فیض الدموع (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

انگیزه مؤلف در تالیف کتاب، به گفته خودش، برطرف کردن مشکل عدم دسترسی عموم مردم به كتابی موثق و صحیح به فارسی شیوا و بلیغ بوده است. وی تلویحاً گویندگان و راویانی را كه در بیان حوادث زندگانی امام حسین(ع) صداقت را ارج نمی‌نهند، به نقد كشیده و سخنوران كم‌اطلاع و ناآشنا به آیین فصاحت و بلاغت را که به گفته او عوام‌پروری می‌‏كنند، نكوهش می‌كند. او کوشیده تا مقتلی بنگارد كه هم خالی از نقایص یادشده و هم دربرگیرنده نثری فصیح، صناعات سخن و علم معانی باشد.<ref>نادره جلالی‌زاده، نگاهی به آثار مذهبی بدایع نگار با تکیه بر کتاب «فیض الدموع».</ref>

::«و چون این حدیث مولم و واقعه جانسوز بدین جای رسید و با نازكی بیان و طراز صدق این مایه لطف سیاقت و جمال بلاغت یافت و از فیوضات قدس و سبحات انوار، گویی رشحی بدان درآمیخت؛ زبان و بنان را دیگر باز طاقت تقریر و توان تحریر نماند و دمع فائض و خاطر هائم آن را «فیض الدموع و عبرة المستهام» (ریزش اشك‌ها و اشک محزون و دل‌شكسته) خواند و حقّا كه مطالعت آن از دیده خارا اشک زاید و آشفتگان پریشان را غیرت و حیرت افزاید.»<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۰.</ref>

صنایع لفظی و معنوی بدیع به خوبی در كتاب فیض الدموع بكار رفته است و در انشای فارسی به بلاغت، سرآمد سخنان عصر اخیر است.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۶۹.</ref>

* '''سوم''': گزارشی از سیر تطور نثر فارسی و بررسی سبک‏‌شناسی و بیان ارزش ادبی فیض الدموع به عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین كه یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم قمری است.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۱۳.</ref>

فیض الدموع مانند سایر مقاتل، با بیان تولد امام حسین(ع) و ذكر فضایل او و آنگاه مرگ [[معاویه|معاویه]] و سلطنت [[یزید بن معاویه|یزید]] آغاز می‌شود و دربرگیرنده مقتل [[مسلم]] و دیگر [[شهدای کربلا]] و نیز غارت خیام امام و اسارت خاندان او در [[کوفه|كوفه]] و [[شام]] و خطبه‌های [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب]] و [[امام سجاد]] (ع)در مجلس یزید است.<ref>نادره جلالی‌زاده، نگاهی به آثار مذهبی بدایع نگار با تکیه بر کتاب «فیض الدموع».</ref>

* بازگشت به مدینه.<ref>بدایع نگار، فهرست کتاب.</ref>‏

::«به طوری كه مشاهده می‏‌شود، مورّخین اسلامی و متتبّعین غربی، وقایع عاشورا را هر یک با سبكی مخصوص تقریر و انتشار داده‏‌اند و یادداشتهای مورّخین خارجی هم كه بعضی تفصیل داده‌‏اند، مراتبی را متذكّر می‌‏شوند كه در نظر مطالعه كننده تاریخ، قابل بحث و تحقیق است، لكن مرحوم محمد ابراهیم نوّاب در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است كه در كلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روی صحت تقسیم‌‏بندی شده باشد.».<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳.</ref>

مؤلف از منابع معتبر در حد امكان بهره برده و دقت كافی در ضبط روایات و نقل صحیح آنها نموده است. هر چند به [[علم رجال]] و [[درایه]] عالم و [[اجتهاد|مجتهد]] نبوده، امّا در حسن انتخاب و دقت تألیف، سلیقه شایسته‌‏ای به خرج داده است.{{سخ}}<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref>

بیشترین منابع وی [[لهوف]] [[سید بن طاووس]] است به گونه‌‏ای كه عده‌‏ای مانند [[آقا بزرگ]] در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعة]] و [[احمد منزوی]] در فهرست نسخه‌‏های فارسی، فیض الدموع را ترجمه لهوف دانسته‌‏اند در حالی که كه لهوف یكی از منابع این كتاب است كه در جاهای مختلف از آن نام برده شده است. از دیگر منابع این كتاب، [[بحارالانوار]]، [[مناقب الطاهرین]]، [[مناقب آل ابی طالب (کتاب)|مناقب]] [[ابن شهر آشوب]] و [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] [[ابوالفرج اصفهانی]] است كه مؤلف از آنها در چند جای كتاب خود یاد كرده است. وی به [[مقتل‌ الحسین (ابو مخنف)|مقتل الحسین]] [[ابومخنف]] نیز اعتماد كرده است.<ref>نادره جلالی‌زاده، نگاهی به آثار مذهبی بدایع نگار با تکیه بر کتاب «فیض الدموع».</ref>{{سخ}} <ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref>

فیض الدموع به رغم آنكه در دوران [[قاجاریه|قاجار]] نوشته شده ولی با سایر مقاتل این دوره متفاوت است و دارای نثری زیبا و محتوایی ارزشمند است.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref>

كاتب در مقدمه خود كه بر تحریر دوم فیض الدموع نوشته و نیز در پایان كتاب، پس از فراغت از آن به سال ۱۲۸۶ش تصریح می‌‏كند كه گویا همان سال، توسط خود مؤلف و به تشویق اعتضاد السلطنه در دارالطباعه [[تهران]] به زینت طبع در قطع رقعی آراسته شد.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۱.</ref>