ابولهب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبدالعُزّی بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف''' (د۲ق/۶۲۳م) معروف به '''ابولهب''' عموی پیامبر(ص) بود. روابط [[پیامبر(ص)]] و ابولهب تا پیش از [[بعثت]] عادی و حسنه بوده است ولی پس از اینکه پیامبر(ص) به دستور خدا دعوت خود را میان خویشان خود آشکار کرد، ابولهب بنای مخالفت و عداوت نهاد و پیامبر(ص) را به استهزاء گرفت. گفته‌اند پس از این بود که [[سوره مسد]] در ذم او و همسرش، بر پیامبر(ص) نازل شد. پس از [[هجرت]] پیامبر(ص)، ابولهب به سبب بیماری نتوانست در [[جنگ بدر]] شرکت کند ولی به جای خود شخص دیگری را فرستاد. ابولهب که به بیماری پوستی سختی مبتلا بود ۷ روز پس از [[جنگ بدر|واقعه بدر]] درگذشت.

ابولهب در اصل به ابوعتبه کنیه داشت ولی پدرش [[عبدالمطلب]] او را به سبب زیبایی و گلگونی چهره ابولهب می‌خواند<ref>کلبی، ص۲۸؛ ابن سعد، ج۱، ص۹۳</ref> مادرش لُبنی دختر هاجر بن عبدمناف از قبیله [[خزاعه]] بود.<ref>ابن هشام، ج۱، ص۱۱۸ و ۱۱۵</ref>

از زندگی ابولهب پیش از ظهور [[اسلام]] آگاهی دقیقی در دست نیست اما احتمالا همچون بیشتر [[قریش|قریشیان]] به بازرگانی اشتغال داشت و چنانکه از آیه ۲ [[سوره مسد]] برمی‌آید ثروتی نیز اندوخته بود. ابولهب به سرقت گنجینه [[کعبه]] متهم شد و گفته‌اند بدین سبب قریشیان خواستند تا دست او را قطع کنند، ولی منسوبان مادری او مانع شدند.<ref>ابن درید، ص۱۲۱، ابن حبیب، ص۶۴ـ۶۰، ابن قتیبه، ص۱۲۵، طبری، ج۱، ص۱۱۳۵ـ۱۱۳۴</ref> و برادر او [[ابوطالب]] از این ماجرا سخت برآشفته بود.<ref>ابن حبیب، ص۶۲</ref>

روابط [[پیامبر(ص) |پیامبر]] و ابولهب تا پیش از [[بعثت]] عادی و حسنه بوده است چون پیامبر دو دختر خود رقیه و ام کلثوم را به ازدواج عتبه و عتیبه پسران ابولهب درآورده بود.<ref>ر.ک: ابن سعد، ج۸، ص۳۷ـ۳۶، بلاذری، ج۱، ص۱۲۳ـ۱۲۲</ref> و همچنین کنیز ابولهب ثوبیه مدتی پیش از [[حلیمه سعدیه]]، پیامبر(ص) را در کودکی شیر داده بود.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۱۰۸، بلاذری، ج۱، ص۹۶، یعقوبی، ج۲، ص۹</ref>

پس از [[بعثت]] [[محمد(ص) |پیامبر اکرم]]، ابولهب در زمره سرسخت‌ترین دشمنان آن حضرت درآمد و شهرت او در تاریخ صدر اسلام به این سبب است. علت دشمنی ابولهب با پیامبر(ص) به روشنی معلوم نیست اما در این کار، رقابت با [[ابوطالب]] که پس از [[عبدالمطلب]] بر [[بنی هاشم]] ریاست یافته بود و از پیامبر(ص) حمایت می‌کرد، بی‌تاثیر نبوده است. روایتی هم نشان می‌دهد که ابولهب و ابوطالب روابط خوبی نداشتند.<ref>ر.ک: بلاذری، ج۱، ص۱۳۰</ref> تعصب ابولهب در کیش نیاکانش نیز در مخالفت با پیامبر تاثیر داشته است و گفته‌اند که او برعهده گرفت بوداز [[بت عزّی]] در برابر آیین جدید حمایت کند.<ref>واقدی، ج۲، ص۸۷۴</ref>

===قبل از هجرت پیامبر(ص) ===

* ابولهب همسایه پیامبر بود و با همسرش ام جمیل بر سر راه پیامبر خار و خاشاک می‌ریختند.<ref>ابن اسحاق، ص۱۴۴؛ ابن سعد، ج۱، ص۲۰۰؛ ابن هشام، ج۱، ص۳۸۰؛ بلاذری، ج۱، ص۱۳۱</ref> با این همه با توجه به برخی روایات به نظر می‌رسد که او‌گاه به حمایت از ابوطالب و پیامبر(ص) برمی‌خاسته است.<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۰</ref>

* پس از اینکه پیامبر به دستور خدا دعوت خود را میان خویشان خود آشکار کرد، ابولهب از همانجا بنای مخالفت و عداوت نهاد و به آنان گفت که برای حفظ کیش آباء و اجدادی در برابر آیین جدید بایستید و پیامبر را به استهزاء گرفت. گفته‌اند پس از این بود که [[سوره مسد]] در ذم او و همسرش، بر پیامبر(ص) نازل شد.<ref>احمد بن حنبل، ج۱، ص۳۰۷؛ ابن سعد، ج۱، ص۷۴؛ بلاذری، ج۱، ص۱۲۰ـ۱۱۹ برای روایت‌های گوناگون در مورد‌شان نزول این سوره ر.ک: قرطبی، ج۲۰، ص۲۳۵ـ۲۳۴</ref>

