الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

این کتاب مشتمل بر پنج بخش بزرگ یا «مشهد» است. هر «مشهد» به چند «شاهد» تقسیم می‌شود و هر «شاهد» نیز چند «اشراق» را در بر می‌گیرد.

'''شاهد دوم'''، در ارتباط با وجود ذهنی است. [[ملا صدرا]] در ضمن ده اشراق، این مسئله را بر طبق مسلک‌های مختلف بررسی کرده و در آخر بنا بر مشرب خویش، وجود ذهنی را اثبات کرده و اشکالات مطرح‌شده بر آن را پاسخ گفته است. در این شاهد، مباحث وجود ذهنی به گونه متوسط و در [[الاسفار الاربعة|اسفار]] به صورت مفصل بحث شده است.

'''شاهد سوم'''، [[واجب الوجود]] و اوصاف او را در دوازده اشراق، بررسی کرده است. نویسنده ابتدا وجود را به وجود مستقل و غیرمستقل تقسیم نموده و بر پایه این تقسیم، وجودی مستقل و قائم به ذات را در سلسله مراتب هستی اثبات کرده است. وی سپس  به اوصاف خداوند مانند علم و قدرت پرداخته است. این شاهد در زمینه اثبات علم تفصیلی خداوند به موجودات قبل از ظهور خارجی اشیاء، مشربی [[عرفان و عارف نمایان|عرفانی]] دارد و خداوند را را به منزله آینه‌ای در نظر می‌گیرد که صورت‌های همه حقایق در آن دیده می‌شود.

همچنین در این شاهد، پس از بیان راه‌هایی که برای اثبات خدا و اوصاف و اسماء او، ذکرشده، [[برهان صدیقین|صدیقین]] مطرح می‌شود. [[قاعده بسیط الحقیقه]] نیز به صورت کامل بیان می‌شود و برای آن برهان ارائه می‌گردد. [[ملا صدرا]]از این قاعده، [[وحدت شخصیِ]] مختار عرفا را اثبات می‌کند.

ذات حق بی نیاز از غیر و قائم به ذات خود است. فاعلیت او هم بر هیچ چیز توقف ندارد؛ وگرنه می‌بایست حق اول، وجود مطلق و مبدأ حقیقی نباشد. بنابراین مبدأ جمیع خیرات و منتهای جمیع حقایق، او است. اولین موجودی که از حق اول، قبول فیض می‌کند، عقل اول است که واسطه صدور کثرات از حق می‌باشد. اطاعت عقول طولیه و عرضیه از حق اول، فطری است و عصیان در وجود آنها راه ندارد. از نظر [[ملاصدرا]] عالم عقول، یک عالم واحد است و هر عقل کلی نسبت به مادونش، بسیط الحقیقه و کل الاشیاء است. به عقیده وی، هر علت تامه‌ای تمام و کمال معلول خود است.

'''شاهد دوم'''، از صُور مفارق و مُثُل افلاطونی بحث می‌کند. ملا صدرا در این شاهد، مقصود ارسطو و افلاطون و سقراط را از این معنی که جمیع افراد و انواع مادی، دارای فردی نوری و عقلی هستند، بیان کرده و براهین متعددی بر وجود مُثُل، اقامه نموده و اشکالات [[ابن سینا]] به نظریه مُثُل را پاسخ داده است.

'''شاهد اول'''، درباره اثبات نشأه آخرت است. در این شاهد اصول و قواعدی برای حشر اجسام ارائه شده که اساس فلسفه [[ملاصدرا]] را تشکیل می‌دهند. در رأس آن اصول، اصالت الوجود قرار دارد. او پس از بیان اصول معاد جسمانی، به بیان تفاوت‌های عالم آخرت و دنیا پرداخته و بیان داشته که اجسام اخروی به جهت فاعلیت نفوس، قائمند، نه به جهات قابلی. نویسنده در اشراق چهارم، دیگر نظریات در باره معاد را ذکر نموده و به شبهات منکران معادِ جسمانی، پاسخ داده است. وی پیچیدگی مسئله معاد را سبب اختلاف مردم در چگونگی معاد می‌داند.

'''شاهد دوم'''، از در چگونگی جهان آخرت به صورت مفصل سخن می‌گوید. حقیقت مرگ، ماهیت قبر و عذاب و ثواب، بَعث، حشر، احوال سرزمین محشر، صراط، نشر کتب و صحائف، حساب و میزان، نفخ صور، قیامت صغری و کبری، بهشت و جهنم و کیفیت خلود اهل آتش، از مباحث این شاهد است.

'''شاهد سوم'''، بار دیگر به توضیح عالم‌های سه‌گانه(عالم دنیا، عالم حساب و جزاء و عالم قرار و آرامش) می‌پردازد. در اشراق اول از انحصار عالم‌های سه‌گانه هستی و در اشراق دوم از نحوه آمدن انسان از عالم روحانی به عالم جسمانی و در اشراق سوم و چهارم، از شیوه برخورد انسان‌ها با ملائکه و اینکه چگونه آنها نفوس آدمیان را به منازل رحمت و یا عذاب سوق می‌دهند، بحث می‌شود.

'''شاهد اول'''، در زمینه اوصاف [[نبی]] و ویژگی‌های او است. نویسنده در این شاهد، در قالب چندین اشراق، [[نبوت]] و ویژگی‌های آن را بیان می‌کند. مسائلی چون: درجه نبوت نسبت به سایر درجات انسان، [[معجزه]]، [[وحی]]، [[الهام]] و تعلیم و تفاوت آنها با یکدیگر، چگونگی دریافت وحی توسط پیامبر و ویژگی‌های وی، از مهم‌ترین مطالب این شاهد است. ملاصدرا این مسائل را با قواعد ذوقی و کشفی و روش اهل انظار تطبیق نموده و آراء فیلسوفانی چون: [[بوعلی سینا]] و [[فارابی]] را با بیانی شیوا تقریر کرده و برخی از مسائل را با افکار اهل [[عرفان]] ممزوج نموده است.

'''شاهد دوم'''، به اثبات نبی و لزوم قوانین آسمانی می‌پردازد. [[ملاصدرا]] در این شاهد ضمن اشراقاتی، بر وجود نبی و لزوم قوانین آسمانی در نظام عالم، دلیل آورده و شرایط وجوب اطاعت از او را بیان کرده است. در دیگر اشراقات هم سِرّ تشریع احکام شرعیه اعم از [[عبادات]] و [[سیاسات]] و [[حدود]] و [[نکاح]] و تفاوت نبوت و [[شریعت]] و سیاست ذکر شده است.