحران کشمیر روزنه‌هایی به سوی صلح]]</ref>

نخستین گام‌های ورود اسلام به کشمیر در سده پنجم هجری با ورود صوفیان به این دیار برداشته شد، اما رواج و انتشار اسلام تا قرن نهم به تاخیر افتاد. در این زمان با ورود سید بلال شاه که از صوفیان طریقه نعمت اللهی بود و مسلمان شدن رنچن حاکم بودایی کشمیر، اسلام در این منطقه رواج بیشتری یافت و در زمان پادشاهی شاه میریان استحکام یافت.<ref> بهارستان شاهی، ص۲۵۹-۲۶۰؛ هالیستر، ص۱۲۱</ref>

به نظر برخی از پژوهشگران، شاه میر، شیعه اسماعیلی مذهب بود.<ref>هالیستر، تشیع در تاریخ، ص۱۶۱-۱۶۲</ref> بر اساس این نظریه و با توجه به اینکه بلبل شاه نیز از طریقه صوفیان نعمت اللهی است که به‌اندیشه‌های شیعی بسیار نزدیک بودند، می‌توان چنین گفت که اسلام از آغاز با فعالیت شیعیان ایرانی در کشمیر رواج یافت.<ref>دایره المعارف الاسلامیه الشیعیه، ج۱۹، ص۲۶۶</ref>

در میانه سلطنت شاه میریان بود که گروه بزرگی از سادات و صوفیان به کشمیر مهاجرت کردند؛ سفر این گروه‌ها را که یا خود شیعه بودند و یا به‌اندیشه‌های شیعی نزدیکی داشتند از عوامل رواج تشیع در کشمیر دانسته شده است.

از جمله این گروه‌ها [[سادات بیهقی]] به رهبری [[سید محمود سبزواری]] بودند که در زمان سلطان اسکندر میرشاه (۷۶۹-۸۱۶) به کشمیر رسیدند و مورد استقبال شاه قرار گرفتند. سادات بیهقی با شاه میریان وصلت کردند و در دوران سلطان زین العابدین میرشاه (۷۲۲-۸۷۴) وارد تشکیلات سیاسی شدند و امور اداری را به دست گرفتند و پس از آن در تحولات سیاسی سلسله شاه میر تاثیرگذار بودند.

سید علی همدانی از شاگردان علاء الدوله سمنانی بود و در طول عمر سفرهای زیادی داشت. یکی از علل سفر وی به کشمیر را حمله تیمور به ایران و تصمیم وی برای کشتار سادات علویه دانسته‌اند.<ref>میراحمدی و احمدی، میر سید علی همدانی مروج تشیع در کشمیر، ص۲۴</ref> سید علی همدانی در کشمیر در محله علاء الدین پوره در سرینگر ساکن شد و شهرت و نفوذ زیادی پیدا کرد. گروه بسیاری به دست وی مسلمان شدند و در زمان او معابد زیادی به مسجد تبدیل شدند. میر سید علی بر سلاطین نیز نفوذ داشت و از رفتارهای غیر شرعی آنان انتقاد می‌کرد.<ref>بهارستان شاهی، ص۲۶۶-۲۶۷؛ الامین، دایره المعارف الشیعیه، ج۱۹، ص۲۶۸</ref>

===سلسه چَک===

خاندان چک از جمله قبایلی بودند که با تبیلغات شمس الدین عراقی شیعه شدند. آنان که در اواخر حکومت شاه میریان به مناصب بالایی دست یافتند، در آخر، شاه میریان را برکنار کرده و سلسله چک‌ها را بنیان گذاردند که در سال‌های ۹۶۲- ۹۹۴ق. بر کشمیر حاکم بودند. در زمان حکومت چک‌ها تشیع در کشمیر تقویت شد و رواج بیشتری یافت.

کشمیر تحت نظرات [[پاکستان]] که شامل مناطق [[گلکت]] و [[بلتستان]] است از مناطق اصلی تمرکز شیعیان به شمار می‌آید. در بخش هندی کشمیر نیز شهرها و مناطق شیعی مهمی مانند [[کارگیل]] وجود دارد. بیشتر شیعیان کشمیر، [[امامیه|اثنی عشری]]اند، بخشی از آنان [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] و گروهی شیعه [[نوربخشیه|نوربخشی]] اند که با دوازده امامیان تفاوتی ندارند جز اینکه مقلدان [[سید محمد نوربخش]] اند.

'''مراکز فرهنگی:''' حسینیه‌ها، مساجد و مقابر علما از مراکز فرهنگی شیعیان است که آیین‌های شیعی در آن برگزار می‌شود. از جمله حسینیه‌های تاریخی کشمیر می‌توان به حسینیه زدی بل، حسینیه حسن آباد، حسینیه بدگام و حسینیه احمد پوره اشاره کرد. برخی از خانقاه‌ها نیز در کشمیر مورد توجه شیعیان است که از آن میان می‌توان به خانقاه سید محمد مدنی، خانقاه میر شمس الدین عراقی، خانقاه حسن آباد و خانقاه بابا خلیل الله اشاره کرد. بسیاری از این بناها در زمان سلسله چک ساخته شده است.<ref>متو، تاریخ تشیع در کشمیر، ص۱۵۱-۱۵۴، ۱۵۷-۱۶۰</ref>

'''علمای شیعه:'''کشمیر شاهد مهاجرت بسیاری از علما و سادات شیعی بود که برخی از خاندان‌های  علمی شیعه کشمیر، از نوادگان آنانند. در سده‌های دوازده و سیزده قمری، مشاهیر زیادی از علمای شیعه در این سرزمین ظهور کردند که نام بسیاری از آنان با پسوند «کشمیری» در تذکره های شیعی ثبت شده است. از جمله مشاهیر این علما می توان به محسن فانی نویسنده دبستان مذاهب، سید حسین رضوی قمی، علامه سید علی الحیری و محمد علی آزاد کشمیری اشاره کرد.