کاربر ناشناس
حرم حضرت رقیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
براساس شواهد متعدد و محكم تاريخى، اين زيارتگاه در اصل زيارتگاه رأس‌الحسين(ع) در دمشق بوده است كه بنابه قولى، محل دفن سر شريف آن حضرت دانسته شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | براساس شواهد متعدد و محكم تاريخى، اين زيارتگاه در اصل زيارتگاه رأس‌الحسين(ع) در دمشق بوده است كه بنابه قولى، محل دفن سر شريف آن حضرت دانسته شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص 237</ref> | ||
در بسيارى از منابع مربوط به دوره عثمانى، اين زيارتگاه، به مزار حضرت رقيه معرفى شده است. البته در تعدادى از همين منابع، افزون‌بر قبر حضرت رقيه، به وجود جايگاه سر امام حسين(ع) در آن نيز اشاره شده است؛ با اين تفاوت كه رقيه در منابع قديمى‌تر، دختر امام على(ع)، و در منابع جديدتر، دختر امام حسين(ع) معرفى شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | در بسيارى از منابع مربوط به دوره عثمانى، اين زيارتگاه، به مزار حضرت رقيه معرفى شده است. البته در تعدادى از همين منابع، افزون‌بر قبر حضرت رقيه، به وجود جايگاه سر امام حسين(ع) در آن نيز اشاره شده است؛ با اين تفاوت كه رقيه در منابع قديمى‌تر، دختر امام على(ع)، و در منابع جديدتر، دختر امام حسين(ع) معرفى شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص 240</ref> | ||
در برخى منابع دو قرن اخير، به حادثه آشكار شدن بدن حضرت رقيه اشاره شده است كه نشان مى‌دهد صاحب مزار، دخترى خردسال بوده است. اين حادثه را دست‌كم سه نفر، اما با اختلافاتى در برخى جزئيات آن نقل كرده‌اند.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | در برخى منابع دو قرن اخير، به حادثه آشكار شدن بدن حضرت رقيه اشاره شده است كه نشان مى‌دهد صاحب مزار، دخترى خردسال بوده است. اين حادثه را دست‌كم سه نفر، اما با اختلافاتى در برخى جزئيات آن نقل كرده‌اند.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص 241</ref> | ||
شيخ عباس قمى، از كتاب كامل بهايى، تأليف عمادالدين طبرى، حادثه وفات دختر چهار ساله‌اى از امام حسين(ع) را، بدون ذكر نام وى، در خرابه شام نقل كرده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | شيخ عباس قمى، از كتاب كامل بهايى، تأليف عمادالدين طبرى، حادثه وفات دختر چهار ساله‌اى از امام حسين(ع) را، بدون ذكر نام وى، در خرابه شام نقل كرده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص ٢۴۴</ref> اين حادثه در برخى منابع دوره اخير، از جمله منتخب فخرالدين طُريحى (متوفاى ١٠٨۵ه .ق) با تفصيل بيشتر، و در برخى منابع از جمله اسرار الشهاده دربندى (متوفاى ١٢٨۶ه .ق) به نقل از كامل بهايى آورده شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص ٢۴۵</ref> | ||
گويا تنها كسى كه به وجود دخترى به نام رقيه براى امام حسين(ع) اشاره كرده، ابوالحسن بيهقى (متوفاى ۵۶۵ه .ق) است كه البته هيچ جزئياتى از زندگى وى ارائه نداده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | گويا تنها كسى كه به وجود دخترى به نام رقيه براى امام حسين(ع) اشاره كرده، ابوالحسن بيهقى (متوفاى ۵۶۵ه .ق) است كه البته هيچ جزئياتى از زندگى وى ارائه نداده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص ٢۴۵</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
آگاهى‌هاى زيادى درباره بناى نخستين زيارتگاه و روند بازسازى و توسعه آن تا پيش از قرن نهم ه .ق در دست نيست. به نوشته ابن طولون دمشقى، در نيمه دوم اين قرن، امير بردبك ظاهرى كه در سال ٨٧١ه .ق منصب نيابت دمشق را از سوى پادشاه مملوكى بر عهده گرفت، ساختمان مزار را بازسازى كرد. | آگاهى‌هاى زيادى درباره بناى نخستين زيارتگاه و روند بازسازى و توسعه آن تا پيش از قرن نهم ه .ق در دست نيست. به نوشته ابن طولون دمشقى، در نيمه دوم اين قرن، امير بردبك ظاهرى كه در سال ٨٧١ه .ق منصب نيابت دمشق را از سوى پادشاه مملوكى بر عهده گرفت، ساختمان مزار را بازسازى كرد. | ||
