imported>Baqer h |
imported>Baqer h |
| خط ۷: |
خط ۷: |
| خاندان‌های [[خاندان شاه ابراهیمی|شاه ابراهیمی]]، [[خاندان بابا یادگاری|بابا یادگاری]]، [[خاندان عالی قلندری|عالی قلندری]]، [[خاندان خاموشی|خاموشی]]، [[خاندان میرسوری|میرسوری]]، [[خاندان سید مصطفی|سیدمصطفی]]، [[خاندان حاجی باویسی|حاجی باویسی]]، [[خاندان زنوری|زنوری]]، [[خاندان آتش بیگی|آتش بیگی]]، [[خاندان بابا حیدری|باباحیدری]] و [[خاندان شاه هیاسی|شاه هیاسی]] از خاندان‌های اهل حق هستند. | | خاندان‌های [[خاندان شاه ابراهیمی|شاه ابراهیمی]]، [[خاندان بابا یادگاری|بابا یادگاری]]، [[خاندان عالی قلندری|عالی قلندری]]، [[خاندان خاموشی|خاموشی]]، [[خاندان میرسوری|میرسوری]]، [[خاندان سید مصطفی|سیدمصطفی]]، [[خاندان حاجی باویسی|حاجی باویسی]]، [[خاندان زنوری|زنوری]]، [[خاندان آتش بیگی|آتش بیگی]]، [[خاندان بابا حیدری|باباحیدری]] و [[خاندان شاه هیاسی|شاه هیاسی]] از خاندان‌های اهل حق هستند. |
| ==اطلاعات کلی== | | ==اطلاعات کلی== |
| '''نام ها'''
| |
| «آیین حق»، «آیین حقیقت» یا «دین حقیقت» از نام‌های این فرقه است.<ref>جیحون آبادی، ص۳۱۵، ۳۱۷، ۴۲۰</ref> از این رو، پیروان آن «اهل حق» خوانده شده‌اند. نام دیگر رهرو این طریق «یار» است <ref>جیحون آبادی، ص ۴۲۰</ref> و از این روی، اهل حق را «یارستان» یا «یارسان» نیز گفته‌اند.<ref>جیحون آبادی، ص۳۴۲، ۳۴۵</ref>
| |
|
| |
|
| در جایی، از این آیین به «آیین کردان» یاد شده؛ <ref>«خرده سرانجام»، ص۵۸۲</ref> زیرا از زمان [[سلطان اسحاق]]، عنصر کردی سهم اصلی و مهمی در چگونگی و تحولات این مکتب و فرقه داشته است و نیز مهم‌ترین کتب مذهبی این فرقه به زبان کردی (گویش گورانی) است. البته بعداً به ترکی نیز «کلامها»ی بسیاری پدید آمد و آثار مهمی به [[لکی (زبان)|زبان لکی]] هم به اهل حق مربوط است.
| | «آیین حق»، «آیین حقیقت» یا «دین حقیقت» از نام‌های دیگر فرقه اهل حق است.<ref>جیحون آبادی، ص۳۱۵، ۳۱۷، ۴۲۰</ref>به راهروان و پیروان اهل حق «یار» گفته می‌شود<ref>جیحون آبادی، ص۴۲۰</ref> به همین دلیل اهل حق به «یارستان» یا «یارسان» مشهورند.<ref>جیحون آبادی، ص۳۴۲، ۳۴۵</ref> |
|
| |
|
| '''پراکندگی جغرافیایی'''
| | اهل حق در قرن هفتم قمری و همزمان با ]]سلطان اسحاق]] که مؤسس این فرقه است، به وجود آمد.<ref>«اهل حق»، ص۴۶۸</ref> پیروان یارسان در استان‌های [[کرمانشاه]]، [[همدان]]، [[تهران]] و حدود [[رودهن]] و [[جاجرود]] و [[شهریار (شهر)|شهریار]] و همچنین در [[خراسان]] و نیز در میان کردهای [[عراق]] و [[ترکیه]] پراکنده‌اند.<ref>صفی زاده، مقدمه، ص۱۸۸</ref> |
|
| |
|
| پیروان یارسان در استان [[کرمانشاه]]، [[همدان]]، [[تهران]] و حدود [[رودهن]] و [[جاجرود]] و [[شهریار (شهر)|شهریار]] و همچنین در [[خراسان]] و نیز در میان کردهای [[عراق]] و [[ترکیه]] پراکنده‌اند.<ref>صفی زاده، مقدمه، ص۱۸۸</ref>
| | به گفته پژوهشگران اهل حق از [[مسیحیت]] و [[اسماعیلیه]] تأثیر پذیرفته‌اند.<ref>«اهل‌حق»، ص۴۶۷</ref>. همچنین مشابهت‌هایی در اهل حق در گرایش عرفان به [[باطنی‌گری]] و [[تأویل]] وجود دارد. به نظر می‌رسد برخی آموزه‌های اهل حق مانند [[تناسخ]]، قرابتی با آیین هندویی دارد.<ref>نک: http://www.iranicaonline.org/articles/ahl-e-haqq-people</ref> |
|
