دروغ: تفاوت میان نسخهها
جز
اصلاح و ویکیسازی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) جز (اصلاح و ویکیسازی) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اخلاق-عمودی}} | {{اخلاق-عمودی}} | ||
'''دُروغ''' از رذائل اخلاقی به معنای گفتن سخن خلاف واقع است. دروغ از [[گناهان کبیره]] است که در [[قرآن]] و [[احادیث]] از آن نهی شده | '''دُروغ''' از رذائل اخلاقی به معنای گفتن سخن خلاف واقع است. دروغ از [[گناهان کبیره]] است که در [[قرآن]] و [[احادیث]] از آن نهی شده و کلید همه بدیها و مایه نابودی [[ایمان]] معرفی شده است. دروغ گفتن [[حرام]] است، اما در مواردی مجاز شمرده شده است؛ از جمله برای [[حل اختلافات بین مردم|اصلاح ذات البین]] و حفظ جان و مال خود یا دیگری است. | ||
در روایات برای دروغگویی پیامدهای دنیوی و اخروی ذکر شده | در روایات برای دروغگویی پیامدهای دنیوی و اخروی ذکر شده است؛ مانند بیاعتبار شدن و خوار شدن نزد مردم، فقر، عذاب الهی، نابود شدن ایمان و گرفتار شدن به لعن ملائکه. | ||
[[حسادت]]، [[بخل]]، ضعف ایمان و... از علل و انگیزههای دروغگویی شمرده شده است. توجه به آثار و پیامدهای دروغ و نیز آیات و روایات در مذمت آن، از راهکارهای درمان دروغگویی بیان شده است. | |||
==مفهومشناسی== | ==مفهومشناسی== | ||
دروغ از رذایل اخلاقی و به معنای گفتن سخن خلاف واقع<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.</ref> و یا نقل گفتاری از کسی است که آن را نگفته است.<ref>شعرانی، نثر طوبی، انتشارات اسلامیه، ج۲، | دروغ از رذایل اخلاقی و به معنای گفتن سخن خلاف واقع<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.</ref> و یا نقل گفتاری از کسی است که آن را نگفته است.<ref>شعرانی، نثر طوبی، انتشارات اسلامیه، ج۲، ص۳۳۱.</ref> دروغ مقابل صدق و راستی است و کسی که دروغ میگوید دروغگو خوانده میشود.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ۱۳۶۷ش، ج۱۰، ص۳۳.</ref> | ||
== جایگاه و اهمیت== | == جایگاه و اهمیت== | ||
دروغگویی از بزرگترین رذایل | دروغگویی از بزرگترین رذایل اخلاقی<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> و زشتترین گناهان است<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲.</ref> و در برخی روایات کلید همه بدیها معرفی شده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> به گفته [[ملا احمد نراقی]]، در آیات و روایات زیادی به مذمت دروغ و دروغگویی اشاره شده است.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> همچنین در کتابهای حدیثی<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> و اخلاقی، بابهای جداگانهای به دروغ اختصاص داده شده است. برای نمونه در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] در باب الکِذْب، ۲۲ حدیث در مذمت دروغ نقل شده است.<ref>نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> در قرآن دروغگو مستحق [[لعن]] و خشم خدا معرفی شده است.<ref>سوره نور، آیه ۷.</ref> دروغ در کتابهای اخلاقی نیز به عنوان یکی از رذایل اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲-۳۳۸.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام حسن عسکری(ع)]]: {{حدیث|جُعِلتِ الخَبائِثُ کُلها فی بَیت وَ جُعِل مِفتاحُها الکَذِبَ|ترجمه=تمام پلیدیها در خانهای قرار داده شده و کلید آن دروغگویی است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام حسن عسکری(ع)]]: {{حدیث|جُعِلتِ الخَبائِثُ کُلها فی بَیت وَ جُعِل مِفتاحُها الکَذِبَ|ترجمه=تمام پلیدیها در خانهای قرار داده شده و کلید آن دروغگویی است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | ||
