عبدالله بن یقطر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عَبدالله بن یَقطَر''' (بُقطُر) سفیر [[امام حسین (ع)]] در [[واقعه کربلا]] به سوی [[کوفه]] بود که برخی او را برادر [[رضاع|رضاعی]] امام خوانده‌اند. وی به دست [[حصین بن نمیر]] از فرماندهان [[عبیدالله بن زیاد|ابن زیاد]] در [[قادسیه]] دستگیر شد و پس از امتناع از ناسزاگویی به [[امام علی|حضرت علی(ع)]] و امام حسین(ع)، از بالای دارالخلافه به پایین انداخته شد. برخی این قضیه را در مورد [[قیس بن مسهر]] گفته و عبدالله را جز [[شهدای کربلا]] به‌شمار آورده‌اند.

عبدالله بن یقطر بن ابی عقب لیثی از بنی لیث بن بکر بن عبد مناف بن کنانه<ref> الخرائج و الجرائح، القطب الراوندی، ج۲، ص۵۵۰</ref> برادر رضاعی امام حسین(ع) است، به همین سبب [[ابن حجر عسقلانی|ابن حجر]] وی را جزء [[صحابه]] دانسته است.<ref> الإصابة، ج۵، ص۸</ref> از آنجا که وی منسوب به حمیر است بعضی وی را یمنی الاصل و از [[قبیله حمیر]] دانسته‌اند که در [[مدینه]] متولد شد.<ref> موسوعة التاریخ الإسلامی، الیوسفی الغروی، ج۶، ص۱۱۳</ref>

عبدالله از پدری به نام یقطر و مادری به نام میمونه متولد شد. طبق نظر بعضی از مورخان پدرش [[یمن|یمنی]] الاصل بود. یقطر خادم [[پیامبر(ص)]] و همسرش [[میمونه مادر رضاعی امام حسین(ع)|میمونه]] نیز در خانه [[حضرت علی(ع)]] خدمت می‌کرد،‌ بدین جهت میمونه حضانت امام حسین(ع) در کودکی را بر‌عهده گرفت و به مادر رضاعی امام شهرت پیدا کرد.<ref> موسوعة التاریخ الإسلامی، الیوسفی الغروی، ج۶، ص۱۱۳</ref> [[علامه حلّی]] در [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)|خلاصه]]<ref> ذخیرة الدارین، الشیرازی، ص۴۹۳</ref> نام پدر وی را یقطر ولی طبری بقطر ذکر کرده است.<ref> تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۹۸ </ref> یوسفی غروی ضمن بیان نقل طبری ذکر می‌کند مشایخ ما یقطر را ضبط کرده‌اند.<ref> وقعة الطف، ص۱۶۴</ref>

بسیاری از منابع عبدالله را [[محارم رضاعی|برادر رضاعی]] [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] دانسته‌اند. بر این اساس با توجه به به‌دنیا آمدن امام حسین(ع) در [[سال ۴ هجری قمری|سال چهارم هجری]]، می‌توان تولد وی را در سال چهارم هجری دانست. طبق بعضی از گزارش‌ها وی سه روز قبل از امام حسین(ع) متولد شد.<ref> ذخیرة الدارین، الشیرازی، ص۴۹۴</ref>

