فضه نوبیه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فضه''' کنیز [[حضرت زهرا(س)]]. [[پیامبر(ص)]] او را فضه نامید، نام او در جریان ولادت [[حسنین]]، [[روزه]] گرفتن به همراه حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) در بیماری حسنین(ع) و شهادت حضرت زهرا(س) می آید. او بعد از حضرت فاطمه(س) دو ازدواج داشته‌است. از ویژگی‌های وی سخن گفت با آیات [[قرآن]] و دانستن علم کیمیاست. گفته‎اند در شهادت [[امام حسین(ع)]] نیز حضور داشته‌است.

فضه اصالتااز اهالی نوبیه بود.<ref>اعلام النساء المؤمنات، ص۶۹۶؛ابن حجر، الإصابة، ج ۸ ص ۲۸۱</ref> نوبیه شهریست در جنوب سودان<ref>الفیروز آبادی، القاموس المحیط: ج ۱ ص ۱۳۵؛ مجمع البحرین، ج‏۲، ص: ۱۷۸</ref> یا جنوب مصر و شرق نیل است.<ref>ابن الوردی، ریاض السالكین: ج ۴ ص ۲۲۴ </ref> برخی او را هندی الاصل<ref> الحسین و بطلة كربلاء، مغنیة ،ص:۲۸۷</ref> حتی برخی او را دختر پادشاه هند دانسته‌اند.<ref>بحار الانوار، داراحیا التراث، ج۹، ص ۵۷۵</ref><ref>البرسی، مشارق أنوار الیقین: ص ۱۲۱ </ref>

فضه کنیز حضرت زهرا(س) بود.<ref>اعلام النساء المؤمنات، ص۶۹۶؛ابن حجر، الإصابة، ج ۸ ص ۲۸۱</ref> پس از نزول آیه '''«و فقل لهم قولا میسورا»''' پیامبر(ص) وی را به خانه حضرت زهرا(س) فرستاد و او را فضه نامید.<ref>تفسیر نور الثقلین، ج‏۳، ص: ۱۵۷</ref>

فاطمه زهرا(س) کارهای خانه را بین خود و فضه تقسیم کرد بدین صورت که یک روز خود و یک روز فضه کارها را انجام می داد.<ref>الموسوعة الكبری عن فاطمة الزهراء، الأنصاری ،ج‏۱۷،ص:۴۲۹</ref>

[[پیامبر(ص)]] هنگام تولد [[امام حسن(ع)]] به وی دستور داد تا به اندازه وزن موی های نوزاد صدقه بپردازد.<ref>الأئمة الإثنا عشر، ابن طولون ،ص:۶۳</ref>و او چنین کرد.<ref>الإتحاف بحب الأشراف، الشبراوی ،ص:۱۰۱</ref> این کار در هنگام تولد امام حسین(ع) نیز تکرار شد.<ref> الإتحاف بحب الأشراف، الشبراوی ،ص:۱۲۱</ref>

او در ماجرای مریضی [[حسنین (ع)|حسنین]]، که علی(ع) و فاطمه(س) [[نذر]] کردند در صورت بهبودی آنان سه روز [[روزه]] بگیرند، با آنان همراه شد و چنین نذری کرد. آیات ۷ و ۸ [[سوره انسان]] درباره این ماجرا نازل شده است.<ref>درباره شرح ماجرا نک: اعلام النساء المؤمنات، ص۶۹۹-۷۰۰.</ref>

مقام فضه تا بدانجا رسید که حضرت علی علیه السلام هنگام دعوت به وداع فرزندان خود با پیکر مادر، وی را نیز خطاب قرار می‌دهد و می‌گوید: '''«یا أُمَّ كُلْثُومٍ یا زَینَبُ یا سُكَینَةُ یا فِضَّةُ یا حَسَنُ یا حُسَینُ هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّكُم»'''<ref>بحار الأنوار، المجلسی ،ج‏۴۳،ص:۱۷۹‏ </ref> ای ام کلثوم، ای زینب، ای سکینه، ای فضه ای حسن، ای حسین بشتابید و با مادرتان وداع نمائید.

