محمدمحسن فیض کاشانی: تفاوت میان نسخه‌ها

فیض در [[۱۴ صفر]] سال ۱۰۰۷ق (مصادف با ۹۷۷ش) در [[کاشان]] زاده شد.<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷</ref>

خاندان فیض از خانواده‌های علمی و مشهور [[شیعه]] بوده است.<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷.</ref> پدرش [[رضی الدین شاه مرتضی]] (۹۵۰-۱۰۰۹ ق)<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۷۹.</ref> و مادرش زهرا خاتون (درگذشته ۱۰۷۱ق)، دختر ضیاء العرفا رازی بود.<ref> فیض کاشانی، دیوان، ج۱، مقدمه مصحح، ص۶</ref> جدّ فیض، تاج الدین شاه محمود فرزند [[ملا علی کاشانی]]، در [[کاشان]] مدفون است.

نام فیض، محمد بود.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۷۹؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مؤلف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴.</ref> اما به محسن یا محمدمحسن شهرت داشت.<ref>فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴.</ref> او داماد [[ملاصدرا]] بود و پدرزنش او را فیض، و داماد دیگرش [[عبدالرزاق لاهیجی|لاهیجی]] را فیاض لقب داد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۴،۱۰۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱</ref>

حاصل [[ازدواج]] محمدمحسن با دختر [[ملاصدرا]]<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۴،۱۰۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱</ref> پنج فرزند به نام‌های زیر بود:

* سکینه کنیه‌اش ام سلمه<ref> فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ج۱، ص۱۸-۳۰</ref>

فیض کاشانی  در [[۲۲ ربیع‌الثانی]] در ۱۰۹۱ق (مصادف با ۱۰۵۸ش) در کاشان درگذشت و در قبرستانی که در زمان حیاتش، زمین آن را [[وقف]] نموده بود، به خاک سپرده شد.<ref> نک:افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۲؛ الکنی و الالقاب، ج۳، ص۴۰</ref> در آبان ۱۳۸۷ش کنگره‌ای در بزرگداشت او برگزار گردید.<ref> [http://www.motahari.ac.ir/web/guest/261 کنگره بین المللی ملا محسن فیض کاشانی]، دانشگاه عالی شهید مطهری.</ref> <ref>[http://www.ensani.ir/fa/content/214642/default.aspx گزارشی از همایش بزرگداشت فیض]، پرتال جامع علوم انسانی.</ref>

فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به [[اصفهان]] رفت. پس از آن دو سال در [[شیراز]] نزد [[سید ماجد بحرانی]] شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس [[شیخ بهایی]] حاضر شد. وی در سفر [[حج]] از شیخ محمد نوادۀ [[شهید ثانی]] اجازه روایت دریافت کرد. و پس از آن در [[قم]] نزد ملاصدرا شاگردی کرد و در مراجعت ملاصدار به شیراز او را همراهی نمود و نزدیک به دو سال در آنجا ماند. [[محمدباقر خوانساری|صاحب روضات]] و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست.<ref> فیض، دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض</ref> فیض سرانجام به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم و تالیف پرداخت.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۳؛ فیض،دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض</ref> درباره دلیل نامگذاری [[مدرسه فیضیه]]، به سکونت فیض در آن اشاره شده است.

اندیشمندان بسیاری همچون [[افندی اصفهانی|افندی]]، [[حر عاملی]]، [[محدث نوری]]، [[شیخ عباس قمی]]، [[علامه امینی]] و... او را با کلماتی همچون فیلسوف، حکیم، متلکم، محدث، [[فقیه]]، شاعر، ادیب، عالم، فاضل ستوده‌اند.<ref> حر عاملی، ج۲، ص۳۰۵؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰</ref><ref> نک: فیض، المحجة البیضاء، ج۱، مقدمه، ص۲۲-۲۴</ref>

* [[محمد بن حسن بن زین الدین عاملی]] نوادۀ [[شهید ثانی]]،در سفری که به [[مکه]] داشت از او [[اجازه روایت]] دریافت کرد.<ref> فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳</ref>

