منیة المرید فی ادب المفید و المستفید (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''مُنيّةُ المُريد فی أدّب المُفيد و المُستّفيد''' کتابی در حوزه اخلاق اسلامی، اثر زين الدين بن على عاملى، معروف به [[شهید ثانی|شهيد ثانى]] (شهادت، 966 ق) در موضوع آداب متقابل شاگرد و استاد و آداب تعليم و تعلم در اسلام. کتاب منیة المرید منبع بسیاری از آثار پس از خود در این موضوع بوده و به جهت اهمیت و شهرت آن دارای نسخ فراوان، ترجمه، تلخیص و شروح متعددی است. این رساله موجز، از قدیم در کانون توجه طلاب علوم دینی شیعه قرار داشته است.

'''زین الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی''' معروف به '''شهید ثانی''' از نوادگان [[علامه حلی]] و از علما و فقهای نامدار [[شیعه]] در قرن دهم [[هجری قمری]] است. از او تألیفات بسیاری بر جای مانده که کتاب [[الروضة البهیة في شرح اللمعة الدمشقیة|الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه]] معروف‌ترین آنها در فقه جعفری است. او در سال ۹۶۶ ق به به دست افراطیون مذهبی به قتل رسید و بدین رو به شهیدثانی شهرت یافت.

شهید ثانی، تألیف این رساله کوچک را در روز پنج شنبه بیستم ماه [[ربیع الاول]] سال 954 ق یعنی یازده سال پیش از شهادتش و در سن چهل و پنج سالگی به پایان رسانده است.<ref>منیة المرید، ص 55.</ref>

ترتيب كتاب به اين شكل است:

# مقدمه، پيرامون فضيلت علم‏.

# باب اول، در آداب معلم و متعلم‏.

# باب دوم، در آداب فتوا و مفتى و مستفتى.‏

# باب سوم، در مناظره، شروط، آداب و آفات آن.‏

# باب چهارم، آداب كتابت و كتاب و متعلقات آن‏.

# خاتمه، در اقسام علوم شرعى و مراتب علم و ترتيب علوم در فراگيرى‏.

# تتمه كتاب كه شامل نصايح شهيد ثانى براى طلاب علوم دينى است‏.<ref>فهرست کتاب.</ref>

[[میرزای شیرازی]] در تقریظی بر چاپ اول کتاب می‌نویسد: چقدر شایسته است که اهل علم مواظبت نمایند به مطالعه این کتاب شریف و متأدب شوند به آداب مزبوره در آن.<ref>منیة المرید، ص 55.</ref>

[[سید محسن امین]] می‌گوید: منیة المرید شامل آداب و دستورها و فواید زیادی است و کسانی که به آن عمل کنند تهذیب کننده خوبی برای اعمالشان خواهد بود.<ref>منیة المرید، ص 55.</ref>

[[ابن العودی]] از شاگردان خاص و ملازم شهید ثانی درباره منیة المرید می‌نویسد: کتابی است مشتمل بر مطالب مهم و فوائد سودمند بسیار که خواننده را به منتهای رغبت و شوق به چنگ آوردن فضائل و دوری گزیدن از رذائل می‌رساند و او را به آراسته شدن به خلق و خوی خوبان و عالمان بزرگ وا می‌دارد.<ref>منیة المرید، ص 55.</ref>

[[علی اصغر حکمت]] در بیان ارج گذاری کتاب می‌گوید: كسانی كه فريفته ظواهر تمدن اروپا شده‌اند ... شايد از علوم و فنون شرعی و اسلامی كه بزرگان ما در طول قرون متواليه در آن تتبع و استقصاء كرده و بحث و مطالعه فرموده و كتاب‌ها به يادگار گذاشته‌اند، غافل بمانند؛ ليكن بر خلاف آن‌ها، طالبين علم و معرفت در اصقاع فرهنگستان ممالک شرقی را مانند ويرانه مملو از گنج‌ها نهفته دانش و دفينه‌های فنون می‌دانند و با شوق بی‌پايان و تحمل انواع صدمات و شدايد يا به مسافرت يا به تجسس در كتابخانه‌ها، فضايل مخزونه شرق را از كنج اختفاء بيرون آورده با ترجمه و با حاشيه‌هاي مشروح طبع و انتشار می‌دهند. از آن جمله وقتی يكي از فضلاء خارجه با بنده نگارنده از كتاب منيه المريد سخن گفت در بنده تأثير نمود. نسخه‌ای از آن را به دست آوردم و مطالعه نمودم و آن را گنجينه مشحون از جواهر كلم و معارف و مملو از لآلی آداب و فضايل ديدم ... مخصوصاً از نقطه نظر تاريخ تربيت دارای مقامی رفيع می‌باشد، و نيز از لحاظ ادبی و اخلاقی. جا دارد كه آن كتاب شريف را مطالعه نمايند.<ref>منیة المرید، ص 56.</ref>