پس از آنکه [[مسلم بن عقیل]] به سوی [[کوفه]] رهسپار شد، امام حسین(ع)، عبدالله بن یقطر را نیز به کوفه فرستاد<ref> أنساب الأشراف، ج۳، ص۱۶۸(چاپ زکار، ج۳، ص۳۷۸)</ref>، عزیمت وی به کوفه پس از آن اتفاق افتاد که مسلم بن عقیل نامه‌ای به امام نوشت و از [[بیعت]] مردم کوفه خبر داد، امام نیز در جواب مسلم، نامه‌ای توسط عبدالله بن یقطر به مسلم فرستاد تا از حرکت کاروان امام آگاه شود.<ref> إبصار العین، السماوی، ص۹۳</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان = نامه امام حسین به کوفیان| نقل‌قول = :{{سخ}}{{حدیث|بِسْمِ اللَّهِ الرَّ‌حْمَٰنِ الرَّ‌حِیمِ{{سخ}} من الحسین بن علی الی إخوانه من المؤمنین و المسلمین، سلام علیکم فإنی أحمد إلیکم اللّه الذی لا إله إلا هو. أما بعد، فإن کتاب مسلم بن عقیل جاءنی یخبرنی فیه بحسن رأیکم و اجتماع ملئکم علی نصرنا و الطلب بحقنا، فسألت اللّه أن یحسن لنا الصنیع و أن یثیبکم علی ذلک أعظم الأجر، و قد شخصت إلیکم من مکة یوم الثلاثاء لثمان مضین من ذی الحجة یوم الترویة، فإذا قدم علیکم رسولی فاکمشوا أمرکم وجدوا فإنی قادم علیکم فی أیامی هذه إن شاء اللّه، و السلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته».<ref> الإرشاد، المفید، ج۲، ص۷۵</ref> }}|تاریخ بایگانی||رنگ پس‌زمینه= #ecfcf4|پس‌زمینه عنوان = خاکستری| منبع = <small></small>| تراز = راست| عرض = ۴۵%| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

{{جعبه نقل قول| عنوان = ترجمه| نقل‌قول = :{{سخ}}به نام خداوند رحمتگر مهربان{{سخ}}از حسین بن علی به برادران مسلمان و مؤمن خود؛ سلام بر شما؛ حمد و سپاس به درگاه خداوندی که جز او خدایی نیست. اما بعد، نامه مسلم بن عقیل به من رسید. از این نامه که حاکی از نیک‌اندیشی و اتّحاد شما بر یاری ما و گرفتن حق از دست رفته ما بود، اطلاع یافتم. از خدای می‌خواهم که کار ما را نیک گرداند، و بهترین پاداش را به خاطر کردار نیکو به شما عطا فرماید. من [[سه‌شنبه]] [[۸ ذی‌الحجه]] در [[روز ترویه]] از [[مکه]] رهسپار دیار شما گردیدم. چون فرستاده من به نزد شما رسید در کار خود بشتابید، کوشش کنید و آماده باشید که من ان شاء اللّه به زودی بر شما وارد می‌شوم. درود و رحمت و برکات خداوند بر شما باد.|تاریخ بایگانی||رنگ پس‌زمینه= #ecfcf4|پس‌زمینه عنوان = خاکستری| منبع = <small></small>| تراز = چپ| عرض = ۴۵%| اندازه خط = ۱۶.۳px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

در بین راه [[حصین بن نمیر]]<ref> أنساب الأشراف، ج۳، ص۱۶۸(چاپ زکار،ج۳، ص۳۷۸)</ref> یا حصین بن تمیم<ref> إبصارالعین، ص۹۴</ref> وی را دستگیر و به نزد [[عبیدالله بن زیاد]] فرستاد.

ابن زیاد از وی خواست تا بالای قصر دارالاماره برود و به امام حسین(ع) ناسزا گوید و امام و پدرش را کذاب بنامد. وی بالای قصر رفت و گفت ای مردم من فرستاده حسینم، وی را در مقابل [[عبیدالله بن زیاد|ابن مرجانه]] و ابن سمیه یاری کنید. عبدالله در این هنگام ابن زیاد را پست پسر پست نامید.<ref> أنساب الأشراف، ج۳، ص۱۶۸(چاپ زکار، ج۳، ص۳۷۸)</ref>

به حسین بن [[علی بن ابی طالب(ع)|علی بن ابی طالب(ع)]] اما بعد؛ من به تو خبر می‌دهم گروهی از اهل کوفه که چنین و چنانند با تو [[بیعت]] نمودهاند، موقعی که نامه من به تو رسید بلافاصله حرکت کن زیرا عموم مردم با تو هستند و هیچ توجهی به [[یزید]] ندارند.