از دروغ در بابهای [[روزه]]، [[حج]]، [[معاملات]] و [[قسم|قَسَم]]<ref>نگاه کنید به امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> کتابهای فقهی نیز سخن به میان آمده است. برای نمونه دروغ گفتن از [[محرمات احرام|مُحَرَّمات اِحرام]] است که در مناسک حج از آن سخن گفته شده است.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج۱، ص۳۹۹.</ref> همچنین دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از [[مبطلات روزه]] است که در بحث | از دروغ در بابهای [[روزه]]، [[حج]]، [[معاملات]] و [[قسم|قَسَم]]<ref>نگاه کنید به امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> کتابهای فقهی نیز سخن به میان آمده است. برای نمونه دروغ گفتن از [[محرمات احرام|مُحَرَّمات اِحرام]] است که در مناسک حج از آن سخن گفته شده است.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج۱، ص۳۹۹.</ref> همچنین دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از [[مبطلات روزه]] است که در بحث احکام روزه از آن بحث میشود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۴۹.</ref> | ||
== آیا دروغ گناه کبیره است؟== | == آیا دروغ گناه کبیره است؟== | ||
در برخی روایات دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۲.</ref> از این رو [[شهید ثانی]] آن را از گناهان کبیره دانسته که سبب میشود آدمی از [[عدالت (فقه)|عدالت]] (عادل بودن) خارج شود.<ref> شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.</ref> | در برخی روایات دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۲.</ref> از این رو [[شهید ثانی]] آن را از گناهان کبیره دانسته که سبب میشود آدمی از [[عدالت (فقه)|عدالت]] (عادل بودن) خارج شود.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.</ref> با این حال [[شیخ انصاری]] با استناد به روایات دیگری<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸، ح۲.</ref> احتمال داده که دروغ گفتن در صورتی از گناهان کبیره است که مفسده داشته باشد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۳و۱۴.</ref> | ||
همچنین در برخی روایات، دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از گناهان کبیره شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به محدث نوری، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۴۸.</ref> برخی با استناد به این روایات احتمال دادهاند که کبیره بودن دروغ مختص همین مورد باشد، یا اینکه این احادیث دلالت بر شدت گناه آن در این موارد دارد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۳.</ref> | |||
== علل و انگیزههای دروغگویی== | |||
برای دروغگویی علل و انگیزههای مختلفی ذکر شده است؛ بر پایه روایتی دروغگویی از پستی روح ریشه میگیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۲.</ref> همچنین مواردی همچون ضعف ایمان و وسوسههای شیطان، [[بخل|بُخل]] و [[حسادت]] از دیگر علل و رسیدن به مال و مقام از انگیزههای دروغگویی ذکر شده است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۴-۲۳۶.</ref> | |||
==آثار و پیامدها== | ==آثار و پیامدها== | ||
برخی از پیامدهای دروغگویی عبارتند از: | برخی از پیامدهای دروغگویی عبارتند از: | ||
# بیاعتباری دروغگو: از [[امام علی(ع)]] نقل شده که از دوستی با دروغگو پرهیز | # بیاعتباری دروغگو: از [[امام علی(ع)]] نقل شده که از دوستی با دروغگو پرهیز شود؛ چرا که او آنقدر دروغ میگوید که راستش را هم باور نمیکنند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۴.</ref> | ||
# از بین رفتن ایمان دروغگو: بر پایه روایتی از [[امام باقر(ع)]] | # از بین رفتن ایمان دروغگو: بر پایه روایتی از [[امام باقر(ع)]] دروغْ خانه ایمان را ویران میکند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۹، ح۴.</ref> | ||
# عذاب الهی: از پیامبر خدا(ص) نقل شده است | # عذاب الهی: از پیامبر خدا(ص) نقل شده است که از دروغ بپرهیزید، دروغ از فجور و ستمکاری است و دروغگو و فاجر در آتش جای دارند.