بعد از [[شهادت حضرت زهرا|شهادت فاطمه(س)]] به [[علی(ع)]] رسید.<ref>اعلام النساء المؤمنات، ص۶۹۶.</ref> او پس از آن بیست سال زندگی کرد. از او به عنوان بانویی صالح و باتقوای یاد کرده اند.<ref> الحسین و بطلة كربلاء، مغنیة، ص۲۸۷</ref>

علی او را به همسری ابوثعلبه حبشی درآورد. فضه، از او یک پسر به دنیا آورد. بعداز مرگ ابوثعلبه، فضه با ابوملیک غطفانی ازدواج کرد و پس از این ازدواج پسرش از ابوثعلبه از دنیا رفت.<ref>اعلام النساء المؤمنات، ص۶۹۷.</ref> فضه از وی دارای فرزندانی شد،<ref> الحسین و بطلة كربلاء، مغنیة، ص۲۸۷</ref> دختری به نام شهرة بنت مسكة بنت فضّة که کرامتی نیز برای او نقل می کنند از نوادگان اوست.<ref>تسلیة المجالس، الكركی الحائری ،ج‏۱،ص:۵۲۹</ref> در بعضی از منابع از شکایت شوهر دوم، از وی نزد [[عمر بن خطاب]] سخن به میان رفته و او به نفع فضه قضاوت کرد‌ه‌است.<ref>النعمان المغربی، شرح الأخبار، ج ۲، ص ۳۲۸؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۳، ص ۱۸۳</ref>

[[مالك بن دینار]] می گوید: زمانی كه برای زیارت خانه خدا راهی [[حج]] بودیم، زنی لاغراندام را دیدم كه بر حیوانی لاغر و ناتوان سوار است ولی حیوان در راه باز ماند. من او را سرزنش كردم، كه چرا با چنین مركبی توشه سفر بسته است و می‌خواهد راهی بدین درازی را بپیماید؛ امّا زن سر به آسمان بلند كرد و گفت:

'''«نه در خانه‏ام گذاردی و نه، به خانه‏ات رساندی. سوگند به عزت و جلالت اگر كسی غیر از تو چنین كاری با من كرده بود شكایتش را پیش تو می‌آوردم.»'''

ناگهان شخصی در بیابان پیدا شد كه در دستش افسار ناقه‏‌ای بود و آماده تا آن زن را به مقصد برساند.

من كه از این ماجرا، كمالات زن را دیدم، دانستم پرهیزكاری است كه نزد خدایش مقام بلندی دارد، پرسیدم تو كیستی؟

گفت: من شهره، دخترِ مسكه دختر فضه كنیز فاطمه زهرا (علیها السلام) هستم.<ref>بحار الأنوار،۱۳۶۳، ج‏۴۳،ص:۴۷</ref>

فضه حدود بیست سال با [[آیه|آیات]] [[قرآن]] حرف می‌زد و به دیگران پاسخ می‌داد.<ref>اعلام النساء المؤمنات، </ref><ref>ریاحین الشریعه، ج۲، ص ۳۱۳ تا ۳۲۶ </ref>او در [[روایت|روایتی]] طولانی، حالات حضرت زهرا(س) را از زمان رحلت [[محمد(ص)|پیامبر(ص)]] تا شهادت فاطمه(س) بیان می‌کند.<ref>بحارالانوار، ج ۴۳، ص۱۷۴-۱۸۰.</ref> حضرت علی(ع) در مورد وی می گوید: '''«اللّهمّ بارك لنا فی فضّتنا»'''<ref>الثاقب فی المناقب، ص: ۲۸۱</ref> برخی گفته اند او علم کیمیا می دانست،<ref> الموسوعة الكبری عن فاطمة الزهراء، الأنصاری ،ج‏۱۷،ص:۴۲۸</ref> و این علم را حضرت زهرا(س) به وی تعلیم کرده بود.<ref>الموسوعة الكبری عن فاطمة الزهراء، الأنصاری ،ج‏۱۷،ص:۴۳۰</ref> پیامبر(ع) نیز دعا برای مشکلات و اذکاری را به وی تعلیم کرده بود.<ref>الموسوعة الكبری عن فاطمة الزهراء، الأنصاری ،ج‏۱۷،ص:۴۲۹</ref> [[خلیفه دوم]] نیز به مقابل علمی وی اعتراف نموده است.<ref>النعمان المغربی، شرح الأخبار: ج ۲ ص ۳۲۸ ، ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب: ج ۳ ص ۱۸۳.</ref>

