مؤمن الطاق: تفاوت میان نسخه‌ها

از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست اما تاریخ درگذشتش را سال ۱۶۰ق یا پس از ۱۸۰ق دانسته‌اند.<ref> نک: شفیعی، مکتب حدیثی شیعه در کوفه، ص۱۷۹.</ref>نام پدرش علی است اما گاهی به اعتبار انتساب به جدش نعمان، او را محمد بن نعمان نیز می‌گفتند.<ref> مامقانی، تنقیح المقال، ص۱۶۳؛ حلی، رجال، ص۲۲۹.</ref> کنیه وی ابو جعفر است<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۵؛ ابن داود، رجال، ص۳۹۴.</ref> و القابش احول<ref>الکنی و الالقاب، ج۲، ص ۱۴.</ref> و طاقی و صاحب طاق<ref> نجاشی، ص۳۲۵؛ مرزبانی، شعراء الشیعه، ص۸۶. به نقل از اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۴.</ref> و شاه طاق<ref>طوسی،رجال، ص۲۹۶.</ref> است. این لقب بدین خاطر بود که وی در طاق المحامل [[کوفه]] دکان صرافی داشت. البته از آن جهت که در کار صرافی خبرگی داشت و می‌توانست پول اصل را از تقلبی تشخیص دهد به او شیطان طاق می‌گفتند.<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲؛ نجاشی، ص۳۲۵؛ کشی، ج۲، ص۴۲۲.</ref> گفته شده است چون در مناظره‌ای بر [[ابوحنیفه]] پیروز شد، ابوحنیفه نخستین کسی بود که او را شیطان طاق نامید. و چون [[هشام بن حکم]] این را شنید، نخستین کسی بود که او را مؤمن طاق نامید.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۳.</ref>

 

مومن الطاق متکلمی حاذق بود<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲.</ref> و از قدرت بالایی در مناظره برخوردار بود آنقدر که امام صادق او را برای انجام مناظرات کلامی به مناظرات می‌فرستاد. در متون کلامی  مناظرات وی با [[ابوحنیفه]] <ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۶.</ref>، [[زید بن علی بن الحسین|زید بن علی بن حسین]]<ref>کشی، ص۱۸۶-۱۸۷؛ قمی، سفینة البحار، ج۳، ص۵۶۷، ج۸، ص۱۲.</ref>، [[ابن ابی خدره]]<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۳۸۶.</ref>، ضحاک شادی از [[خوارج]]<ref>کشی، ص۱۸۸.</ref> و [[ابن ابی العوجاء]] و...<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۰۰.</ref> ثبت شده است.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۵-۶۸.</ref>

مومن الطاق از اصحاب [[امام صادق(ع)]]<ref>طوسی، رجال، ص۲۹۶.</ref> و [[امام کاظم(ع)]]<ref>طوسی، رجال، ص۳۴۳.</ref> است. وی از [[امام صادق(ع)]] هم بدون واسطه<ref> حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۶، ص۲۱۱؛ کلینی، کافی، ج۳، ۳۸؛ ج۵، ص۴۵۷.</ref> و هم با واسطه، نقل روایت کرده است.<ref>کلینی، کافی، ج۳، ص۳۲۲؛ کلینی، کافی، ج۸، ص۲۹۶؛ کلینی، کافی، ج۲، ص۴۲۳، ج۷، ص۴۴۸، ج۸، ص۱۴۵، ج۸، ص۲۵۶.</ref>. او از امام سجاد(ع)<ref> قمی، تفسیر قمی، ج۲، ص۲۵۲.</ref> و امام باقر(ع)با واسطه <ref>قمی، تفسیر قمی، ج۱، ص۱۹۱؛ کلینی، کافی، ج۸، ص۲۵۶.</ref> حدیث نقل کرده است.

مجموعه روایاتی که نام وی در سند آنهاست کمتر از ۳۰ روایت است.<ref>خوئی، ج۲۱، ص۹۱؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۳۰۲.</ref>. محتوای این روایات در زمینه [[اعتقادات]] ([[امامت]] و فضائل [[امام علی(ع)]])<ref> کلینی، کافی، ج۱، ۱۷۶، ج۸، ص۲۵۶؛ قمی، تفسیر قمی، ج۱، ص۱۹۱.</ref> [[فقه]]<ref> کلینی، کافی، ج۱، ص۴۰، ج۳، ص۱۳، ۳۸،۵۰۹، ج۵، ص۳۰۵، ۴۵۷، ص۴۹۲؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۶، ص۲۱۱، ج۱، ص۴۳۹.</ref> و [[اخلاق]]<ref> کلینی، کافی، ج۲، ص۴۲۳، ج۳، ۳۲۲.</ref> است. امام صادق در وصیتشان به وی، توصیه‌هایی در زمینه [[تقیه]]<ref> قمی، سفینة البحار، ج۴، ۱۸۶.</ref> [[مودت اهل بیت علیهم السلام|محبت اهل بیت]]، پرهیز از مراء، جدال<ref>تحف العقول، ص۳۰۹</ref> و... به او نمودند.

 

بنابر برخی احادیث از محبوب‌ترین اشخاص در نزد [[امام جعفر صادق(ع)]] به شمار می‌آمد.<ref> کشی، ص۱۸۵؛ابن داود، رجال، ص۳۹۴.</ref>

* کتاب افعل لا تفعل<ref> نجاشی، رجال، ص۳۲۶؛ طوسی، الفهرست، ص۱۳۲؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۳۳؛ ابن غضائری، ص۱۲۴.</ref>؛ او در این کتاب به مهمترین فرق و مکاتب اسلامی زمان خویش اشاره نموده است؛ قدریة و خوارج و عامة (عموم اهل سنت) و شیعة. او تنها شیعه را فرقه نجات یافته ([[فرقه ناجیه]]) و حق می­‌داند. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] آن را نزد [[احمد بن حسین غضائری|احمد بن حسین بن عبید الله غضایری]] دیده است و گفته است که برخی متأخران در آن دست برده و احادیثی دال بر تناقض اقوال [[صحابه]] و فساد آنها را در آن افزودهاند.<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۵-۳۲۶.</ref>

اما علمای شیعه این نسبت‌ها را رد می‌کنند؛ نجاشی گفته است چیزهایی به وی نسبت می‌دهند که درست نیست.<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۵</ref> [[مامقانی]] نیز انتساب او به طبرستان و ارتباطش با شیطانیه را رد می‌کند.{{مدرک}} [[محسن امین]] گفته است ابن حزم که نام ایشان را نمی‌داند چگونه احوال او را می‌شناسد.<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۴۱.</ref> او همچینن معتقد است که فرقه شیطانیه در زمان خود نویسنده هم وجود خارجی نداشته است و مومن الطاق از این تهمت‌ها مبرا است.<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۳۰.</ref>