تحدی: تفاوت میان نسخه‌ها

به‌گفته عضدالدین ایجی، از [[کلام اسلامی|متکلمان]] قرن هشتم قمری [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، برخی از متکلمان تحدی را از شروط [[معجزه]] دانسته‌اند و تفاوت معجزه پیامبران را با کارهای نوابغ یا [[کرامت|کرامات]] اولیا در این دانسته‌اند که معجزه با تحدی همراه است، اما غیرمعجزه بدون تحدی صورت می‌گیرد.<ref> ایجی، شرح المواقف، ۱۳۵ق، ج۸، ص۲۲۴.</ref> گفته شده حتی آنها که قید تحدی را در تعریف معجزه ذکر نکرده‌اند، با استفاده از واژگان دیگر، به همین مطلب اشاره داشتند.<ref> جواهری، پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی، ۱۳۹۷ش، ص۲۶۲.</ref><br>

در شش آیه از قرآن برای اثبات معجزه‌بودن قرآن و صدق نبوت پیامبر(ص)، تحدی شده است. این آیات را آیات تحدی نامیده‌اند.<ref> خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۸۱.</ref> در سه آیه از آیات تحدی،  کسانی که قرآن را از جانب خدا نمی‌دانند، دعوت شده‌اند که همانندی برای آن بیاورند،<ref>سوره طور، آیه ۳۴؛ سوره قصص، آیه۴۹؛‌ سوره اسرا، آیه۸۸.</ref> در یک آیه، از منکران خواسته شده است که ده سوره مانند قرآن بیاورند<ref>سوره هود، آیه۱۳.</ref> و در دو آیهٔ دیگر، به آوردن یک سوره مانند قرآن تحدی شده است.<ref>سوره بقره، آیه۲۳؛‌ سوره یونس، آیه۳۸.</ref> درباره سیر نزول آیات تحدی میان محققان اختلاف‌نظر است.<ref> جواهری، پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی، ۱۳۹۷ش، ص۲۶۶.</ref>

عالمان مسلمان درخصوص چگونگی تحدی قرآن دیدگاه‌های مختلفی دارند. برخی بر این باورند که تحدی قرآن تنها جنبه ادبی دارد؛ یعنی مخالفان آن به آوردن متنی در سطح بلاغت و فصاحت قرآن دعوت شده‌اند؛<ref> معرفت، التمهید، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۳۰-۳۱.</ref> اما به‌باور کسانی چون [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] (درگذشته ۱۳۶۰ش) مفسر قرآن، تحدی قرآن هر چیزی را که قرآن دربردارد، شامل می‌شود؛ مانند فصاحت، بلاغت، اخبار غیبی و براهین.<ref>نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۱۶۲.</ref>

[[محمدهادی معرفت]] (درگذشته ۱۳۸۵ش) قرآن‌پژوه هم با رد دیدگاه نخست نوشته است: اگر تحدی مختص به الفاظ قرآن بود، خداوند آن را به عرب منحصر می‌کرد و به‌صورت مطلق نمی‌آورد؛ تحدی قرآن باید به چیزی باشد که عمومیت داشته باشد و محدود به گروه یا زمان خاص نباشد.<ref>معرفت، التمهید، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۳۴.</ref>

برخی از [[متکلمان]] معنای دیگری برای تحدی قرآن مطرح کرده‌اند. در نظر آنان تحدی قرآن به این معنا است که اگر فردی قصد معارضه با [[قرآن]] داشت و تصمیم گرفت که متنی مشابه با آن تولید کند، خداوند بواسطه سلبِ انگیزه و اراده و یا بواسطه سلبِ دانش لازم برای این کار و یا بواسطه سلبِ قدرت، مانع از تحقق این کار شود.<ref> سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۲۳-۳۲۷؛ شیخ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۶۳؛ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۳۸۶ش، ج۴، ص۱۳۷-۱۴۰.</ref> به این نظریه «[[صرفه|صَرفه]]» می‌گویند.<ref>نگاه کنید به سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ۱۴۰۵ق، ج ۲، ص۳۲۳-۳۲۷.</ref><br>

مخالفان این نظریه، به دلایل مختلفی برای نقد این دیدگاه استناد کرده‌اند از جمله این که این دیدگاه، اعجاز قرآن را نادیده می‌گیرد و برخلاف درک اعرابِ زمان نزول قرآن است که قرآن را اعجازین می‌دانستند.<ref>جواهری، پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی، ۱۳۹۷ش، ص۹۲-۹۳.</ref>

کتاب ''الإعجاز و التحدی فی القرآن الکریم''، مطالبی را که [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] در جاهای مختلف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]] درباره اعجاز و تحدی قرآن بیان کرده، گرد آورده است. این کتاب را قاسم هاشمی تدوین کرده و مؤسسه الأعلمی للمطبوعات به‌چاپ رسانده است.

کتاب ''پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی'' نیز به قلم سید محمدحسن جواهری در انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سال۱۳۹۷ش به چاپ رسیده است.