<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۸.</ref> | ||
# گرفتار شدن به لعن ملائکه: از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است: «مؤمن هرگاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار فرشته او را [[لعن|لعنت]] میکنند و بوی بدی از قلبش بیرون میآید که تا به [[عرش]] میرسد و خداوند به سبب این دروغ، گناه هفتاد [[زنا]] که کمترین آن زنای با مادر است را برای او مینویسد.»<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> | # گرفتار شدن به لعن ملائکه: از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است: «مؤمن هرگاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار فرشته او را [[لعن|لعنت]] میکنند و بوی بدی از قلبش بیرون میآید که تا به [[عرش]] میرسد و خداوند به سبب این دروغ، گناه هفتاد [[زنا]] که کمترین آن زنای با مادر است را برای او مینویسد.»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> | ||
همچنین بیآبرویی،<ref> محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۷.</ref> [[فقر]]<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۵۵.</ref> و فراموشی<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۵.</ref> از دیگر پیامدهای دروغگویی است که در روایات به آنها اشاره شده است. به گفته [[ملا احمد نراقی]] در معراج السعاده دروغگویی آدمی را خوار و بیاعتبار میکند و سبب ریختن آبروی او نزد مردم و باعث روسیاهیاش در دنیا و آخرت میشود.<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> | همچنین بیآبرویی،<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۷.</ref> [[فقر]]<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۵۵.</ref> و فراموشی<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۵.</ref> از دیگر پیامدهای دروغگویی است که در روایات به آنها اشاره شده است. به گفته [[ملا احمد نراقی]] در [[معراج السعاده]]، دروغگویی آدمی را خوار و بیاعتبار میکند و سبب ریختن آبروی او نزد مردم و باعث روسیاهیاش در دنیا و آخرت میشود.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> | ||
==راهکارهای درمان دروغگویی== | ==راهکارهای درمان دروغگویی== | ||
ملااحمد نراقی معتقد است که برای درمان صفت دروغگویی باید مراحلی را انجام داد تا راستگویی ملکه آدمی | ملااحمد نراقی معتقد است که برای درمان صفت دروغگویی باید مراحلی را انجام داد تا راستگویی ملکه آدمی گردد؛ از جمله: | ||
* توجه به آیات و روایاتی که در مذمت دروغگویی وارد شده است. | * توجه به آیات و روایاتی که در مذمت دروغگویی وارد شده است. | ||
* توجه به آثار دنیوی و اخروی دروغگویی مانند عذاب در آخرت و رسوایی و بیاعتبار شدن نزد مردم در دنیا | * توجه به آثار دنیوی و اخروی دروغگویی مانند عذاب در آخرت و رسوایی و بیاعتبار شدن نزد مردم در دنیا | ||
* تأمل در آثار فواید راستی | * تأمل در آثار و فواید راستی | ||
*تأمل کردن قبل از سخن گفتن | *تأمل کردن قبل از سخن گفتن | ||
*اجتناب از همنشینی با دروغگویان و فاسقان<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۸-۵۸۰.</ref> | *اجتناب از همنشینی با دروغگویان و فاسقان.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۸-۵۸۰.</ref> | ||
همچنین از نظر [[ | همچنین از نظر [[ناصر مکارم شیرازی]]، از مراجع تقلید و مفسران قرآن، در کتاب [[اخلاق در قرآن (کتاب)|اخلاق در قرآن]]، دروغ را از طریق درمان ریشههای آن باید درمان کرد. به عنوان نمونه اگر انگیزه دروغ ضعف ایمان است باید ایمان را تقویت کرد و اگر بخل و حسادت است باید آنها را برطرف کرد. همچنین باید از افرادی که دروغ میگویند یا فضاهایی که در آنها به دروغ تشویق میکنند پرهیز کرد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref> | ||
