مشکاة الانوار فی غرر الاخبار (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:مشکاة الانوار.jpg|بندانگشتی|کتاب مشکاة الانوار]]

'''مشكاة الأنوار فی غرر الأخبار''' کتابی به زبان عربی نوشته ابوالفضل، [[علی بن حسن طبرسی|على بن حسن بن فضل طبرسى]] نوه [[فضل بن حسن طبرسی|امين الاسلام طبرسى]] و از علماى قرن ششم و هفتم [[هجری قمری|هجرى قمری]] در موضوع اخلاق و آداب اسلامی است. او این کتاب را در ادامه و تکمیل [[مکارم الاخلاق]] اثر پدرش نگاشته و در ده باب آن را منظم ساخته است. طبرسی در این راه از منابع بسیاری خصوصا [[المحاسن]] بهره برده است. کتاب‌های فراوانی با عنوان مشکاةالانوار در کتب تراجم نام برده شده که می‌توان به کتب [[کفعمی]] و [[مجلسی دوم|مجلسی]] اشاره کرد.

''ابوالفضل، على بن حسن بن فضل بن حسن طبرسى'' از علمای [[شیعه]] و محدثان [[امامیه]] در قرن ششم و هفتم هجری است. او فرزند [[حسن بن فضل طبرسی|حسن بن فضل]]، صاحب كتاب مكارم الأخلاق و نوه امين‌الاسلام فضل بن حسن، مؤلف تفسير [[مجمع البیان|مجمع البيان]] است. تاریخ ولادت و وفات او مشخص نیست و کتابهایی را به وی منتسب کرده‌اند که مشهورترین آن ''مشکاة الانوار فی غرر الاخبار'' است.

این اثر منبعی براى دستيابى به روايات معصومين (ع) است و در كتابهاى ديگران، احاديث آن مكررا آمده است، از جمله [[علامه مجلسی|علامه مجلسى]] در [[بحارالانوار]] از آن بسيار نقل كرده و گفته: مشكاة الأنوار كتاب ظريفى است و اخبار غريبى در آن ديده مى‌‏شود.<ref>بحارالانوار، ج 1، ص 28.</ref> [[محدث نوری|محدث نورى]] نيز در [[مستدرک الوسائل]] به اين كتاب استناد نموده است.<ref>مستدرک الوسائل، ج 1، ص 119، 128، 257 و مجلدات دیگر.</ref>

با توجه به اينكه نام «مشكاة الأنوار» بر دهها عنوان كتاب اطلاق مى‌‏شود كه از حيث موضوع نيز با يكديگر تفاوت فراوان دارند. از مهمترين آنها مى‏‌توان به «مشكاة الانوار» كفعمى و «مشكاة الأنوار» علامه مجلسى اشاره نمود. بعضى براى امين الاسلام طبرسى، جد علی بن حسن نيز كتابى با نام مشكاة الأنوار ذكر نموده‌‏اند كه بر فرض صحتِ اصل ادعا، كتابى است در ادعيه و ربطى به كتاب حاضر ندارد.<ref>الذریعه، ج 21، ص 53 - 56.</ref>

== انگيزه تاليف‏ ==

مولف در مقدمه كتاب چنين مى‏‌گويد:

پدرم پس از آنكه «مكارم الأخلاق» را نوشت و مورد توجه و مقبوليت عام واقع شد، شروع به تصنيف كتابى کرد كه در آن اخلاق و آداب را جمع نمايد و براى اين منظور اخبار فراوانى نيز جمع آورى نمود؛ اما قبل از اتمام كتاب از دنيا رفت. عده‏‌اى از مؤمنين از من خواستند اين كتاب را مرتب نمايم، لذا با قصد قربت الهى آن روايات را جمع و تنظيم نمودم و مطالبى نيز به آنها افزودم و آن را«مشكاة الأنوار فی غرر الأخبار» نام نهادم‏.<ref>مشکاة الانوار، ص 1.</ref>

طبرسى كتاب خود را به 10 باب تقسيم كرده و در هر باب فصلهاى متعددى ذكر كرده است.