*ابولهب بیشتر به تحریک همسرش پسران خود را وادار کرد تا دختران پیامبر(ص) را رها سازند.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۳۷ـ۳۶؛ بلاذری، ج۱، ص۱۲۳ـ ۱۲۲، ۴۰۱</ref>

* هنگامی که [[قریش|قریشیان]] هرگونه رابطه را با پیامبر(ص) و مسلمانان و [[بنی هاشم]] تحریم کردند و ایشان ناچار به [[شعب ابوطالب]] رفتند، ابولهب از قریشیان پشتیبانی کرد.<ref>ابن اسحاق، ص۱۵۶؛ ابن سعد، ج۱، ص۲۰۹</ref> گفته شده است که وی در میان آن دسته از سران مشرکان بود که تصمیم گرفتند پیامبر(ص) را شبانه و پنهانی در بستر خویش به قتل رسانند.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۲۲۸</ref>

* پس از فوت ابوطالب و [[خدیجه]]، ابولهب که بر بنی هاشم ریاست یافته بود نخست تصمیم گرفت به ظاهر برای مدتی از پیامبر(ص) در برابر تعرض قریشیان حمایت کند ولی بعدا جون نظر پیامبر را در مورد ایمان [[عبدالمطلب]] دانست از آن رای بازگشت.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۲۱۱؛ بلاذری، ج۱، ص۱۲۱</ref> و همچنان به ناسزاگویی و تکذیب پیامبر ادامه داد.<ref>ابن اسحاق، ص۲۳۲؛ ابن سعد، ج۱، ص۲۶۱؛ یعقوبی، ج۲، ص۲۴</ref>

پس از [[هجرت]] پیامبر(ص)، ابولهب به سبب بیماری نتوانست در [[جنگ بدر]] شرکت کند<ref>بلاذری، ج۱، ص۲۹۲؛ قس ابوالفرج، ج۴، ص۱۷۴ـ۱۷۳ که دلیل دیگری برای آن آورده است</ref> ولی به جای خود [[عاص بن هشام بن مغیره]] را فرستاد که از ابولهب دینی بر گردن داشت و ابولهب به همین سبب بدهکاری او را بخشید.<ref>واقدی، ج۱، ص۳۳</ref> روایاتی از رفتار شگفت او پس از شنیدن شکست قریشیان نقل شده است.<ref>ابن هشام، ج۲، ص۳۰۲؛ ابو الفرج، ج۴، ۲۰۶ـ۲۰۵</ref>

ابولهب که به بیماری پوستی سختی مبتلا بود ۷ روز پس از [[جنگ بدر|واقعه بدر]] درگذشت<ref>ابن هشام، ج۲، ص۳۰۲؛ ابن سعد، ج۴، ص۷۴؛ بلاذری، ج۱، ص۱۳۱؛ قس مسعودی، ۲۰۶</ref> قریشیان جسد او را شاید از بیم سرایت بیماری به بیرون [[مکه]] بردند و بر آن سنگ انباشتند.<ref>بلاذری، ج۱، ص۴۷۸؛ ابوالفرج، ج۴، ص۲۰۶</ref> [[ابن بطوطه]]<ref>ابن بطوطه، ص۱۴۳</ref> در بیرون مکه قبر منسوب به او را دیده بود. تصریح به نام ابولهب در [[قرآن کریم]] و ذمّ شدید او بعدها موجب بعضی نزاع‌ها و اظهار نظرها شد.<ref>ر.ک: کشی ص۲۹۰ ابن ابی الحدید ج۲ ص۱۷۲</ref>

پسران ابولهب بعدها در [[فتح مکه]] مسلمان شدند<ref>طبری، ج۱، ص۲۳۴۳</ref> و در پیکارهای [[جنگ طائف|طائف]] و [[جنگ حنین|حنین]] شرکت کردند<ref>ابن قدامه، ص۱۴۳</ref> و نسل او از طریق پسرانش ادامه یافت.<ref>ابن حزم، ص۷۲؛ سمعانی، ج۱۱، ص۲۳۶</ref>

{{پانویس|۲}}

* [[ابن ابی الحدید]]، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل، ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۹م.

* ابن اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.

* ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، رحلة بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.

* ابن حبیب، محمد، المنمق فی اخبار قریش، به کوشش خورشید احمد فارق، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.

* ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.

* ابن درید، محمد بن حسن، الاشتقاق، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۸م.

* ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.

* ابن قدامه، عبدالله بن احمد، التبیین فی انساب القرشیین، به کوشش محمد نایف دیلمی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.

* ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش ابراهیم ابیاری و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م.

* ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، قاهره، دارلکتب المصریه‍.

* احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق.

* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمید الله، قاهره، ۱۹۵۹م.

* سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.

* طبری، تاریخ، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۷۹ـ۱۸۸۱م.

* قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، قاهره، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۷م.

* کشی، محمد، معرفة الرجال، اختیار طوسی، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.

* کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.

* مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، به کوشش عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره، ۱۹۳۸م.

* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.

* یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.