پس از آن، ابن زیاد دستور به قتل عبدالله بن یقطر داد.<ref> بحارالأنوار، المجلسی، ج۴۴، ص۳۴۳</ref>

ابن زیاد دستور داد وی را از بالای قصر به زمین انداختند، در این حال استخوان‌هایش شکست، شخصی نزدیک رفت و سرش را برید، وقتی با اعتراض مردم روبرو شد، گفت می‌خواستم راحتش کنم،<ref> أنساب الأشراف، ج۳، ص۱۶۹(چاپ زکار،ج۳، ص۳۷۹)</ref> طبری قاتل وی را شخصی به نام [[عبد الملک بن عمیر اللخمی]] می‌داند<ref> تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۹۸</ref> که در دوره‌ای از حکومت [[بنی امیه]] عهده‌دار [[منصب قضاوت]] بود و به فسق و فجور شهرت داشت.<ref> تقریب المعارف، ص۳۹۹</ref>

ابن کثیر همین داستان را برای [[قیس بن مسهر صیداوی|قیس بن مسهر]] نقل کرده است.<ref> البدایةوالنهایة، ج۸، ص۱۶۸</ref> وی شهادت عبدالله بن یقطر را در [[روز عاشورا]] همراه امام حسین(ع) می‌داند.<ref> البدایةوالنهایة، ج۸، ص۱۸۹</ref> [[مفید]] نیز در [[الاختصاص]] وی را در زمره [[شهدای کربلا]] در روز عاشورا آورده است.<ref> الاختصاص، المفید، ص۸۳</ref> و نامه رسان را قیس بن مسهر می‌داند<ref> الإرشاد، ج۲، ص۷۰</ref> اگر چه در [[الارشاد]] از عبدالله بن یقطر نیز به عنوان قول ضعیف یاد می‌کند.<ref> الإرشاد، ج۲، ص۷۰</ref>

ابن سعد شهادت وی را روز اول ورود ابن زیاد به کوفه یعنی قبل از شهادت مسلم بن عقیل عنوان نموده‌است.<ref> الطبقات الکبری، خامسة۱، ص۴۶۰</ref>

ابن قتیبه و ابن مسکویه گفتهاند: کسی که امام(ع) توسط او نامه به مسلم فرستاد، قیس بن مسهّر بوده و عبد اللّه بن یقطر را همراه مسلم اعزام شده است، مسلم قبل از اینکه ماجرایی برای وی رخ دهد، وقتی ملاحظه کرد، مردم او را تنها گذاشته‌اند، عبد اللّه را نزد امام حسین(ع) فرستاده تا قضیه‌ای را که اتفاق افتاده بود، به امام برساند و در مسیر، توسط [[حصین بن تمیم]] دستگیر شد و به نزد عبیدالله فرستاده شد.<ref> إبصارالعین، ص۹۴</ref>

وقتی خبر [[شهادت]] عبدالله به امام حسین(ع)رسید کاروان امام در محلی به نام «[[زباله]]» در مسیر [[مکه]] به کوفه بود مکانی میان «واقصه» و «ثعلبیه».<ref>قرشی، زندگانی حضرت عباس، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۸</ref> امام هنگام دریافت خبر شهادت او خطبه‌ای ایراد کرد و فرمود ای مردم طرفداران ما، ما را رها کردند و [[مسلم بن عقیل|مسلم]]، [[هانی بن عروة|هانی]]، قیس بن مسهر و عبدالله بن یقطر کشته شدند، در این هنگام امام روی به همراهان کرده و در ادامه دادن راه آنان را آزاد گذاشت.<ref> إحقاق الحق، ج۲۷، ص۱۵۹</ref>

بسیاری از افراد که بنا بر امیال و خواسته‌ای دنیوی همراه امام شده بودند، رفته و تنها کسانی که از [[مدینه]] همراه امام بودند ماندند.<ref> تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۹۸ </ref><ref>أنساب الأشراف، ج۳، ص۱۶۹(چاپ زکار،ج۳، ص۳۷۹)</ref>

