بجستان: تفاوت میان نسخه‌ها

اهالی '''بجستان ''' مانند دیگر مردم گناباد [[امامیه|شیعه اثنی عشری]] هستند. علما و [[فقیه|فقها]] و [[محدث|محدثان]] بسیاری از بجستان برخاسته‌اند.

==پیشینه تاریخى==

قدمت بجستان همچون گناباد، احتمالاً به دوره هخامنشی می‌رسد.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۴۹.</ref> در تُرفان (چین) کتیبه‌ای به زبان و خط پهلوی کشف شده، که از وجود شخصیتی تاریخی با نام «‌مهر» یاد کرده، و محل درگذشت او را بجستان آورده است. <ref>برزگر، گذر سرزمین ایزد، ص۵۰.</ref> در قرون اولیه اسلامی بجستان مانند گناباد ضمیمه ولایت [[قهستان]]، و مدتی ضمیمه [[نیشابور]] و گاهی از توابع [[هرات]] شمرده می‌شد.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۵۰.</ref> [[یاقوت حموی|یاقوت]]، بجستان را از قرای نیشابور دانسته است. <ref>یاقوت، بلدان، ج۱، ص۴۹۷.</ref>

حافظ ابرو در [[قرن نهم]] [[قمری]] از بجستان به عنوان ناحیه‌ای «‌مختصر‌» مشتمل بر ۳ قریه با نامهای زین آباد، مارندز و یونسی؛ و۲۰ مزرعه نام برده و آن را از نواحی هرات به شمار آورده است.<ref> حافظ ابرو، تاریخ، ج۲، ص۴۴. </ref>ظاهراً لشکریان تیمور در مسیر حرکت به [[خراسان]] از بجستان گذشته‌اند.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۱۱۸ و ۱۶۹-۱۶۸.</ref> این شهر در عهد [[صفویه]] نیز در معرض تاخت و تاز ازبکان بود.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۱۱۸.</ref> بجستان در ۱۲۸۹ق /۱۸۷۲م قحطی شدیدی را به خود دید که باعث مرگ و میر و مهاجرت گروه‌هایی از این ناحیه گردید.<ref>مشهد، ص۷۶.</ref>

==آثار باستانى‌==

در حاشیه شرقی گورستان شهر، مسجدی واقع است که اهالی به این محوطه، '''صُنعه ''' یا '''صمعه مزار''' می‌گویند. که با توجه به نوع استفاده از آن باید همان '''صومعه ''' یا '''معبد''' باشد و گمان می‌رود که این مکان در دوران‌های پیشین، پرستشگاه مهر بوده است.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۱۵۹.</ref> قلعه دختر بجستان یا قلعه گرد کوه بر فراز قله‌ای منفرد و رفیع در ۵ کیلومتری جنوب غربی قریه مزار در کوهستانی به همین نام (نام محلی آن گُرکو) قرار دارد، که اصل آن از دوره [[ساسانیان|ساسانی]] و یا پیش از آن است و در اواخر [[قرن پنجم]] قمری به تصرف [[اسماعیلیان نزاری]] درآمد و در سده ۷ق توسط [[هولاکوخان]] ''[[مغول]]'' ویران شد.<ref>پورابراهیم، حسین، جغرافیای گناباد، صص۲۵۰-۲۴۷.</ref>این قلعه مانند دیگر قلعه دخترهای ایران، نام خود را از ایزد اناهیتا گرفته است.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۱۳۷.</ref>

آثار قلعه قدیمی شهر نیز در [[حسینیه]] حاجیه دیده می‌شود.<ref>تابنده، تاریخ و جغرافی گناباد، ص۱۷۷.</ref> در زین آباد و یونسی، کاروانسراهایی وجود دارد که به رباط [[شاه عباس]] معروفند.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۱۶۲؛ برزگر، گذر سرزمین ایزد، ص۷۸.</ref> همچنین می‌توان به پل یونسی که با ۹ چشمه بر روی رودخانه کال شور قرار گرفته، و از آثار دوره [[صفویه|صفوی]] است، اشاره کرد.<ref>مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۱۶۲؛ تابنده، تاریخ و جغرافی گناباد، ص۱۸۱.</ref>