در برخی منابع از [[ملا خلیل قزوینی]]، [[محمدطاهر قمی]]، [[ملا محمدصالح مازندرانی]] و پدرش نیز به عنوان استادان وی نام برده شده است.<ref> فیض، الوافی، ج۱، مقدمه، ص۳۲</ref>

* [[محمدمحسن عرفان شیرازی]] و...<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۱؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳</ref>

فیض در کاشان و قمصر، [[نماز جمعه]] اقامه می‌کرد.<ref> فیض، رسالۀ شرح صدر، ص۶۱،۶۲؛ گلشن ابرار، ج۱، ص۲۲۶</ref> او دعوت [[شاه صفی]] را برای اقامت در اصفهان نپذیرفت، اما به دعوت [[شاه عباس دوم]] برای اقامه [[نماز جمعه]] در [[مسجد جامع اصفهان|مسجد جامع عتیق]] به اصفهان رفت.<ref> فیض، مفاتیح الشرایع، ج۱، مقدمه، ص۱۸؛ فیض کاشانی، شرح صدر، در مجموعه رسایل فیض کاشانی، صص ۳۶-۴۴؛ فیض کاشانی، الاعتذار، ص۲۸۱.</ref>

فیض آثار بسیاری از خود به جای گذاشت. او در کتاب فهرست تصانیف از ۱۰۰ اثر نام برده است<ref> فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۵۱</ref> [[سید نعمت الله جزایری]] آثار او را، حدود ۲۰۰ اثر می‌داند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۹۳</ref> در دیگر منابع تا ۱۴۰ اثر ثبت شده است<ref> فیض، دیوان، ج۱، مقدمه مصحح، ص۸۲-۸۸؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹</ref> و برخی از آثار او عبارتند از:

* رساله شرح صدر و...<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۱-۹۳؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۴۰</ref><ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۱-۱۸۲؛ فیض، الوافی، مقدمه مصحح، ص۳۳-۵۹؛ نک، حر عاملی، ج۲، ۳۰-۳۰۶</ref>

* رسالة فی الغناء و تحلیله<ref>مختاری، صادقی، غناء و موسیقی، ۱۳۷۷ش، ج۳، ۲۰۳۹- ۲۰۴۱. </ref>

[[مرکز کامپیوتری علوم اسلامی نور]] نسخه الکترونیکی آثار فیض را، با عنوان [[مجموعه آثار علامه فیض کاشانی]] منتشر کرده است.<ref>[http://www.noorshop.ir/product.php?id_product=168 مرکز کامپیوتری نور]</ref> <ref>[http://www.motahari.ac.ir/web/guest/267 کتابخانه دیجیتالی مجموعه آثار ملا محسن فیض کاشانی]، دانشگاه عالی شهید مطهری.</ref>

|فیض خود را زغم نجات دهید| کوست خاک شما جعلت فداک<ref> فیض کاشانی، دیوان، ص۳۴۹</ref>}}

[[محمدباقر خوانساری|خوانساری]] و [[شیخ یوسف بحرانی]]، ملا محسن را در شمار [[اخباریان]] می‌دانند.<ref> خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۸۵</ref><ref> فیض، المحجة البیضاء، ج۱، مقدمه، ص۲۳، به نقل از لؤلؤة البحرین، ص۱۳۳</ref> نوشته‌های او نیز این امر را تأیید می‌کند.<ref> فیض کاشانی، ده رساله، ص۱۹۶</ref> فیض در بسیاری از مسائل آراء مستقلی داشت؛ برخی از آراء خاص او عبارتند از:

* جواز [[غنا]] و موسیقی<ref> فیض، مفاتیح الشرایع، ج۲، ص۲۱.</ref> از نظر او غناء فی نفسه حرام نیست؛ وی با استناد به روایات حرمت غناء را مخصوص جایی می‌دانست که با حرام دیگری همراه باشد مانند بازی با آلات [[لهو]]، وارد شدن مردان بر زنان، گوش دادن مردان صدای زنان را و مشتمل بودن بر کلمات باطل.<ref> فیض، مفاتیح الشرایع، ج۲، ص۲۱</ref>

*فیض‌پژوهی؛ مجموعه مقالاتی در بررسی آراء و احوال فیض کاشانی<ref>[http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=13740 فیض پژوهی]</ref>