{{شعر۲

|عرض=۷۰

|اذا کملت إحدی و ستون حجّة|الی خمسة من بعدهن ضرائح

|و قام بنو لیث بنصر بن احمد|یهزّون اطراف القنا و الصفائح

|و حدّثنی اذا أعلم الناس کلّه|ابو حسن أهل التقی و المدائح

<small>{{وسط‌چین}}وقتی که [[سال ۶۱ قمری]] تمام شد و قبر [[پنج تن آل عبا|پنج تن]] از آنها کامل شد.{{سخ}}

[[بنی لیث]]، به یاری پسر [[محمد(ص)|احمد]] قیام کردند و نیزه‌ها و شمشیرهای خود را جنباندند.{{سخ}}

به من گفتند: داناترین مردم ابو الحسن است که اهل تقوا و اهل ستایشه‌است.<ref> الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۵۵۰</ref>{{پایان}}</small>

در بسیاری از منابع شهادت عبدالله بن یقطر و [[قیس بن مسهر]] شبیه به هم گزارش شده ولی با دقت در منابع به دست می‌آید که فرق‌هایی بین جریان نامه رسانی این دو وجود دارد:

امام ابتدا عبدالله بن یقطر را با نامه‌ای به کوفه فرستاد و وی از مسیری عازم کوفه شد. امام نامه‌ دیگری نیز به قیس بن مسهر داد اما وی را از مسیر دیگری به کوفه فرستاد. ولی هر دو گرفتار نیروهای ابن زیاد شدند و به شهادت رسیدند.<ref> موسوعة کربلاء، ج۱، ص۵۵۲</ref> البته نحوه شهادت آنان شبیه به هم بوده است.<ref> پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص۳۱۹</ref>

۱.عبدالله بن یقطر را از منطقه‌ای به نام [[حاجر]] اعزام نمود و در منطقه‌ای به نام [[زباله]] خبر شهادتش را شنید.<ref> انساب الأشراف، ج۳، ص۱۶۷(چاپ زکار،ج۳، ص۳۷۸)</ref><ref> موسوعة کربلاء، لبیب بیضون، ج۱، ص۵۵۳</ref><ref> تجارب الأمم، ج۲، ص۶۰</ref>

۲. قیس بن مسهر را از مکانی به نام بیضه به کوفه فرستاد و در منطقه‌ای به نام [[عذیب الهجانات|عذیب]] خبر شهادت وی را به امام رساندند.<ref> موسوعة کربلاء، ج۱، ص۵۵۳</ref>

{{پانویس۲}}

*ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه، مترجم مستوفی، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۲ش.

*ابن سعد، محمد بن سعد کاتب واقدی، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت،‌دار الکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.

*ابوحاتم تمیمی، السیرة النبویة و أخبار الخلفاء، الکتب الثقافیة، بیروت،(۱۴۱۷ق).

* بلاذری (م ۲۷۹)، أحمد بن یحیی بن جابر،کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت،‌دار الفکر، ط الأولی، ۱۴۱۷ق.

* حلبی، ابوالصلاح(۴۴۷ق)، تقریب المعارف، الهادی، قم،۱۴۰۴ق.

*راوندی، قطب(۵۷۳ق)، الخرائج و الجرائح، مدرسة الإمام المهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف، قم، ۱۴۰۹ق.

*سماوی، محمد بن طاهر، إبصار العین فی أنصار الحسین علیه‌السلام، دانشگاه شهید محلاتی، قم،۱۴۱۹ق.

* شوشتری، القاضی نور الله المرعشی، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی،قم،۱۴۰۹ق.

*شیرازی، السید عبد المجید الحسینی الحائری، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیه‌السلام و اصحابه، زمزم هدایت، قم.

*طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

*طبری، عماد الدین حسن بن علی، وفات قرن هفتم، تحفة الأبرار، تعریب عبد الرحیم مبارک، آستان قدس رضوی، مشهد

*مفید(۴۱۳ ق)، الإختصاص، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.

*مفید(۴۱۳ ق)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم،۱۴۱۳ق.

*یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعة التاریخ الإسلامی،مجمع اندیشه اسلامی، قم، ۱۴۱۷ق.