قنبر: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام کامل = قنبر غلام علی (ع)

| از یاران = [[امام علی (ع)]]

| فعالیت‌های اجتماعی = غلام علی (ع) - عضویت [[شرطة الخمیس]]

'''قَنبَر'''، غلام [[حضرت علی (ع)]] و از اصحاب خاص ایشان است. نام او در شمار [[شرطة الخمیس]] آمده و در [[جنگ صفین]] پرچم‌دار قسمتی از سپاه امام علی(ع) بوده است. او به دست [[حجاج بن یوسف ثقفی]] کشته شد.

قنبر از نظر نَسَب شخصی مجهول است و اطلاعاتی درباره آباء و اجداد او در دست نیست. او مدتی در شهر [[بیهق|بِیهَق]] (در منطقه [[خراسان]]) زندگی کرده است.<ref> بیهقی، دلائل النبوه، ص۹۳، پانویس.</ref> کنیه وی را ابو شعناء گفته‌اند.<ref> ابن مسکویه، تجارب الامم، ج6، ص88</ref> ابوشعنا یعنی دانشمند پیر ژولیده مو.<ref> ابن مسکویه، تجارب الامم، ج6، ص88</ref>

قنبر از اصحاب خاص، غلام و دربان(حاجب) حضرت علی(ع) بود.<ref> مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۸</ref> نام او در کنار [[اویس قرنی]]، [[میثم تمار]]، [[کمیل]]، [[حبیب بن مظاهر]]، [[مالک اشتر]] و… در [[شرطة الخمیس]] آمده است.<ref> البرقی، الرجال، ص4</ref> وی همچنین دربان [[امام حسن مجتبی(ع)]] بوده است.<ref> مسعودی، تنبیه والاشراف، ص261</ref>

[[امام صادق (ع)]] می‌فرماید:

:::او علاقه بسیاری به امام علی داشت<ref> کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹</ref> هرگاه که آن حضرت شبانه از منزل خارج می‌شد، قنبر از او مراقبت می‌نمود. بدون آنکه امام متوجه شود.<ref> قمی، سفینه البحار، ج۲، ص‌۱۶۷</ref> متقابلا حضرت علی (ع) نیز به وی عنایت داشت، روزی حضرت علی (ع) دو لباس یکی به سه درهم و دیگری را به دو درهم خرید و لباس گرانتر را به قنبر داد.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج1، ص106</ref>

درباره قنبر در دوران امام علی (ع) اطلاعاتی و گزارش‌هایی در منابع تاریخی آمده است؛ از جمله اینکه [[شیخ طوسی]]، او را در شمار اصحاب امام علی (ع) یاد می‌کند.<ref> طوسی، رجال، ص۷۹</ref>، به گفته ابن قتیبه و ذهبی او در شورش بر علیه [[عثمان]]، در کنار امام حسن (ع) و در دفاع از خلیفه زخمی شد.<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۵۹؛ ابن قتیبه، الإمامة و السیاسة، ج۱، ص۶۲</ref><ref> مسعودی، مروج‌الذهب، ج۲، ص۳۴۵</ref>

در [[جنگ صفین]]، علی (ع) در برابر غلام [[عمرو بن عاص]] -که پرچمی فراز آورده بود-، پرچمی به او داد تا برافرازد.<ref> طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۶۳</ref><ref> ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۲۷۹</ref> وی در این جنگ [[حرب غلام معاویه]] را کشت. <ref> ابن اعثم كوفى، الفتوح، ص610 </ref>

پس از آنکه امام علی (ع) زره خود را بر تن مردی یهودی دید، به دادخواهی نزد [[شریح قاضی]] رفت، قاضی از او گواه خواست، حضرت [[امام حسن]](ع) و قنبر را با خود برد.<ref> ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۲۰؛ ثقفی کوفی،الغارات، ج۲، ص۷۲۲</ref>

روزی به قنبر دستور داد که مردی را [[حد]] بزند. قنبر از روی احساسات، او را سه تازیانه بیشتر زد. علی (ع) آن مرد را وادار کرد تا سه تازیانه به قنبر بزند.<ref> کلینی، کافی، ج۷، ص۲۶۰</ref>

[[زاذان ابوعمرو|زاذان]] می‌گوید: همین که [[سلمان فارسی]] از دنیا رفت، جلو درب خانه آمدم و دیدم حضرت علی (ع) و قنبر از اسب پیاده شدند.<ref> ابن شهرآشوب، المناقب، ج‏۲، ص۳۰۲؛ بحرانی، مدینة المعاجز، ج‏۲، ص۴۱۹</ref>

هنگامی که مردی به قنبر جسارت کرد او در صدد تلافی برآمد، حضرت علی (ع) با سفارش به بردباری، خشم او را فرو نشاند. این توصیه با عبارت ذیل در منابع شیعه آمده است:

:«مَهْلًا یا قَنْبَرُ دَعْ شَاتِمَكَ مُهَانًا...؛ آرام باش ای قنبر، به کسی که به تو توهین کرده، اهانت نکن...<ref> مجلسی، بحارالانوار، ج۶۴، ص۴۲۴؛ مستدرک، ج۱۱، ص۲۹۱؛ مفید، امالی، ص۱۱۱</ref>

