پرش به محتوا

فضل بن حسن طبرسی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
ادغام بخش ها، خلاصه کردن عبارتها و حذف مطالب زاید یا نامربوط←‏معرفی
(ویرایش جعبه اطلاعات)
imported>Fayaz
جز (ادغام بخش ها، خلاصه کردن عبارتها و حذف مطالب زاید یا نامربوط←‏معرفی)
خط ۳۳: خط ۳۳:
'''فضل بن حسن بن فضل طَبْرِسی''' (۴۶۸ یا ۴۶۹ق - ۵۴۸ق) ملقّب به '''امین الاسلام'''، از [[تفسیر|مفسّران]] نامدار شیعه و نویسنده [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] است. او در قرن ششم قمری می‌زیست و  [[حدیث|محدّث]]، [[فقیه]]، [[کلام|متکلّم]]، نیز بود. کتاب‌های [[جوامع الجامع (کتاب)|جوامع الجامع]] و [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|إعلامُ الوَریٰ]] نیز از آثار مشهور او هستند. داستانی درباره زنده شدن او در قبر گفته شده که برخی محققان آن را فاقد اعتبار معرفی کرده‌اند.
'''فضل بن حسن بن فضل طَبْرِسی''' (۴۶۸ یا ۴۶۹ق - ۵۴۸ق) ملقّب به '''امین الاسلام'''، از [[تفسیر|مفسّران]] نامدار شیعه و نویسنده [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]] است. او در قرن ششم قمری می‌زیست و  [[حدیث|محدّث]]، [[فقیه]]، [[کلام|متکلّم]]، نیز بود. کتاب‌های [[جوامع الجامع (کتاب)|جوامع الجامع]] و [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|إعلامُ الوَریٰ]] نیز از آثار مشهور او هستند. داستانی درباره زنده شدن او در قبر گفته شده که برخی محققان آن را فاقد اعتبار معرفی کرده‌اند.


== معرفی ==
==زندگی==
فضل بن حسن بن فضل طبرسی مفسر نامدار شیعه است. سال تولد او به طور دقیق مشخص نیست <ref>سبحانی تبریزی، الشیخ الطبرسی امام المفسرین، ص۸</ref> ولی برخی محققان آن را در سال‌های ۴۶۷ تا ۴۶۹ق دانسته‌اند.<ref>گرجی، جوامع الجامع (مقدمه)، ج۱، ص دو به نقل از طبرسی و مجمع البیان، حسین کریمان،.سبحانی تبریزی، الشیخ الطبرسی امام المفسرین، ص۸</ref> محل تولد او نیز در منابع قدیمی نیامده است. نویسنده کتاب طبرسی و تفسیر مجمع البیان او را متولد [[مشهد]] دانسته است و برای مدعای خود منبعی ذکر نکرده است. <ref>شایسته‌نژاد، طبرسی و تفسیر مجمع البیان، ص۷</ref>
سال و مکان تولد فضل بن حسن مشخص نیست. برخی تولدش را در سال‌های ۴۶۷ تا ۴۶۹ق دانسته‌اند.<ref>گرجی، جوامع الجامع (مقدمه)، ج۱، ص دو به نقل از طبرسی و مجمع البیان، حسین کریمان،.سبحانی تبریزی، الشیخ الطبرسی امام المفسرین، ص۸</ref> فرزند او [[حسن بن فضل بن حسن طبرسی|ابونصر حسن بن فضل بن حسن طَبرِسی]]، صاحب کتاب «[[مکارم الاخلاق (کتاب)|مکارم الأخلاق]]» است و نوه‌اش [[علی بن حسن طبرسی|ابوالفضل علی بن حسن بن فضل طبرسی]]، صاحب [[مشکاة الانوار]] است که در تکمیل کتاب مکارم الاخلاق نگاشته شده است.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۵، ص۳۶۱</ref><br>
فضل بن حسن بنابر مشهور در ۵۴۸ق در [[سبزوار]] (که حدود ۲۵ سال آخر عمر را در آنجا گذرانیده است) وفات یافت.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۵، ص۳۵۹</ref> [[افندی اصفهانی]]، نویسنده [[ریاض العلماء و حیاض الفضلاء (کتاب)|ریاض العلماء]] علت مرگ وی را [[شهادت]] گفته است.<ref>عابدی، ترجمه الآداب الدینیه، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۶-۲۰۷.</ref> [[سبحانی تبریزی]] این ادعا را جزو اوهام دانسته که هیچ منبعی قبل از افندی ندارد.<ref>سبحانی تبریزی، الشیخ الطبرسی امام المفسرین، ص۴۴</ref> پیکر او به [[مشهد]] انتقال یافت و در محلی نزدیک [[حرم رضوی]] که آن زمان به نام قتلگاه شناخته می‌شد، به خاک سپرده شد.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۵، ص۳۵۹.</ref>{{یادداشت|خیابانی از حرم امام رضا به سمت شمال امتداد یافته که از کنار مرقد طبرسی می‌گذرد و به نام او خوانده می‌شود.}}