| |
|
| سادگی و خلوص روستایی در اشعار مقدس اهل حق کاملاً آشکار است. مفاهیم مطرح شده در آثار ایشان معلوم می‌کند که این آیین در اجتماعاتی از مردمان کشاورز و دامدار شکل گرفته، و گسترش یافته است، ولی آراء و آداب مربوط به آن امروز منحصر به قشرهای اجتماعی یاد شده نیست و به مکانهایی که پیش‌تر نام برده شد، محدود نمانده است. آنچنان که از رسائل [[خاکساریه]] برمی آید، خاکساریه ایران در بخشی از عقاید، اصطلاحات و آداب خود از اهل حق پیروی می‌کنند و به واسطه ایشان آراء این گروه در بسیاری از نقاط ایران هوادارانی یافته است. <ref>نک: مدرسی، ص۱۴۱، ۲۰۶</ref>
| | بزرگان یارسان اصول و حقایق اعتقادی خود را به صورت شعر بیان کرده‌اند که غالباً در حکم کتب مقدس و محل رجوع قوم است. از بین این آثار پرشمار، «دفاتر» و «دوره»های کردی (گورانی) مورد استناد همه پیروان این مذهب است. به همین دلیل به این آیین «آیین کردان» نیز گفته می‌شود؛<ref>«خرده سرانجام»، ص۵۸۲</ref> زیرا از زمان [[سلطان اسحاق]]، عنصر کردی سهم اصلی و مهمی در چگونگی و تحولات این مکتب و فرقه داشته است و نیز مهم‌ترین کتب مذهبی این فرقه به زبان کردی (گویش گورانی) است؛ البته آثار ترکی («کلام»ها یا «کلامات») و آثار لری نیز در این فرقه وجود دارد. <ref>«اهل حق»، ص۴۶۸</ref> |
|
| |
|
| '''تأثیرپذیری از دیگر مذاهب'''
| | از مهم‌ترین متون مقدس اهل حق [[کلام خزان]] یا [[سرانجام]] است.<ref>صفی زاده، مقدمه، ۲۰؛ القاصی، ص۳۳- ۳۵؛ نیک نژاد، کلامات، ص۵</ref> |
| | |
| درباره تأثیرهای ادیان و مذاهب دیگر بر مکتب اهل حق سخن‌هایی گفته شده است؛
| |
| | |
| *مثلاً کسانی تأثیرپذیری آیین یاری را از [[مسیحیت]] و یا از [[اسماعیلیه]] مطرح کرده‌اند.<ref>برای نمونه، نک: ایوانف</ref>
| |
| | |
| *البته بعضی مشابهت‌ها با معتقدات اسماعیلیه در این آیین مشاهده می‌شود، اما ریشه این مشابهت‌ها در گرایش عرفانی اهل حق به [[باطنی‌گری]] و تأویل نهفته است که در هر دو مذهب مشترک است.
| |
| *به نظر می‌رسد برخی آموزه‌های اهل حق مانند تناسخ، قرابتی با آیین هندویی دارد.<ref>نک: http://www.iranicaonline.org/articles/ahl-e-haqq-people</ref>
| |
| | |
| '''سازگار کردن افکار با تشیع'''
| |
| | |
| از برخی از آثار متأخر مربوط به این گروه، چون نوشته‌های جیحون آبادی و [[نورعلی الهی]] چنین برمی آید که از دیرباز در میان سران و پیشوایان اهل حق کسانی بوده‌اند که می‌کوشیده‌اند تا آداب عملی و اصول اعتقادی گروه را با اعمال و عقاید اهل [[تشیع]] سازگار و یکسان نمایند، و این جریان امروز قوت و حرکت بیشتری گرفته و در آثاری که منتشر می‌شود، بازتاب روشن‌تر یافته است.
| |
| | |
| '''زبان نوشتاری آثار'''
| |
| بزرگان یارسان، اصول و حقایق اعتقادی خود را در آثاری منظوم گردآورده‌اند که غالباً در حکم کتب مقدس و محل رجوع قوم است. از بین این آثار پرشمار، «دفاتر» و «دوره»های کردی (گورانی) مورد استناد همه پیروان این مذهب است، ولی آثار ترکی («کلام»ها یا «کلامات») و آثار لری مخصوص به پیروان از اهل همان زبان‌هاست. از مهم‌ترین متون مقدس اهل حق «کلام خزانه» یا «سرانجام» است.<ref>صفی زاده، مقدمه، ۲۰؛ القاصی، ص۳۳- ۳۵؛ نیک نژاد، کلامات، ص۵</ref>
| |
|
| |
|
| ==سلطان اسحاق مؤسس اهل حق== | | ==سلطان اسحاق مؤسس اهل حق== |