براساس يكى از كتيبه‌هاى سنگى كه در مزار وجود داشته و پيش‌تر متن آن نقل گرديد، «ميرزا بابا مستوفى گيلانى»، در سال ١١٢۵ه .ق بناى آن را بازسازى كرد. سپس در اواخر دوره عثمانى، «ميرزا على‌اصغر خان اتابك»، صدر اعظم دربار قاجار، بناى مزار را در سال 1323ه .ق بازسازى كرد.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | براساس يكى از كتيبه‌هاى سنگى كه در مزار وجود داشته و پيش‌تر متن آن نقل گرديد، «ميرزا بابا مستوفى گيلانى»، در سال ١١٢۵ه .ق بناى آن را بازسازى كرد. سپس در اواخر دوره عثمانى، «ميرزا على‌اصغر خان اتابك»، صدر اعظم دربار قاجار، بناى مزار را در سال 1323ه .ق بازسازى كرد.<ref>خامه یار، آثار پیامبر (ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص ٢۴۶</ref> | ||
در سال ١٣۴٣ه .ق، كامل و محمدعلى آل نظام، از شيعيان دمشق، بناى زيارتگاه را با هزينه خود بازسازى كردند. | در سال ١٣۴٣ه .ق، كامل و محمدعلى آل نظام، از شيعيان دمشق، بناى زيارتگاه را با هزينه خود بازسازى كردند. | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
بناى زيارتگاه حضرت رقيه(عليها السلام) در گذشته، شامل اتاقى بوده كه قبر ميان آن قرار داشته است. مسجد كوچكى نيز در مجاورت آن وجود داشته و مساحت بنا در مجموع از ۶٠ مترمربع فراتر نمى‌رفته است. | بناى زيارتگاه حضرت رقيه(عليها السلام) در گذشته، شامل اتاقى بوده كه قبر ميان آن قرار داشته است. مسجد كوچكى نيز در مجاورت آن وجود داشته و مساحت بنا در مجموع از ۶٠ مترمربع فراتر نمى‌رفته است. | ||
در بسيارى از سفرنامه‌هاى حج ايرانيان در دوره قاجار، توصيف خوبى از زيارتگاه حضرت رقيه ارائه شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | در بسيارى از سفرنامه‌هاى حج ايرانيان در دوره قاجار، توصيف خوبى از زيارتگاه حضرت رقيه ارائه شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص ٢۴٧</ref> | ||
==توسعه حرم== | ==توسعه حرم== | ||
در اوايل دهه ٧٠ قرن بيستم ميلادى، با توجه به اينكه ساختمان قديمى زيارتگاه حضرت رقيه، گنجايش زائرانى را كه در حال افزايش بودند، نداشت، تعدادى از بزرگان و شخصيت‌هاى شيعه گرد هم آمدند و كميته‌اى را با هدف توسعه زيارتگاه حضرت رقيه تشكيل دادند. «شيخ نصرالله خلخالى» و «امام موسى صدر»، از جمله اعضاى اين كميته بودند. آنها براى اين منظور، تعدادى از خانه‌ها و مغازه‌هاى مجاور را خريدارى كردند. كار توسعه بنا در سال ١۴٠۴ه .ق - ١٩٨۴ م آغاز شد و بخش عمده آن در سال ١۴١٠ه .ق به پايان رسيد.<ref>خامه یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت | در اوايل دهه ٧٠ قرن بيستم ميلادى، با توجه به اينكه ساختمان قديمى زيارتگاه حضرت رقيه، گنجايش زائرانى را كه در حال افزايش بودند، نداشت، تعدادى از بزرگان و شخصيت‌هاى شيعه گرد هم آمدند و كميته‌اى را با هدف توسعه زيارتگاه حضرت رقيه تشكيل دادند. «شيخ نصرالله خلخالى» و «امام موسى صدر»، از جمله اعضاى اين كميته بودند. آنها براى اين منظور، تعدادى از خانه‌ها و مغازه‌هاى مجاور را خريدارى كردند. كار توسعه بنا در سال ١۴٠۴ه .ق - ١٩٨۴ م آغاز شد و بخش عمده آن در سال ١۴١٠ه .ق به پايان رسيد.<ref>خامه یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص 250 ـ 249</ref> | ||
به گفته فهری زنجانی در توسعه ای که صورت گرفت برخی در اطراف حرم به فروش خانه‌هایشان راضی نبودند و وضع به همین مانده بود تا در سال ١٣۶٣ش با خريد آن خانه‌ها و پرداخت چندين برابر قيمت آنها، امر پى‌ريزى بناى جديد حرم از سوى جمهورى اسلامى و با حضور مقامات سوريه آغاز شد.<ref>قائدان، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، ص 58</ref> | به گفته فهری زنجانی در توسعه ای که صورت گرفت برخی در اطراف حرم به فروش خانه‌هایشان راضی نبودند و وضع به همین مانده بود تا در سال ١٣۶٣ش با خريد آن خانه‌ها و پرداخت چندين برابر قيمت آنها، امر پى‌ريزى بناى جديد حرم از سوى جمهورى اسلامى و با حضور مقامات سوريه آغاز شد.<ref>قائدان، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، ص 58</ref> | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==معماری حرم== | ==معماری حرم== | ||