قنبر مقداری از [[بیت المال]] که کیسه‌هایی پر از ظروف طلا و نقره بود را پنهان نمود تا حضرت علی (ع) آنها را تقسیم نکند. پس از پایان تقسیم، حضرت علی(ع) را آگاه کرد، وقتی حضرت علی(ع) علت این کار را از او جویا شد قنبر گفت: یا امیرالمومنین شما همه را تقسیم کردید و چیزی برای خود بر نداشتید. من اینها را برای شما ذخیره کرده‌ام. حضرت علی(ع) آنها را به بیت‌المال برگرداند و تقسیم کرد.<ref> ثقفی کوفی، الغارات(ترجمه)، ص45</ref>

:::وقتی وی را نزد حجاج بردند، حجاج گفت: شما نزد على چكار می‌كردى. قنبر گفت: من آب وضوء براى او فراهم می‌كردم. حجاج گفت: او در هنگام وضوء چه می‌گفت؟ قنبر گفت: او هنگامى كه از [[وضو|وضوى]] خود فارغ می‌شد آیه 44 و 45 [[سوره انعام]] را می‌خواند. حجاج گفت: گمان می‌كنم وى اين [[آيه]] را درباره ما تأويل می‌كرد. قنبر گفت: آرى. حجاج گفت: اگر گردنت را بزنم چه خواهى كرد؟ گفت: در اين صورت من خوشبخت می‌شوم و تو بدبخت خواهى شد، حجاج امر كرد گردن او را زدند.<ref> ثقفی کوفی، الغارات (ترجمه) ص535</ref> حجاج پسر وی را نیز کشت.<ref> حموی، معجم ‏البلدان، ج‏2، ص303</ref>

* ابی جبیر پسر قنبر که از پدرش روایت نیز نقل کرده است.<ref> ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج‏8، ص113</ref>

* سالم بن قنبر<ref> حموی، معجم البدان، ج1، 310</ref>

* نعیم بن سالم بن قنبر مولی علی ابن أبی طالب ‏(ع)<ref> حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۱۰</ref>

در ایامی نه چندان دور، در بیشتر شهرهای ایران به ویژه در خراسان در ایام شهادت حضرت علی(ع)، مراسم «قنبر خوانی» در ظهر و شب 21 [[رمضان]] انجام می‌شد.

 

در اشعار نیز بارها به نام قنبر در کنار امام علی (ع) آمده است:

{{شعر|نستعلیق}}{{ب|علی دیدم علی در خواب دیدم| علی در مسجد و محراب دیدم}}{{ب|علی دیدم سوار دُلدُلَش بود|چو قنبر در کنارش می دویدم<ref> پناهی، علی در ترانه‌های عامه، ص۷۵؛ بختیاری، سیرجان در آینه زمان، ص۳۷۶.</ref>}}

{{شعر|نستعلیق}}{{ب|مردی ز کننده در [[خیبر]] پرس|واسرار کرم ز خواجه [[قنبر]] پرس}}{{ب|گر طالب فیض حق شدستی [[حافظ شیرازی|حافظ]]<ref>نسخه بدل‌ها: گر طالب فیض حق بصدقی حافظ/ گر تشنه فیض رحمتی ای حافظ/ گر تشنه فیض حق بصدقی حافظ</ref>|سرچشمه آن<ref>نسخه بدل: سرچشمه او</ref> ز [[ساقی کوثر]] پرس<ref> حافظ، دیوان</ref>}}{{پایان شعر}}

{{پانویس|۳}}

* ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم، ناشر: دارإحیاء الكتب العربیة - عیسی البابی الحلبی وشركاه، مؤسسة مطبوعاتی إسماعیلیان.

* ابن اعثم كوفى، الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستوفى هروى، تحقيق غلامرضا طباطبائى مجد، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى، 1372ش.

* ابن سعد، الطبقات الكبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالكتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.

* ابن شهر آشوب، المناقب‏، علامه‏، قم‏۱۳۷۹ق‏.

* ابن مسکویه، ابوعلی رازی، تجارب الأمم، جلد 1: مترجم ابو القاسم امامى، تهران، سروش، 1369ش. جلد 5 و6: على نقى منزوى، تهران، توس، 1376ش.

* بحرانی، سید هاشم، مدینة معاجز الأئمة الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر، ‏مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم‏.

* بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دارالكتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.

* ثقفی کوفی، الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمه عزيز الله عطاردى، انتشارات عطارد، 1373ش.

* حنبلی دمشقی، ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، بیروت، دار ابن كثیر، ط الأولی، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.

* ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دارالكتاب العربی، ط الثانیة، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.

* شیخ طوسی، رجال الطوسی‏، ناشر: جامعه مدرسین‏، قم‏، ۱۴۱۵ ق‏.

* شیخ مفید، الإختصاص، یك جلد، انتشارات كنگره جهانی شیخ مفید قم، ۱۴۱۳ق.

* شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ناشر: كنگره شیخ مفید، قم‏، ۱۴۱۳ ق‏.

* کشی، محمد بن عمر، رجال الكشی، ۱ جلد، انتشارات دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.

* كلینی، الكافی، دارالكتب الإسلامیة تهران، ۱۳۶۵ش.

* مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الإشراف، تصحیح عبد الله اسماعیل الصاوی، القاهرة، دارالصاوی، بی تا(افست قم: مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة).