آوه (شهر): تفاوت میان نسخه‌ها

'''آوه‌ (شهر)''' یا آبه‌، شهری است بین [[قم]] و [[ساوه]] دارای پیشینه تاریخی قابل توجه. اگر چه پیشینه این شهر به تاریخ قبل از اسلام بر می‌گردد و هنوز آثار آن موجود است ولی آنچه بعد از [[اسلام]] این شهر را حائز اهمیت کرده است حضور [[سادات]] و امامزادگان و همچنین پرورش علماء، فضلاء، [[:رده:فقها|فقهاء]] و [[:رده:شاعران شیعه|شعرای شیعی مذهب]] است تا جایی که بعضی آن را مهد [[تشیع]] در این بخش دانسته‌اند.<ref>جفرافیای تاریخی آوه مهد تشیع در ایران، دکترمحسن الویری.</ref> وجود بقعه‌های [[:رده:امامزادگان|امامزاگان]] مخصوصا فرزندان بلافصل [[امام موسی کاظم (ع)]] بر اهمیت آن افزوده است.

آوه، پیش از حمله [[سلطان محمود غزنوی]] شهر بوده است اما با حمله مغول به این شهر، به ویرانه‌ای تبدیل شد و روستایی از آن باقی ماند. در سال ۱۳۹۱ [[هجری شمسی|شمسی]]، دوباره شهر شد.

درباره علت نامگذاری شهر باستانی آوه چندین نظریه وجود دارد ولی بعضی آن را یک کلمه پارسی باستانی می‌دانند که ریشه هندواروپایی دارد.<ref>آوه دومین پایگاه تشیع در ایران، ص۱۶.</ref> ''برهان قاطع'' آوه را برگرفته از آب می‌داند.<ref>برهان قاطع، ج، ۱صص۱-۲.</ref> اما دیاکونوف می‌گوید آوه بر گفته از آوهنه به معنای روستا است.<ref>آوه دومین کانون تشیع در ایران، ص۲۴.</ref>

هنگام تولد [[حضرت مسیح]] سه تن از ایران برای دین او به [[بیت لحم]] می‌روند<ref>انجیل متی ۲/۲-۱.</ref> که به عقیده بعضی یکی از این سه نفر از اهالی آوه بوده است.<ref>Labourt, Op.Cit/16.</ref>

پس از ورود اسلام به قلمرو [[ساسانیان]]، مردم آوه نیز [[مسلمان]] می‌شوند و در سالهای آخر [[قرن اول]] مذهب [[تشیع]] را انتخاب می‌کنند<ref>آوه، دومین کانون تشیع درایران، ص.۷۹</ref> .

در زمان ظهور و سقوط حکومتهای مقارن [[طاهریان]]، [[صفایان]]، [[علویان]] و [[سادات]]، شاهد حضور موفق و موثر انقلابیون شیعی آوه در قیام [[علویان طبرستان]] هستیم و در این مدت چند تن از بزرگان و معاریف شهر نیز در این نبردها به [[شهادت]] می‌رسند.

نویسنده ''حدودالعالم‌'' گوید: ساوه‌ و آوه‌ شهرک‏هایی‌اند انبوه‌ و آبادان‌ و با نعمت‌ بسیار و خرم‌ و هوای‌ درست‌ و راه‌ حجاج‌ [[خراسان بزرگ|خراسان‌]]. <ref>حدود العالم، ص‌۱۴۲.</ref> اما افول این شهر از زمان [[غزنویان]] شروع شد، به جهت مذهب شیعی، مردم آوه در تنگنای سیاسی و مذهبی قرار گرفتند. [[سلطان محمود غزنوی|محمودغزنوی]] پس از گرفتار شدن مجدالدوله به قلعه‌های ساوه وآوه حمله کرد و بسیاری از [[باطنیه|باطنی مذهبان]] را به دار آوریخت.<ref>مروری بر جغرافیای تاریخی ساوه، ص۱۱۸؛ روضه الصفا، ص۶۰۱.</ref> پس از آن آوه به روستایی تبدیل می‌شود، عبدالجلیل قزوینی در این باره می‏گوید:اما شهر آبه اگر چه شهری است به صورت کوچک بحمدالله و المنه بقعه‌ای بزرگوار است از شعار مسلمانی و آثار [[شریعت مصطفوی]] و سنت علوی<ref>النقض، ص.۱۹۹</ref> اما در سال ۶۱۷ق پس از [[حمله مغول]] همان روستا به ویرانه‌ای مبدل شد و تمام نقاط مهم شهر از جمله [[مسجد جامع|مساجد جامع]] و [[حوزه علمیه|مدارس علمیه]] و دیگر مناطق زیبای آن با خاک یکسان گردید و دهها هزار نفر کشته شدند.<ref> آوه، دومین کانون تشیع درایران، ص۹۶.</ref>

 

پس از ویرانی، این شهر به کمک فقهایی مثل [[تاج الدین آوجی]] دوباره برپا شد و شهرک آوه در کنار ویرانه‌های مساجد و مشاهد ایجاد گردید اما هیچگاه نتواست موقعیت قبل از حمله [[مغول]] خود را بدست آورد.

درعموم منابع قدیم، ''آوه'' به عنوان یکی از شهرهای مهم شیعه‌نشین و مردم آن به عنوان شیعیانی متعصب وصف شده‌اند.<ref>یاقوت ج۱، ص۵۰، قزوینی، آثار البلاد، ص۲۸۳.</ref>

اهمیت آوه در ارتباط تنگاتنگ آن با تشیع است، پس از هجرت [[سادات]] و [[امازاده|امامزادگان]] به سوی آوه، این شهر به مهد تشیع تبدیل شد و بسیاری از فقهای بزرگ امامی مذهب، از این شهر به خدمت [[تشیع]] در آمدند. در دوره [[آل بویه]] آوه در زمره مراکز مهم اصلی شیعه بود.<ref>فقیهی، ص.۴۵۱</ref>

در برهه‌ای از تاریخ اهمیت این شهر برای شیعیان تا بدان جا دارای اهمیت بوده که آنجا را شیعه خانه می‌خواندند.<ref>حسینی قمی، ص۶۷.</ref>

قزوینی حدیثی از [[پیامبر(ص)]] نقل می‌کند: در شب [[معراج]] نظرم بر بقعه‌ای افتاد سفید و نورانی، پرسیدم از [[جبرئیل]] که این کدام بقعه است؟ گفت: این بقعه را آبه خوانند، رسالت تو و ولایت آل تو بر وی عرضه کردند قبول کرد. باری تعالی از وی مردانی را آفریند که متابعت تو و فرزندان تو را میان بسته دارند، مبارک بادا بر آن شهر و بر اهلش ولایت و مروت شما. <ref>النقض، ص۱۹۹-۲۰۰.</ref>

یاقوت حموی از شخصی نقل می‌کند که اشعاری در مذمت مردم آوه سروده که ترجمه آن چنین است:

و حال آنکه آنان چهرهای سرشناس در امور دیوانی و کتابت هستند

هر آنکس که دشمن صحابه باشد را دشمن می‌دارد.<ref>قزوینی، آثار البلاد، ص۲۸۴.</ref>

[[حمد الله مستوفی]] می‌گوید: مردم‌ آنجا سفید چهره‌ و [[دوازده امامی|شیعه اثنا عشری‌]]‌اند و در آن‌ مذهب‌ به‌ غایت‌ متعصب‌اند، و با هم‌ اتفاق‌ نیکو دارند.<ref> نزهه القلوب، ص۶۰.</ref> تعصب آنان در تشیع زبانزد خاص و عام بوده است.<ref>دانشنامه ایران واسلام،ج۱، ص۲۵۷.</ref>

شاید در قرون اولیه اسلامی کمترین شهری را پیدا می‌کنیم که نسبت به [[تعظیم شعائر]] شیعی اقدام کرده باشند، ولی مردم آوه از دیرباز به این مطلب همت می‌گماشته‌اند، بعضی از این مراسم عبارتند از:

# مناقب خوانی: از جمله مراسم شیعی که در مراکز شیعیان حضوری قوی داشته است.<ref>النقض، ص۷۷.</ref>

# مراسم عاشورا: مراسم [[عاشورا]] که مختص شیعیان بوده در این شهر برگزار می‌شده است.<ref>النقض، صص ۱۹۹-۲۰۰.</ref>

# عید [[غدیر]]: مراسم عید غدیر نیز از سنت‌های بسیار قدیمی مردم آوه بوده است که در دیگر جاها کمتر دیده می‌شده است.<ref>النقض، ص۱۹۹-۲۰۰.</ref>

# شعار به رنگ سفید: شیعیان آوه برای خود پرچم سفیدی ترتیب داده بودند که یادآور پرچم سفید[[امام علی]](ع) بود. آنان، در انگشت دست راست انگشتری می‌کردند که سنت بود و به این ترتیب خود را از سایر گروهها متمایز می‌کردند، شیعیان این منطقه پس از یک دوران طولانی اختفا و اختناق، زمینه مساعدی برای تبلیغ و گسترش افکار و آرمان‌های اعتقادی و اجتماعی خود، یافته بودند.

 

===امامزادگان داری بقعه===

 

[[فضل بن موسی بن جعفر]](ع)

 

[[سلیمان بن موسی بن جعفر]](ع)

 

[[عبدالله بن موسی بن جعفر]](ع)

 

[[امامزاده سید محمد (آوه)|امامزاده سید محمد]] معروف به امامزاده پیغمبر

 

مقبره سادات سجادی معروف از نوادگان [[امام سجاد(ع)]] که به دست عبدالعزیز بن دلف در آوه به شهادت رسید.

 

۱و۲. دو امامزاده از نوادگان [[امام علی]] (ع).<ref>خلاصه البلدان، ص۱۴۹.</ref>

 

۳.احمدبن عیسی بن علی بن حسین بن اصغر بن [[امام سجاد]] (ع) که به دلیل تنگی معیشت به آوه آمدند.<ref>خلاصه البلدان، ص۱۳۹.</ref>

 

۴.ابوجعفر بن احمد بن حسن ([[ناصر اطروش]])، بن علی بن حسن بن علی بن عمر اشرف بن [[امام سجاد]] (ع).<ref>کمونه، ص۲۹.</ref>

 

۵.فرزندان ابوجعفر بن قاسم بن محمد بن عمر بن یحیی بن [[حسین (ذوالدمعه)]] بن [[زید بن علی|زید الشهید]] بن امام سجاد علیه‌السلام.<ref>ابن طباطبا، ص۱۰۶.</ref>

 

۶.محمد بن احمدالاعربی بن محمد بن حسن بن عمر بن [[امام سجاد]] (ع).<ref>خلاصه البلدان، ص۱۳۹.</ref>

 

۷.محمد بن احمد بن محمد بن حسن بن علی بن عمر بن علی حسن بن علی بن امام سجاد (ع).<ref>مقاتل الطالبین، ص۶۸۷.</ref>

 

۸.ابوجعفربن محمداکبر، بن عبدالله مفقودبن حسن بن علی اصغر بن امام سجاد (ع)، وی ابتدا در مدینه می‌زیسته ولی زیدیان [[طبرستان]] او را دعوت کرده و اولی به امامت دانستند، او نیز همراه برادرش علی عازم طبرستان شد، ولی کار داعی بالا گرفت لذا ابوجعفر به آوه نقل مکان کرد.<ref>ابن فندق، ص۴۹۲.</ref>

 

۹.علی بن محمد السکران بن عبدالله بن حسین بن علی اصغر بن [[امام سجاد]](ع).<ref>فخر رازی، ص۱۷۹.</ref>

 

۱۰.ابوعلی حسن بن الحسن الاعرج بن ابوعبدالله بن حسین بن علی بن عمر بن علی اصغر بن امام سجاد (ع).<ref>ابن عنبه، الفصول الفخریه، ص۱۹۱.</ref>

 

۱۱.علی بن علی الخزری بن علی اصغر بن امام سجاد (ع).<ref>فخر رازی، ص۱۷۵.</ref>

 

۱۲.محمد الخزری الثانی بن زبیریه بن علی بن علی الخرری بن علی اصغر بن امام سجاد(ع).<ref>مروزی ازوقانی، ص۸۲.</ref>

و گروه بسیاری از فرزندان و نسل وی در آوه می‌زیسته‌اند.<ref>جغرافیای تاریخی آوه، ص۵۸.</ref>

 

۱۳-۱۶.ابوالحسین بن حسن بن ابراهیم العسکری بن موسی ابی السبحه بن ابراهیم بن [[امام موسی کاظم]](ع).<ref>حسینی قمی، خلاصه البلدان، ص۲۷۰.</ref>و سه فرزندش به نامهای حسین، علی و ابراهیم.<ref>حسینی قمی، ص۲۷۰.</ref>

 

۱۷.محمد الممتع بن ابوالحسین محمد بن الحسین ابوطالب الکوفی بن ابراهیم العسکری بن موسی ابی سبحه بن ابراهیم بن موسی الکاظم(ع).<ref>فخر رازی، ص۸۵.</ref>

 

۱۸.ابوعبدالله اسحاق بن ابراهیم العسکری بن موسی ابی سبحه بن ابراهیم بن [[امام کاظم|امام موسی الکاظم]] (ع).<ref>ابن طباطبا، ص۸۵؛ ابن عنبه، ص۱۳۷.</ref>