در مقدمه كتاب نيز عناوين ابواب و فصول را برشمرده است.

طبرسى كه كتابى روايى تأليف كرده، جنبه مواعظ و اخلاقيات كتابش نيز بسيار زياد است و براى طولانى نشدن روايات و تأثير گذارى هر چه بيشتر، سلسله اسناد روايات را حذف كرده و تنها نام آخرين راوى را ذكر كرده است.

البته براى اعتبار روايات و سهولت دستيابى به منابع نقل، در ابتداى هر عده رواياتى كه از يک منبع نقل كرده نام كتاب مرجع را نيز آورده و ظاهرا رواياتى كه پس از آن و بدون ذكر منبع آمده مربوط به همان منبع است.<ref>کتابشناخت جامع الاحادیث.</ref>

* باب اول: در ايمان و اسلام كه شامل 15 فصل است از جمله [[توحید|توحيد]]، [[اخلاص]]، يقين، [[توکل|توكل‏]]

* باب دوم: صفات شيعه و احوال و علامات آنها در 9 فصل‏

* باب سوم: اخلاق و افعال حسنه شامل 26 فصل و هر فصل در يک موضوع خاص مانند توبه، عبادت، زهد، خوف و محبت‏

* باب چهارم: آداب معاشرت در 12 فصل‏

* باب پنجم: در مكارم اخلاق نظير [[حسن خلق]] و [[تواضع]] و عفو شامل 7 فصل‏

* باب ششم: ذكر عيوب نفس و مجاهده نفس در 8 فصل‏

* باب هفتم: مصيبت و گرفتار‌ی‌ها و ثوابهاى مترتب بر آنها در 9 فصل‏

* باب هشتم: اخلاق رذيله در 10 فصل مانند [[غضب]]، [[حسد]]، [[ریا|ريا]] و [[عجب]]‏

* باب نهم: مواعظ و پندهاى اخلاقى‏

* باب دهم: روايات متفرقه مانند [[دعا]] براى ديگران در غياب آنها و...<ref>مشکاة الانوار، ص 2 - 7.</ref>

بيشترين استفاده طبرسى در این کتاب از [[محاسن برقی|محاسن برقى]] است. بسيارى از روايات موجود در اين كتاب كه از محاسن نقل شده در نسخه‏‌هاى فعلى محاسن وجود ندارد و اين مؤيدى است بر نظر كسانى كه مى‌‏گويند كتاب محاسن حجمى به مراتب بيشتر از كتاب حاضر داشته و مقدار زيادى از آن به دست ما نرسيده است. طبرسی، همچنين از [[روضة الواعظین|روضة الواعظين]]، [[عیون الاخبار|عيون الأخبار]]، [[مجمع البیان|مجمع البيان]]، [[الارشاد|الإرشاد]] و ... هم نقل می‌‏كند.<ref>کتابشناخت جامع الاحادیث.</ref> <ref>مشکاة الانوار، ترجمه هوشمند و محمدی، ص 16.</ref>

این اثر دو بار به زبان فارسی ترجمه شده است.<ref>ترجمه عزیزالله عطاردی و ترجمه مهدی هوشمند و عبدالله محمدی.</ref> این کتاب در یک جلد به زبان عربی، توسط كتابخانه حیدریه [[نجف]] در سال 1385 هـ.ق و توسط ناشران دیگری نیز به چاپ رسیده است.

{{پانویس|2}}

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 ق.

* طبرسی، علی بن حسن، مشکاةالانوار، نجف، المکتبة الحیدریة، 1385 ق.

* طبرسی، علی بن حسن، مشکاةالانوار، ترجمه هوشمند و محمدی، قم، دارالثقلين‏، 1379 ش.

* طبرسی، علی بن حسن، مشکاةالانوار، ترجمه عطاردی، تهران، عطارد، 1374 ش‏.

* نوری، حسین، مستدرک‌الوسائل، بیروت، مؤسسة آل‌البیت لاحیاءالتراث، ۱۴۰۸ ه.ق.