در بعضی منابع از حضور فضه نوبیه در [[کربلا]] سخن رفته است.<ref>موسوعة عاشوراء ،ص۲۳۱ </ref>[[داستان شیر و فضه]] بنا بر حضور وی در کربلا نگاشته شده است.<ref>إثبات الهداة، الحر العاملی ،ج‏۴،ص:۳۷</ref>

 

فضه نزد آن شیر رفت و گفت: ای ابا الحارث، آن شیر سر بلند كرد و فضه به او گفت: می‏‌دانی فردا می‌‏خواهند با امام حسین(ع) چه كار كنند، می‏‌خواهند اسب بر پشتش بتازند.

شیر آمد و دو دست خود را روی پیکر امام حسین(ع)نهاد، لشكر جلو آمده و شیر را دیدند، عمر بن سعد به آنها گفت: این فتنه ‏است مبادا آن را برانگیزید، برگردید، آنها هم برگشتند.<ref>كلینی، ج‏۱، ص۴۶۵ </ref> با توجه به گزارش‌های قطعی در مورد تاختن اسب بر بدن امام حسین(ع)،<ref>ارشاد، المفید ،ج‏۲،ص:۱۱۳</ref> این داستان محل تردید است.

مقبره‌ای منسوب به فضه در دمشق در [[قبرستان باب الصغیر]] است. قبر وی کمی بالاتر از مرقد [[عبدالله بن جعفر الصادق|عبداللّٰه بن جعفر صادق]] و در انتهای غربی قبرستان قرار دارد. حجره و مرقد او گنبدی کوچک به رنگ سبز داشته و دیواره‌های آن از سنگ سیاه است.<ref>اصغر قائدان، اماکن سیاحتی و زیارتی دمشق، ص۴۷</ref>

در اشعار مذهبی و آئینی، به عنوان کنیز حضرت زهرا از وی یاد می شود که دارای کراماتی بوده و همنشینی با حضرت زهرا(س) او را از دیگران متمایز نموده‌است. کمپانی در شعری به این نکته اشاره کرده و می گوید:

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[محمد حسین غروی اصفهانی|مرحوم کمپانی]]:{{سخ}}{{شعر|نستعلیق}}{{ب|مفتقرا متاب روی از در او به هیچ سوی| زانکه مس وجود را فضه‌ی او طلا کند}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی | منبع = <small> دیوان مرحوم شیخ محمد حسین اصفهانی معروف به کمپانی</small> | تراز = وسط| عرض = 500px | اندازه خط = 14px| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = احمد احمدى بيرجندى‏:{{سخ}}{{شعر|نستعلیق}}{{ب|شهبانوى حجاز، ولى كار خانه را| با فضّه كنيز، شريك و برابر است‏}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی | منبع = <small> مناقب فاطمى در شعر فارسى، بيرجندى ،ص۱۱۶</small> | تراز = وسط| عرض = 500px | اندازه خط = 14px| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = احمد احمدى بيرجندى‏:{{سخ}}{{شعر|نستعلیق}}{{ب|زهره ازهر تويى و طهره اطهر |عفت داور تويى و عصمت كبرى‏}}{{ب|فضّه دربار تو مربّى مريم|قنبر درگاه تو مدرّس عيسى‏}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی | منبع = <small>مناقب فاطمى در شعر فارسى، بيرجندى ،ص۱۰۴</small> | تراز = وسط| عرض = 500px | اندازه خط = 14px| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}