آستانه حضرت رقيه امروزه از ساختمان وسيع و زيبايى تشكيل شده است كه آميخته‌اى از هنر و معمارى اسلامى محلى و ايرانى | آستانه حضرت رقيه امروزه از ساختمان وسيع و زيبايى تشكيل شده است كه آميخته‌اى از هنر و معمارى اسلامى محلى و ايرانى است. نماهاى خارجى آستانه با قالب‌هاى سنگى بزرگ سفيدرنگ پوشيده شده است. در بالاترين قسمت نما، يك كتيبه نوارى از آيات قرآن با رنگ طلايى بر زمينه سبزرنگ به چشم مى‌خورد. بنا داراى چند ورودى است كه مهم‌ترين آن، ورودى جنوب غربى است. سردر اين ورودى داراى طاقى است كه در آن مقرنس‌هايى پوشيده شده با كاشى، و بالاى آن اين عبارت به چشم مى‌خورد: «هذا مقام السيدة رقية بنت الحسين الشهيد بكربلاء». بالاى اين سردر، مناره‌اى به ارتفاع 34 متر از كف زمين قرار دارد. | ||
ورودى متصل به صحن اصلى بنا به شكل مستطيل مى‌باشد و گرداگرد آن رواق‌هايى وجود دارد. اين رواق‌ها با سنگ‌هاى سفيدرنگ پوشيده شده است و نماى آنها شامل طاق‌هاى بزرگ و كوچك متوالى است؛ به‌گونه‌اى‌كه هر طاق بزرگ، ميان دو طاق كوچك قرار دارد. بالاى طاق‌هاى كوچك، اسامى ائمه معصوم(عليهم السلام) درون قاب‌هاى مدوّرى نقش بسته است. سقف رواق‌ها از داخل، با نقوش گياهى زيبا، تزيين يافته است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص 250</ref> | |||
متصل به اين صحن از ضلع شرقى آن، صحن كوچك‌ترى به شكل مربع وجود دارد كه از نظر معمارى، شبيه صحن غربى است و گرداگرد آن را رواق‌هايى فرا گرفته است. اين صحن در سال ١۴٢٧ه .ق - ٢٠٠۶ م احداث شده است. در ضلع جنوبى صحن و در شرق ورودى اصلى بنا، شبستانى وجود دارد كه سقف آن بر ستون‌هايى استوار گشته، و داراى چندين گنبد نيم‌كره‌اى كوچك است. | متصل به اين صحن از ضلع شرقى آن، صحن كوچك‌ترى به شكل مربع وجود دارد كه از نظر معمارى، شبيه صحن غربى است و گرداگرد آن را رواق‌هايى فرا گرفته است. اين صحن در سال ١۴٢٧ه .ق - ٢٠٠۶ م احداث شده است. در ضلع جنوبى صحن و در شرق ورودى اصلى بنا، شبستانى وجود دارد كه سقف آن بر ستون‌هايى استوار گشته، و داراى چندين گنبد نيم‌كره‌اى كوچك است. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
بالاى ضريح، گنبد اصلى حرم به ارتفاع ١۴ متر از كف زمين قرار دارد كه سطح خارجى آن با تزيينات هندسى پوشيده شده است. سطح داخلى آن نيز به شيوه زيبايى مقرنس‌كارى و آينه‌كارى شده است. گنبد داراى گردن مدوّرى حاوى شانزده پنجره كوچك است و گرداگرد آن، بالاى پنجره‌ها، كتيبه‌اى از آيات قرآنى وجود دارد. | بالاى ضريح، گنبد اصلى حرم به ارتفاع ١۴ متر از كف زمين قرار دارد كه سطح خارجى آن با تزيينات هندسى پوشيده شده است. سطح داخلى آن نيز به شيوه زيبايى مقرنس‌كارى و آينه‌كارى شده است. گنبد داراى گردن مدوّرى حاوى شانزده پنجره كوچك است و گرداگرد آن، بالاى پنجره‌ها، كتيبه‌اى از آيات قرآنى وجود دارد. | ||
دو شبستان ميانى و شرقى نيز مربع شكل مى‌باشد و رواق‌هايى نيز اطراف آن است. سقف هريك از گنبدها، از داخل به صورت گنبد كم‌خيز، و از بيرون به‌صورت پشت‌بام صاف است؛ به‌طورى كه حالت گنبدى آن مشخص نيست. شكل‌هاى گياهى ظريف و زيبا و نيز اسامى ائمه معصوم( | دو شبستان ميانى و شرقى نيز مربع شكل مى‌باشد و رواق‌هايى نيز اطراف آن است. سقف هريك از گنبدها، از داخل به صورت گنبد كم‌خيز، و از بيرون به‌صورت پشت‌بام صاف است؛ به‌طورى كه حالت گنبدى آن مشخص نيست. شكل‌هاى گياهى ظريف و زيبا و نيز اسامى ائمه معصوم(ع)، آذين‌بخش ديوارها و سقف اين دو شبستان از داخل است. ساختمان شبستان شرقى، هم‌زمان با صحن شرقى آستانه تكميل و افتتاح شده است. بخش جنوب شرقى آستانه به‌صورت دو طبقه ايجاد، و طبقه دوم براى دانشكده مطالعات اسلامى در نظر گرفته شده است.<ref>خامه یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص 252 ـ 251</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||