==دروغهای جایز== | ==دروغهای جایز== | ||
{{اصلی|دروغ مصلحتآمیز}} | {{اصلی|دروغ مصلحتآمیز}} | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّهُ.|ترجمه=بنده مزه ایمان را نمیچشد تا اینکه دروغ شوخی و جدی را ترک کند.}}|تاریخ بایگانی| منبع = کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۰، ح۱۱.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّهُ.|ترجمه=بنده مزه ایمان را نمیچشد تا اینکه دروغ شوخی و جدی را ترک کند.}}|تاریخ بایگانی| منبع = کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۰، ح۱۱.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | ||
دروغ گفتن [[حرام]] است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۱.</ref> با این حال در مواردی که فایده مهمی داشته باشد جایز و واجب شمرده شده است:<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۵.</ref> | دروغ گفتن [[حرام]] است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۱.</ref> با این حال در مواردی که فایده مهمی داشته باشد جایز و واجب شمرده شده است:<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۵.</ref> | ||
*در حال ضرورت: در صورتی که ضرورت ([[ | *در حال ضرورت: در صورتی که ضرورت ([[اکراه]] و [[اضطرار]]) اقتضا کند، دروغ گفتن جایز است؛<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> مانند جایی که جان، مال خود یا دیگری در خطر باشد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> | ||
*[[اصلاح ذات البین]]: دروغگویی با هدف اصلاح و آشتی دادن بین افراد جایز است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۳۱.</ref> | *[[اصلاح ذات البین]]: دروغگویی با هدف اصلاح و آشتی دادن بین افراد جایز است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۳۱.</ref> | ||
*در جنگ با دشمن: بنا بر | *در جنگ با دشمن: بنا بر روایات، دروغ گفتن در جنگ برای فریب دشمن جایز است.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، تهران، ج۴، ص۳۵۹.</ref> | ||
===دادن وعده دروغ به همسر و فرزند=== | ===دادن وعده دروغ به همسر و فرزند=== | ||
بر اساس برخی روایات، دادن وعده دروغ به همسر جایز است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۲، ح۱۸.</ref> از این رو در کتابهای اخلاقی، دادن وعده به همسر و فرزند نیز از حرام بودن دروغ استثنا شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۲۳۶-۲۳۷.</ref> با این حال فقهای شیعه دروغ گفتن به همسر را جایز نمیدانند.<ref>نگاه کنید به امام خمینی، المکاسب المحرمة، ج۲، ص۱۴۰؛ طباطبائی حکیم، منهاج الصالحین (المحشی للحکیم)، ج۲، ص۱۵.</ref> همچنین گفته شده که این روایاتْ ناسازگار با آیاتی هستند که خلف وعده را ناروا میشمارند<ref>سوره اسراء، آیه ۳۴.</ref> و نیز روایاتی که از وعده دادن بدون قصد انجام آن نهی کردهاند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۱، ص۷۳.</ref> بر این اساس، برخی محققان بر آنند که عمل به محتوای اینگونه روایات، بدآموزی تربیتی دارد و فرزندان را به دروغگویی و خلف وعده تشویق میکند.<ref>ایروانی، «اصل صداقت در قرآن و تحلیل موارد جواز کذب»، ص۱۲۶.</ref> | |||
== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[توریه]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
خط ۷۶: | خط ۷۸: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://rch.ac.ir/article/Details/9186 دانشنامه جهان اسلام] | * [http://rch.ac.ir/article/Details/9186 مقاله دروغ در دانشنامه جهان اسلام] | ||
{{گناهان}} | {{گناهان}} | ||
{{رذائل اخلاقی}} | {{رذائل اخلاقی}} | ||
خط ۱۰۵: | خط ۱۰۸: | ||
[[رده:گناهان زبان]] | [[رده:گناهان زبان]] | ||
[[رده:گناهان در قرآن]] | [[رده:گناهان در قرآن]] | ||
[[رده:مقالههای | [[رده:مقالههای آماده ترجمه]] |