۱۶٬۳۶۱
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (مستندسازی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (افزایش جزیی) |
||
خط ۶: | خط ۶: | ||
== جایگاه و اهمیت== | == جایگاه و اهمیت== | ||
دروغگویی از بزرگترین رذایل اخلاقی،<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> زشتترین گناهان<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲.</ref> و در برخی روایات کلید همه بدیها دانسته شده است.<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> به گفته [[ملا احمد نراقی]] در آیات و روایات زیادی به مذمت دروغ و دروغگویی اشاره شده است.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> همچنین در کتابهای حدیثی<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، | دروغگویی از بزرگترین رذایل اخلاقی،<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> زشتترین گناهان<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲.</ref> و در برخی روایات کلید همه بدیها دانسته شده است.<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> به گفته [[ملا احمد نراقی]] در آیات و روایات زیادی به مذمت دروغ و دروغگویی اشاره شده است.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> همچنین در کتابهای حدیثی<ref> برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> و اخلاقی بابهای جداگانهای به دروغ اختصاص داده شده است. برای نمونه در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] در باب الکِذْب ۲۲ حدیث در مذمت دروغ نقل شده است.<ref> نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸-۳۴۳.</ref> در قرآن دروغگو مستحق [[لعن]] و خشم پروردگار معرفی شده است.<ref> سوره نور، آیه ۷.</ref> و در کتابهای اخلاقی دروغ به عنوان یکی از رذایل اخلاقی مورد بحث قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۳۳۲-۳۳۸.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام حسن عسکری(ع)]]: {{حدیث|جُعِلتِ الخَبائِثُ کُلها فی بَیت وَ جُعِل مِفتاحُها الکَذِبَ|ترجمه=تمام پلیدیها در خانهای قرار داده شده و کلید آن دروغگویی است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>مجلسی، بحار الانوار، ج۶۹، ص۲۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام حسن عسکری(ع)]]: {{حدیث|جُعِلتِ الخَبائِثُ کُلها فی بَیت وَ جُعِل مِفتاحُها الکَذِبَ|ترجمه=تمام پلیدیها در خانهای قرار داده شده و کلید آن دروغگویی است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>مجلسی، بحار الانوار، ج۶۹، ص۲۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | ||
خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== آیا دروغ گناه کبیره است؟== | == آیا دروغ گناه کبیره است؟== | ||
در برخی روایات دروغ از گناهان کبیره شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۲.</ref> از این رو | در برخی روایات دروغ از [[گناهان کبیره]] شمرده شده است.<ref> نگاه کنید به شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۲.</ref> از این رو [[شهید ثانی]] آن را از گناهان کبیره دانسته که سبب میشود آدمی از [[عدالت (فقه)|عدالت]] (عادل بودن) خارج شود.<ref> شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۲۹.</ref> البته [[شیخ انصاری]] با استناد به روایات دیگری<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۸، ح۲.</ref> احتمال داده که دروغ گفتن در صورتی از گناهان کبیره است که مفسدهای داشته باشد.<ref> شیخ انصاری، مکاسب، ج۲، ص۱۳و۱۴.</ref> | ||
همچنین در برخی روایات، دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از گناهان کبیره شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به محدث نوری، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۴۸.</ref> برخی با استناد به این روایات احتمال دادهاند که کبیره بودن دروغ مختص همین | همچنین در برخی روایات، دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) از گناهان کبیره شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به محدث نوری، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۴۸.</ref> برخی با استناد به این روایات احتمال دادهاند که کبیره بودن دروغ مختص همین مورد باشد یا اینکه این احادیث دلالت بر شدت گناه آن در این موارد دارد.<ref> شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۳.</ref> | ||
== علل و انگیزهای دروغگویی== | == علل و انگیزهای دروغگویی== | ||
برای دروغگویی علل و انگیزههای مختلفی ذکر شده است: بر پایه روایتی دروغگویی از پستی روح ریشه میگیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۲.</ref> همچنین مواردی همچون ضعف ایمان و وسوسههای شیطان، بخل و حسادت از دیگر علل | برای دروغگویی علل و انگیزههای مختلفی ذکر شده است: بر پایه روایتی دروغگویی از پستی روح ریشه میگیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۲.</ref> همچنین مواردی همچون ضعف ایمان و وسوسههای شیطان، [[بخل]] و [[حسادت]] از دیگر علل و رسیدن به مال و مقام از انگیزههای دروغگویی ذکر شده است. | ||
==آثار و پیامدها== | ==آثار و پیامدها== | ||
برخی از پیامدهای دروغگویی عبارتند از: | برخی از پیامدهای دروغگویی عبارتند از: | ||