فرزند او [[حسن بن فضل بن حسن طبرسی|ابونصر حسن بن فضل بن حسن طَبرِسی]]، صاحب کتاب «[[مکارم الاخلاق (کتاب)|مکارم الأخلاق]]» است و نوۀ او [[علی بن حسن طبرسی|ابوالفضل علی بن حسن بن فضل طبرسی]]، صاحب [[مشکاة الانوار]] است که در تکمیل کتاب مکارم الاخلاق نگاشته شده است.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۵، ص۳۶۱</ref>
براساس لقب "طبرسیفضل بن حسن را به دو منطقه منسوب کرده‌اند: تَفْرِش و [[طبرستان|تبرستان]]. در تاریخ بیهق، نوشته ابوالحسن علی بن زید بیهقی(درگذشت:۵۶۵ق)، مشهور به ابن‌فندق و هم‌دوره فضل بن حسن، او را طبرسی خوانده و آورده طبرس منطقه‌ای بین [[کاشان]] و [[اصفهان]] است.<ref>بیهقی، تاريخ بيهق، ۱۴۲۵ق، ص ۴۲۷</ref> [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] براساس این گزارش گفته طبرس، تغییر یافته عربی تَفْرِش، شهری بین [[ساوه]]، [[قم]] و [[اراک]] است.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۳۶۱-۳۶۳</ref><ref>[http://maarefquran.com/Files/pajohesh.php?id=30&pageId=1 فصلنامه پژوهش‌های قرآنی]</ref> [[عبدالله بن عیسی افندی|عبدالله افندی]] در ریاض العلماء<ref>افندی، ریاض العلماء، کتابخانه آیةالله مرعشی، ج۴، ص۳۵۷</ref>، [[محمدعلی مدرس تبریزی]] در [[ریحانة الادب]] <ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، کتابفروشی خیام، ج۴، ص۳۳</ref> و [[محمدباقر خوانساری]] در [[روضات الجنات]] <ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۱، ص۶۴</ref> آن را طَبَرسی خوانده و فضل بن حسن را منسوب به طبرستان دانسته‌اند.
 
=== طبرسی مازندرانی است یا تفرشی؟ ===
درباره این که طبرسی اهل کجاست اختلاف شده برخی او را مازندرانی و برخی اهل تفرش می‌دانند. این اختلاف ناشی از اختلاف در آوانگاری شهرت طبرسی است. برخی آن را طَبَرسی خوانده‌اند، با این ادعا که این کلمه نشان‌دهنده انتساب به طبرستان است. [[میرزا عبدالله افندی]] در [[ریاض العلماء]] <ref>افندی، ریاض العلماء، کتابخانه آیةالله مرعشی، ج۴، ص۳۵۷</ref>، [[محمدعلی مدرس تبریزی]] در [[ریحانة الادب]] <ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، کتابفروشی خیام، ج۴، ص۳۳</ref> و [[محمدباقر خوانساری]] در [[روضات الجنات]] <ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۱، ص۶۴</ref> بر این اصرار دارند.
 