عالمان و مؤلفان بسياری نيز افزون بر ستايش بليغ از كتاب، آن را جزء منابع آثارشان آورده و بدان ارجاع داده‌اند؛ از جمله: [[صدرالمتألهین|صدرالمتألهين]] در [[شرح اصول کافی (ملا صدرا)|شرح اصول كافی]] (ص 155 و 156)، [[سيد نعمت اللّه جزايرى|سيد نعمت‌ الله جزايری]] در [[الانوار النعمانیة|الانوار النعمانيه]] (ج 3، ص 338، 380)، [[سید محمد حسین عاملی|سيد محمدحسين عاملی]] در [[الاثنی عشریة فی مواعظ العددیة|الأثني عشريه في المواعظ العدديه]] (فصل‌های 9 و 10 و 11 از باب دوازدهم)، [[مقدس اردبیلی|مقدس اردبيلی]] در [[مجمع الفائدة و البرهان|مجمع الفائده و البرهان]] (ج 5، ص 398)، [[شیخ یوسف بحرانی|شيخ يوسف بحراني]] در [[الحدائق‌ الناضرة|الحدائق‌ الناضره]] ( ج 18 ص 10 و 11)، [[عبدالله مامقانی]] در [[مقیاس الهدایة فی علم الدرایة|مقياس الهدايه في علم الدرايه]] (چاپ شده با تنقيح المقال، ج 3 ص 113 و 114).<ref>منیة المرید، ص 57 - 59.</ref>

=== خلاصه‏ ===

كتاب منية المريد توسط مؤلف آن، خلاصه شده و آن را«بغية المريد» نام نهاده است.<ref>الذریعه، ج 20، ص 212.</ref>

=== ترجمه و شرح‏ ===

علاوه بر ترجمه و شرح، يک بار هم به صورت منظوم درآمده كه ذيلا به آنها اشاره مى‌‏شود:

# سراج المبتدئين في علوم آل محمد المعصومين (ترجمه و شرح فارسى كتاب است از [[سید محمود دهسرخی اصفهانی|سيد محمود دهسرخى اصفهانى]] در سال 1374 هجرى).

# ترجمه شيخ [[محمد باقر ساعدی خراسانی|محمد باقر ساعدى خراسانى]] در سال 1369 هجرى.

# ترجمه [[سید محمد باقر حجتی|سيد محمد باقر حجتى]] در سال 1400 هجرى كه تا كنون بيش از 14 بار توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامى تجديد چاپ شده است.

# محاسن الآداب، كه شرح منظوم منية المريد است و توسط [[شیخ عبدالرحیم شوشتری]] متولد 1313 هجرى به نظم درآمده است.<ref>منیة المرید، ص 62.</ref> این کتاب با این ابیات شروع می‌شود:<ref>الذریعه، ج 20، ص 124 و 125.</ref>

{{ب|أعوذ باللّه من الشيطان|و من شقاء النفس في الطغيان‏}}

{{ب|يقول بسم اللّه للتعظيم|لربّه الرحمن و الرحيم‏‏}}

{{ب|مستنصرا، نجل محمّد علي|عبد الرحيم، رق طه و علی‏‏}}

{{ب|سمّيتها «محاسن الآداب»|للطالبين من أولي الألباب‏‏}}

{{ب|حوت لباب «منية المريد»|و هو كتاب شيخنا الشهيد‏}}

{{ب|و هاهنا قد تمّت الرسالة|في غاية السرعة و العجاله‏‏}}

{{ب|في مأتين بعد ألف وقعا|بعدهما تسعون حيث اجتمعا‏}}

[[سيد محمدرضا طباطبايی]] به بازنويسی كتاب پرداخته و آن را «المراد في منية المريد» ناميده است. این کتاب توسط حمید رضا شریعتمداری با عنوان «آیین دانشوری» به فارسی ترجمه شده است.

== چاپ‏ ==

كتاب منية المريد بارها در كشورهاى اسلامى، از جمله [[ایران]]، [[عراق]] و [[هند]] به چاپ رسيده است.

تحقيق كتاب در چاپ ایران توسط رضا مختارى صورت گرفته و مقدمه‌‏اى مفصل نيز در ابتداى كتاب آمده است.

در پاورقى كتاب كليه آيات و روايات از منابع و مصادر اوليه آدرس داده شده و براى بسيارى از روايات بيش از يک منبع ذكر شده است.

رواياتى هم كه در متن فقط به آنها اشاره شده از منابع استخراج شده‌‏اند.

همچنين توضيح كلمات مشكل از كتب لغت، از ديگر امتيازات اين چاپ است.

در پايان كتاب نيز، علاوه بر فهرست مطالب، فهرست‏هاى گوناگونى از قبيل مصادر تحقيق، آيات، احاديث، اشعار و اَعلام آمده است.<ref>منیه المرید، ص 60 و 61.</ref>

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120504175712-9049-72.pdf سخنی دربارهٌ منیة المرید و ترجمه های آن (1)]

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101115095110-307.pdf سخنی درباره منیة المرید و ترجمه های آن (2)]

{{پانویس|4}}

* شهيد ثانى، زين الدين بن على‏، منیة المرید، تحقیق رضا مختاری، قم، مكتب الإعلام الإسلامی، 1409 ق.