ایام البیض: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَیّامُ البیض''' (به معنای روزهای سفید)، به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه‌ قمری گفته می‌شود. در [[روایات]] بر [[روزه]] گرفتن در این ایام تاکید شده است. نزد [[شیعیان]]، ایام البیض ماه [[رجب]] و در مرتبه بعد [[شعبان]] و [[رمضان]]، از اهمیتی ویژه برخوردار است.

ایام البیض در اصل ایام اللیالی البیض به معنای روزهای شب‌های سفید است که لیالی حذف شده است و این روزها به ایام البیض معروف شده است.<ref>مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، ج‌۲، ص: ۷۶</ref> بیض جمع بیضاء است که در عربی به معنای سفید است. اعراب قدیم رسم داشتند که ایام ماه‌ها را بر اساس میزان روشنایی ماه نام‌گذاری کنند و از آنجا که نور ماه در این سه شب از شب‌های دیگر بیشتر است، به این نام نامیده شده‌اند.<ref>نک: فراء، ص۵۸؛ ابن منظور، ذیل بیض؛ ابن کثیر، ج۳، ص۵۷۳</ref> از دیگر نام‌های این ایام، ''اَواضح'' و ''غُرّ'' است.<ref>ابن منظور، ذیل وضح، نیز غرر.</ref>

دلیل دیگری هم برای این نامگذاری در روایات ذکر شده است. در [[علل الشرایع]] چنین آمده است: «جبرئيل آدم را در حالى كه سر تا پا سياه شده بود به زمين فرود آورد، فرشتگان وقتى آدم عليه السلام را با اين هيئت ديدند به ضجه در آمده و گريستند و سخت ناليده و به درگاه حق تعالى عرضه داشتند: پروردگارا مخلوقى را آفريدى و از روح خود در او دميدى و فرشتگانت را به سجده كردنش وادار نمودى حال با يك گناه رنگ سفيدش را به سياهى مبدل فرمودى!؟

منادى از آسمان ندا كرد: امروز را براى پروردگارت روزه بگير، آدم عليه السلام آن روز را كه موافق با روز سيزدهم از ماه بود روزه گرفت، پس ثلث سياهى از حضرت محو و زائل گشت سپس منادى در روز چهاردهم نداء كرد: امروز را براى پروردگارت روزه بگير، جناب آدم عليه السلام آن روزه را هم روزه گرفت و ثلث ديگر از سياهى زائل گرديد، روز پانزدهم باز منادى نداء كرد و حضرتش را به گرفتن روزه دعوت نمود، حضرت آن روز را هم روزه گرفتند، ثلث ديگرش نيز سفيد گشت بدين ترتيب تمام سياهى او زائل گرديد و به همين خاطر اين ايام به ايام البيض موسوم شد»<ref> علل الشرائع، ترجمه ذهنى تهرانى، ج‏۲، ص: ۲۳۵.</ref>

مهم‌ترین عمل در این سه روزه اعتکاف و روزه است. بر اساس آنچه از روایات به دست می‌آید، به نظر می‌رسد، [[روزه]] ۳ روز در هر ماه، در دوران پیش از [[اسلام]] نیز امری پسندیده بوده<ref>ابویوسف، ج۱، ص۲۳۸</ref> و روزۀ [[حضرت ابراهیم]](ع) دانسته شده است.<ref>نک: سیوطی، ج۴، صص۲۲۲-۲۲۳</ref> [[پیامبر(ص)]] ضمن برانگیختن مردم، از آنان خواسته‌اند که روزه گرفتن ماهیانه خویش را در ایام بیض قرار دهند.<ref>ابن سعد، ۷/۴۳؛ برای آشنایی با نقل‌های متفاوت این گونه روایات به غیر از آنکه گفته شد، نک: احمدبن حنبل، ۵/۲۷-۲۸، ۱۵۰-۱۵۲؛ فاکهی، ج۱، ص۴۲۴؛ رازی، ج۱، ص۲۸۵</ref>

روایاتی که بر [[استحباب]] روزۀ ایام بیض دلالت دارند، متعدد، و دارای مضامینی متفاوت هستند؛ بعضی تنها به [[استحباب]] روزه روز سیزدهم هر ماه نظر دارند. <ref>ابن سعد، ج۱، ص۴۳؛ برای آشنایی با نقل‌های متفاوت این گونه روایات بجز آنکه گفته شد، نک: احمدبن حنبل، ج۵، صص۲۷-۲۸، ۱۵۰-۱۵۲؛ فاکهی، ج۱، ص۴۲۴؛ رازی، ج۱، ص۲۸۵</ref> برخی روایات نیز سنت پیامبر(ص) را، در روزه گرفتن ۳روز دیگر از هر ماه معرفی می‌کنند<ref>برای نمونه، نک: نسایی، ج۴، صص۲۲۰-۲۲۳</ref> به نظر می‌رسد با آنکه اختلافی در استحباب ۳ روز روزه در هر ماه نیست، <ref>نک: ابن قدامه، همانجا</ref> در تعیین مصداق این ۳ روز، اختلافاتی پیش آمده است. برای مثال در روایتی، [[امام صادق (ع)]] این سه روز را این روزها می‌داند: «پنجشنبه دهه اول ، چهار شنبه دهه دوم و پنجشنبه دهه آخر»<ref>شيخ صدوق‏، من لا يحضره الفقيه، ج‌۲، ص۸۴.</ref>

در نتیجه اختلاف روایات، اجتهادات [[فقه|فقیهان]] در انتخاب میان روایات روزۀ ایام بیض و معارض آن‌ها به درازا کشیده است. <ref>نک: ابن بابویه، ج۲، ص۸۱؛ طوسی، تهذیب...، ج۴، ص۲۹۶، النهایة، صص۱۶۸-۱۶۹؛ ابن طاووس، الدروع...، ص۶۶؛ برای آشنایی با نمونه‌هایی از اختلافات اهل سنت، نک: جزیری، ج۱، ص۵۵۶</ref>

"اَللهُ اَللهُ رَبّی لا اُشْرِک بِهِ شَیئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیا".

*خواندن چهار رکعت نماز به دو سلام، و بعد از سلام گفته شود: "اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کلِّ جَبّارٍ ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقی رَحْمَةً بی‌وَ قَدْ کنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیاً وَ لَوْ لا رَحْمَتُک لَکنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْداَّئی وَ لَوْ لا نَصْرُک اِیای لَکنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکةِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوک نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلی اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ کبْرِیاَّئِک وَ اَسئَلُک بِکبْرِیاَّئِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَّتِک الَّتِی اسْتَوَیتَ بِها عَلی عَرْشِک فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِک فَهُمْ لَک مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ."

{{پانویس|اندازه=ریز|3}}

 

{{ستون-شروع}}

{{راست‌چین}}

* ابن بابویه، محمد، العلل، بیروت، موسسة الاعلمی.

* شيخ صدوق‏، من لا يحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق، ج‌۲، ص ۸۴‌.

*منبع مقاله: [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8310 دانشنامه بزرگ اسلامی]