برخی نیز گفته‌اند نسبت به طبرستان، طبری یا طبرانی یا طبرستانی خواهد بود و نه طبرسی، بلکه نام دقیق مؤلف [[مجمع البیان]]، طَبْرِسی است که عربی شده تَفرِشی است و تفرشی منسوب به شهری در نزدیکی [[قم]] و اراک است.<ref group="یادداشت">درباره آوانگاری شهرت طبرسی برخی به تفصیل سخن گفته‌اند. مقدمه آیت الله شهید قاضی طباطبایی بر جوامع الجامع چاپ رحلی، مقدمه میرزا محمدباقر مازندرانی بر شرح شواهد مجمع البیان تألیف میرزا طاهر قزوینی، کتاب طبرسی و مجمع البیان نوشته دکتر حسین کریمان، و مقدمه دکتر ابوالقاسم گرجی بر جوامع الجامع چاپ دانشگاه تهران را در این زمینه بنگرید</ref><ref>[http://maarefquran.com/Files/pajohesh.php?id=30&pageId=1 فصلنامه پژوهش‌های قرآنی]</ref>
[[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] رجال شناس و مرجع تقلید نیز او را اهل [[تفرش]] می‌داند. <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۳۶۱-۳۶۳</ref> شبیری زنجانی می‌گوید کتاب [[تاریخ بیهق (کتاب)|تاریخ بیهق]] قدیمی‌ترین منبع درباره طبرسی است و در آن کتاب تصریح شده است که او اهل تفرش است.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۳۶۱</ref> نویسنده تاریخ بیهق، علی بن ابی‌القاسم بیهقی معروف به فرید خراسان درگذشته سال ۵۶۵ق و هم‌دوره طبرسی است. <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۳۶۱. قزوینی، تاریخ بیهق (مقدمه)، ص۱۲</ref>
 
=== درگذشت ===
بنابر مشهور در سال ۵۴۸ق در [[سبزوار]] (که حدود ۲۵ سال آخر عمر را در آنجا گذرانیده است) وفات یافته است.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۵، ص۳۵۹</ref> [[افندی اصفهانی]] و [[محمد باقر خوانساری]] هر دو تصریح به [[شهادت]] طبرسی نموده‌اند، و [[حاجی نوری|حاجی نوری]] می‌نویسد: کسانی که شرح حال او را نوشته‌اند چگونگی شهادت او را ذکر نکرده‌اند، شاید وی با سمّ به شهادت رسیده و لذا شهادت او معروف نگردیده است.<ref>عابدی، ترجمه الآداب الدینیه، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۶-۲۰۷.</ref> [[سبحانی تبریزی]] این ادعا را جزو اوهام دانسته که هیچ منبعی قبل از ریاض العلماء ندارد<ref>سبحانی تبریزی، الشیخ الطبرسی امام المفسرین، ص۴۴</ref>
 
پس از وفات، پیکر او به [[مشهد]] انتقال یافت و در محلی نزدیک [[حرم رضوی]] که آن زمان به نام قتلگاه شناخته می‌شد<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، نشر اسماعیلیان، ج۵، ص۳۵۹</ref> به خاک سپرده شد.<ref group="یادداشت">هم اکنون خیابانی از حرم مطهر رضوی به سمت شمال امتداد یافته که از کنار مرقد او می‌گذرد و به نام او خوانده می‌شود.</ref> <ref>ابن فندق، تاریخ بیهق، نشر فروغی، ص۲۴۲</ref>


== مشایخ ==
== مشایخ ==
کاربر ناشناس