=== مسجد جامع بزرگ بجستان ===

مهم‌ترین اثر تاریخی بجستان، [[مسجد جامع بزرگ بجستان]] است، که در زمان میرزا شاهرخ پسر امیر تیمور و توسط محمد بن فخرالدین بجستانی بنا شده است.<ref>تابنده، تاریخ و جغرافی گناباد، ص۵۴ و ۱۷۵.</ref> این مسجد دو ایوانی در زمان شاه عباس اول (۱۰۲۴ق) و اخیراً در ۱۳۷۲ش مرمت شده است.<ref>تابنده، تاریخ و جغرافی گناباد، ص۵۴؛ مجتبوی، جغرافیای تاریخی گناباد، ص۱۵۷.</ref>

== آخرین تقسیمات کشوری ==

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، ''' بجستان''' به سه منطقه جغرافیایی با مشخصات ذیل اطلاق می شود.

#«شهرستان بجستان» که یکی از شهرستان‌های [[استان خراسان رضوی]] ایران است. این شهرستان تا مرداد ۱۳۸۷، یکی از بخش‌های شهرستان [[گناباد]] بود. «شهرستان بجستان» در فاصله ۲۷۸ کیلومتری جنوب غربی [[مشهد]]، با مساحتی بالغ بر ۳۷۰۰ کیلومتر مربع، در ارتفاع ۱۲۵۰ متری از سطح دریا واقع گردیده‌است.این شهرستان از شمال به خلیل آباد و از جنوب به فردوس، از شرق به گناباد و از غرب به بشرویه منتهی می‌شود. بلندترین نقطهٔ آن در محدودهٔ روستای آهنگ(ارتفاعات سیاه کوه) بالغ بر ۲۴۴۰ متر و پست‌ ترین نقطه در اطراف مرندیز و سردق به ارتفاع ۸۳۶ متر از سطح دریا می‌باشد.«شهرستان بجستان»، که بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۹۴۹۵ نفر بوده است،<ref>[http://liveweb.archive.org/web/20121115040324/http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=549&agentType=View&PropertyID=1483نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵،درگاه ملی آمار ایران]</ref>دارای تقسیمات کشوری زیر است:شهر بجستان، شهر یونسی، دهستان بجستان، دهستان جزین، دهستان یونسی

#«شهر بجستان»، که مرکز «شهرستان بجستان» است و در [[استان خراسان رضوی]] واقع است.جمعیت «شهر بجستان» در سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۱۹۶۰ نفر بوده‌است.<ref>[http://liveweb.archive.org/web/20121115040324/http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=549&agentType=View&PropertyID=1483نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵،درگاه ملی آمار ایران]</ref>

#«دهستان بجستان» که نام دهستانی در بخش بجستان «شهرستان گناباد» [[استان خراسان رضوی]] در [[ایران]] است و براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۳۳۸۲ نفر (۹۴۳ خانوار) بوده‌است.<ref>[http://liveweb.archive.org/web/20121115040324/http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=549&agentType=View&PropertyID=1483نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵،درگاه ملی آمار ایران]</ref>

== پانویس ==

{{پانویس|2}}

== منابع برای مطالعه بیشتر ==

*کیهان‌، مسعود، جغرافیای‌ مفصل‌ ایران‌، تهران‌، ۱۳۱۱ش‌.

*بهرامى‌، تقى‌، جغرافیای‌ کشاورزی‌ ایران‌، تهران‌، ۱۳۳۳ش‌.

== منابع ==

{{ستون-شروع}}

*برزگر، علی، گذر سرزمین ایزد، تهران، ۱۳۷۰ش.

*Meshed and Northeastern Iran, ed. L. W. Adamec, Graz,1981.

{{پایان}}

==پیوند به بیرون==

*[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/7332 دائرة المعارف بزرگ اسلامی]