و گروه بسیاری از فرزندان و نسل وی.<ref>جغفرافیای تاریخی تشیع، ص۶۴-۶۵.</ref>

 

===علمای مذهبی آوی===

# علامه [[تاج الدین آوی]]، از علما و فقهای مشهور شیعه در قرن هفتم و هشتم، وزیر [[اولجایتو]]، همان که در شیعه شدن الجایتو نقش ممهمی داشت.<ref>دایره المعارف تشیع، ج۱، ص۶؛ فصول الفخریه، ص۱۸۸.</ref>

# [[ابوعبدالله محمد بن محمودآوی]]، از علمای شیعی.<ref> مرآت البلدان، ج ص۱۱.</ref>

# [[ابوطالب مناقبی]]، از فقهای نامدارآوه.<ref>النقض، صص۱۰۹-۱۱۰.</ref>

# [[ابو محمد افطسی]] آوی فقیه و نقیب سادات، در عصر ایلخانان، از شاگردان [[خواجه نصیر طوسی]].<ref>دین و دولت در ایران عهد مغول، ج۲، ص۱۲۱.</ref>

# طاهر بن موسی آوی علمای شیعه در قرن پنجم، استاد علامه کراچکی.<ref>طبقات اعلام الشیعه، قرن خامس، ص۹۶.</ref>

# محمد بن حسین دیناری ادیب،فقیه، اصولی در قرن ششم، صاحب کتاب ندبة الوالد علی المولود.<ref>طبقات الشیعه، قرن سادس، ص۲۶۰.</ref>

# [[مولاناعضدالدین آوی]] از علمای شیعی در زمان ایلخانان، یکی از همراهان [[علامه حلی]]. <ref>ذیل جامع التواریخ رشیدی، ص۱۰۴.</ref>

# [[خواجه رشید الدین آوی]] از علما و فقهای مشهور شیعی قرن هشتم، شاگرد [[علامه حلی]]، علامه حلی وی را ستوده است.<ref>ریاض الدین، ج۴، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref>

# [[نظام الدین حسین آوی]]، از علمای بزرگ شیعه در قرن هشتم که نقیب الاشراف نجف (بالاترین مقام مذهبی شیعیان عراق) بوده است.<ref>سفرنامه ابن بطوطه، ج۱، ص۲۲۱-۲۲۲</ref>

# [[کمال الدین حسینی آوی]]، فقیه قرن هشتم از بحار وی را رضی نامیده‌اند ولی در روضات لقب مرتضی را از آن وی دانسته‌اند.<ref>طبقات الشیعه، قرن ثامن، ص۸۰.</ref>

# شیخ بن بلکو آوی از فقها و علمای و مجتهدان معروف شیعه در قرن هشتم وی از شاگردان [[علامه حلی]] بوده و علامه وی را ستوده است.<ref>طبقات الشیعه، قرن ثامن، ص۵.</ref>

 

# [[منصور بن حسین آبی|ابوسعد آبی]] فقیه، شاعر، تاریخ نگار و دولتمرد امامی مذهب در قرن پنجم.<ref>ریاض العلماء، ج۵، ص۲۱۹.</ref> وی شاگر [[شیخ صدوق]] بوده است.<ref>آوه دومین کانون تشیع در ایران، ص۱۴۶.</ref>

# ابوالحسین علی ادیب و شاعر شیعی آوی.<ref>ستارگان فروزان، صص۱۷۶-۱۷۹.</ref>

===شخصیتهای بزرگ آوی===

 

# ابوالهیجاء آوی امرای عصر [[ایلخانان]]. <ref>النقض، ص۲۲۲.</ref>

# ابوعبید یوسفی آوی از دولتمردان بزرگ شیعی، که مسجد جامع بزرگ آوه به دست وی ساخته شده بود.<ref>النقض، ص۲۲۰.</ref>

# مجدالدین صاعد آوی، فقیه از امرای ال بویه.<ref>منتجب الدین، ص۱۰۰.</ref>

#آوه دومین کانون تشیع درایران، حسن جلالی عزیزیان، مشهد، بنیاد پژهشهای اسلامی.

* آقایزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف شیعه، قم، اسماعیلیان.

* ابن طباطبا، مهاجران آل ابی طالب، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ش۱، چ۱۳۷۲.

* ابن عنبه،الفصول الفخریه، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۳ش.

* ابن فندق، لباب الانساب، کتابخانه ایه مرعشی نجفی، ط۱، ۱۴۱۰ق