فرهنگ عاشورا (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| تاریخ نشر = 1374 هجری شمسی

'''فرهنگ عاشورا'''  فرهنگ‌نامه‌ای فارسی در موضوع [[عاشورا]]، نوشته [[جواد محدثی]] از نویسندگان معاصر در موضوعات مذهبی. این کتاب اثر برگزیده چهارمین دوره [[کتاب سال ولایت]] در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی و مجموعه‌ای از مدخل‌های مرتبط با عاشورا است که محورهایی را مانند اشخاص، گروه‌ها، جاها، کتاب‌ها، اصطلاحات، سنت‌ها، شعائر، تعالیم کتابی و محورهای دیگر که به نحوی در ارتباط با فرهنگ عاشوراست، شامل می‌شود. ترتیب مدخل‌های این کتاب به صورت الفبایی است.

این کتاب در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی و در چهارمین دوره [[کتاب سال ولایت]]، به همراه ۱۴ اثر دیگر، به عنوان یکی از آثار برگزیده انتخاب گردید.<ref>[http://www1.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100004207431 سایت جام جم آنلاین]</ref>

کتاب فرهنگ عاشورا در سال ۱۳۷۴ هجری شمسی توسط جواد محدثی به رشته تحریر درآمد و اولین بار توسط نشر معروف در شهر قم چاپ گردید. چاپ هفدهم این اثر در سال ۱۳۹۳ هجری شمسی توسط نشر معروف در همان قطع انتشار یافته است. این کتاب ۵۴۴ صفحه دارد و قطع آن وزیری است.

این بخش نام‌ها، لقب‌ها و کنیه‌های اشخاص حاضر در [[کربلا]] یا مرتبط با [[عاشورا را به صورت فهرست ذکر کرده است. این بخش شامل ۲۹۲ مدخل است که به معرفی اشخاص حاضر در کربلا مانند [[امام حسین(ع)]]، [[عباس بن علی|حضرت عباس(ع)]]، [[امام سجاد(ع)]]، [[حضرت زینب(س)]]، [[حبیب بن مظاهر]] و [[زهیر بن قین]] از طرفی و [[یزید بن معاویه]]، [[عبیدالله بن زیاد]]، [[عمر بن سعد]]، [[شمر بن ذی الجوشن]]، [[خولی]] و [[حرمله]] از طرف دیگر پرداخته است. همچنین نویسنده اشخاصی مانند [[معاویه]]، [[مختار ثقفی]]، [[هانی بن عروه]]، [[فرزدق]] و [[محمد حنفیه]] که در ماجرای کربلا حضور نداشتند، اما مرتبط با عاشورا بودند، نیز معرفی کرده است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۲۲ - ۵۲۵</ref>

این بخش برخی موضوعات و مفاهیم عاشورایی را به صورت فهرست آورده است. مداخل این بخش ۱۴۶ عدد است که موضوعاتی مانند آثار و نتایج [[نهضت عاشورا]]، ادبیات عاشورا، [[تحریف‌های عاشورا]]، رمز جاودانگی عاشورا، عاشورا و [[امر به معروف]]، [[عزاداری سنتی]]، مراحل [[نهضت عاشورا]] و نهضت یا شورش؟ و مفاهیمی مانند [[اسارت]]، [[ایثار]]، [[تباکی]]، [[جهاد]]، [[شجاعت]]، [[صبر]]، [[فتوت]]، [[قربانی]]، [[مصیبت]] و [[وفا]] در آن مورد بحث قرار گرفته است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۲۶ و ۵۲۷</ref>

در این بخش شهرها، مناطق و مکان‌های مرتبط با عاشورا به صورت فهرست آمده است. این بخش شامل ۹۵ مدخل است که مکان‌هایی مانند [[حسینیه]]، [[دمشق]]، [[عراق]]، [[فرات]]، [[کربلا]]، [[گودال قتلگاه]]، [[نهر علقمه]] و [[نینوا]] از جمله مهم‌ترین جاهایی است که نویسنده در این کتاب به توصیف آنها پرداخته است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۲۸ و ۵۲۹</ref>

در این بخش برخی حوادث مرتبط با عاشورا که در این کتاب آمده، به صورت فهرست ذکر شده است. این بخش شامل ۳۶ مدخل است که مداخلی را مانند [[آتش زدن خیمه‌ها]]، [[بستن آب]]، [[تاسوعا]]، [[قیام عاشورا|خروج مختار]]، [[شب عاشورا]]، [[عاشورا]] و [[واقعه حره]] توصیف شده است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۳۱</ref>

در این بخش فهرست ۳۵ شیء یا پدیده که مرتبط با عاشورا است، ذکر شده است. مداخلی مانند آب، حصیر، [[خار مغیلان]]، [[خون]]، درخت صدر، [[شیر کربلا]]، معجر و نی در این کتاب توصیف شده است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۳۲</ref>

این قسمت از کتاب، فهرستی از اصطلاحات مرتبط با عاشورا است که شامل تعبیرها، حدیث‌ها و آیه‌هایی را هم که شهرت یافته و ضرب‌المثل شده، شامل می‌شود. مجموع این مداخل ۷۹ عدد است که اصطلاحاتی مانند اذن میدان، [[حسین منّی و أنا من حسین]]، خون گریستن، دهه عاشورا، شور زدن، قبر شش گوشه، کربلایی، مداح، مقتل نویس، میان‌دار، نوحه خوان و [[یالثارات الحسین(ع)]] در این کتاب ذکر و توصیف شده است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۳۳ و ۵۳۴</ref>

در این بخش فهرست ۱۴ کتابی که در این کتاب، توضیحات و توصیفاتی ذکر شده، آورده است. کتبی مانند [[ادب الطّف]]، [[حسین وارث آدم]]، [[لهوف]]، [[مقتل الحسین|مقتل]] و [[نفس الهموم]] از جمله این کتب است.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۳۵</ref>

این بخش گروه‌های خاص و واقعی یا گروه‌های تمثیلی و انتزاعی و قبایل را در این کتاب توصیف شده، به صورت فهرست ذکر کرده است. این بخش شامل ۳۳ مدخل است که مداخلی مانند [[اسرای اهل بیت(ع)]]، [[بنی امیه]]، [[دسته‌های عزاداری]]، قافله حسینی، کوفیان و [[هفتاد و دو تن]] از جمله این موضوعات است که در این کتاب توصیف شده‌اند.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ص۵۳۶</ref>