# بیاعتباری دروغگو: از [[امام علی(ع)]] نقل شده که از دوستی با دروغگو پرهیز شود چرا که او آنقدر دروغ میگوید که راستش را هم باور نمیکنند.<ref> کلینی، الکافی، | # بیاعتباری دروغگو: از [[امام علی(ع)]] نقل شده که از دوستی با دروغگو پرهیز شود چرا که او آنقدر دروغ میگوید که راستش را هم باور نمیکنند.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۴.</ref> | ||
# از بین رفتن ایمان دروغگو: بر پایه روایتی از [[امام باقر(ع)]] دروغ خانه ایمان را ویران میکند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، | # از بین رفتن ایمان دروغگو: بر پایه روایتی از [[امام باقر(ع)]] دروغ خانه ایمان را ویران میکند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۳۹، ح۴.</ref> | ||
# دوزخ و عذاب الهی: از پیامبر خدا(ص) نقل شده است: که از دروغ بپرهیزید دروغ از فجور و ستمکاری است و دروغگو و فاجر در آتش جای دارند».<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۸.</ref> | # دوزخ و عذاب الهی: از پیامبر خدا(ص) نقل شده است: که از دروغ بپرهیزید دروغ از فجور و ستمکاری است و دروغگو و فاجر در آتش جای دارند».<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۸.</ref> | ||
# گرفتار شدن به لعن ملائکه: [[پیامبر اکرم(ص)]] فرمود: «مؤمن هرگاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار فرشته او را [[لعن|لعنت]] میکنند و بوی بدی از قلبش بیرون میآید که تا به [[عرش]] میرسد و خداوند به سبب این دروغ، گناه هفتاد [[زنا]] که کمترین آن زنای با مادر است را برای او مینویسد.»<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> | # گرفتار شدن به لعن ملائکه: [[پیامبر اکرم(ص)]] فرمود: «مؤمن هرگاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار فرشته او را [[لعن|لعنت]] میکنند و بوی بدی از قلبش بیرون میآید که تا به [[عرش]] میرسد و خداوند به سبب این دروغ، گناه هفتاد [[زنا]] که کمترین آن زنای با مادر است را برای او مینویسد.»<ref> مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳.</ref> | ||
همچنین بیآبرویی،<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۷.</ref> فقر<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۵۵.</ref> و فراموشی<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، | همچنین بیآبرویی،<ref>محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۸۷.</ref> فقر<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۵۵.</ref> و فراموشی<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱، ح۱۵.</ref> از دیگر پیامدهای دروغگویی است که در روایات به آنها اشاره شده است. به گفته ملا احمد نرافی در معراج السعاده دروغگویی آدمی را خوار و بیاعتبار میکند و سبب ریختن آبروی او نزد مردم و باعث روسیاهیاش در دنیا و آخرت میشود.<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۳.</ref> | ||
==راهکار درمان دروغگویی== | ==راهکار درمان دروغگویی== | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==دروغهای جایز== | ==دروغهای جایز== | ||
{{اصلی|دروغ مصلحتآمیز}} | {{اصلی|دروغ مصلحتآمیز}} | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّهُ.|ترجمه=بنده مزه ایمان را نمیچشد تا اینکه دروغ شوخی و جدی را ترک کند.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <ref>کلینی، الکافی، ج۲، | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = [[امام علی(ع)]]: {{حدیث|لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّهُ.|ترجمه=بنده مزه ایمان را نمیچشد تا اینکه دروغ شوخی و جدی را ترک کند.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۰، ح۱۱.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پسزمینه =#ffeebb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | ||
دروغ گفتن حرام است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۱.</ref> با این حال در مواردی که فایده مهمی | دروغ گفتن حرام است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۱۱.</ref> با این حال در مواردی که فایده مهمی داشته باشد جایز و واجب شمرده شده است:<ref> نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۵.</ref> | ||
*در حال ضرورت: در صورتی که ضرورت ([[اکره]] و [[اضطرار]]) اقتضا کند دروغ گفتن جایز است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> مانند جایی که جان، مال خود یا دیگری در خطر باشد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> | *در حال ضرورت: در صورتی که ضرورت ([[اکره]] و [[اضطرار]]) اقتضا کند دروغ گفتن جایز است.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> مانند جایی که جان، مال خود یا دیگری در خطر باشد.<ref>شیخ انصاری، مکاسب، تراث الشیخ الاعظم، ج۲، ص۲۱.</ref> | ||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
===دادن وعده دروغ به همسر و فرزند=== | ===دادن وعده دروغ به همسر و فرزند=== | ||
بنا برخی روایات، دادن وعده دروغ به همسر | بنا برخی روایات، دادن وعده دروغ به همسر جایز است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۲، ح۱۸.</ref> از این رو در کتابهای اخلاقی دادن وعده به همسر و فرزند نیز از حرام بودن دروغ استثناء شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، جامع السعادات، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، ج۲، ص۲۳۶-۲۳۷.</ref> البته فقهای شیعه دروغ گفتن به همسر را جایز نمیدانند،<ref>نگاه کنید به امام خمینی، المکاسب المحرمة، ج۲، ص۱۴۰؛ طباطبائی حکیم، منهاج الصالحین (المحشی للحکیم)، ج۲، ص۱۵.</ref> همچنین گفته شده این روایات با آیاتی که خلف وعده را ناروا میداند<ref>سوره اسراء، آیه ۳۴.</ref> و نیز روایاتی که از وعده دادن بدون قصد انجام آن نهی کردهاند،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۱، ص۷۳.</ref> ناسازگارند. عمل به محتوای آنها نیز بدآموزی تربیتی دارد و فرزندان را به دروغگویی و خلف وعده تشویق میکند.<ref>ایروانی، «اصل صداقت در قرآن و تحلیل موارد جواز کذب»، ص۱۲۶.</ref> | ||
==توریه== | |||
{{اصلی|توریه}} | |||
در کتابهای فقهی توریه به عنوان راهی برای نجات از دروغگویی معرفی شده است.{{مدرک}} توریه به این معنا است که به گونهای سخن گفته شود که ظاهر آن راست باشد هرچند که مخاطب از آن دروغ بفهمد و درباره واقعیت دچار اشتباه شود.<ref>نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۶.</ref> در کتاب های اخلاقی توصیه شده در انسان مواردی نیز که دروغ گفتن جایز است نیز توریه کند تا نفس به دروغگویی عادت نکند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به نراقی، معراج السعاده، هجرت، ص۵۷۶.</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} |
ویرایش