confirmed، protected، templateeditor
۱٬۶۸۵
ویرایش
تأویل: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}} | {{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}} | ||
{{گسترش}} | {{گسترش}} | ||
'''تأویل''' | '''تأویل''' بیان مقصود واقعی متکلم از کلام به وسیله تفسیر و آشکار کردن معنای پنهان لفظ است. تاویل، اصطلاحی در علوم قرآنی و به تعبیر عام اصطلاحی در مطالعات مربوط به فهم نصوص است که در آن فهم و برداشت از متن بر خلاف ظاهر متن می‌باشد. | ||
قدما این واژه را با [[تفسیر قرآن]] مترادف و از این روی تمام آیات قرآن را دارای تأویل می‌دانستند. اما متأخرین آن را به معنای خلاف ظاهر دانسته، آیاتی خاص را دارای تأویل معرفی می‌کنند. | |||
==معناشناسی== | ==معناشناسی== | ||
ابن | ابن فارس، لغت‌شناس برای ریشه تأویل (أ و ل) دو معنای اصلی بیان کرده است: آغاز یک چیز و پایان آن.<ref>محمدی ری‌شهری، شناخت‌نامه قرآن ، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۴۰.</ref> گفته شده واژه تأویل به معنای پیش یا وضعیت پیشین را بازگرداندن یا بازگشتن به اول است<ref>پاکتچی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل «تأویل»؛ دهخدا، ذیل «تأویل».</ref> و زمانی که درباره فهم چیزی به کار می‌رود، به مفهوم بازگردان چهره بیرونی به معنای درونی است<ref>پاکتچی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل «تأویل».</ref> و در قرآن نیز در همین مفهوم به کار رفته است؛ مانند تأویل خواب و بازگردان آن به آن چه که در پس رؤیا نهفته است (مانند [[آیه]] ۶ [[سوره یوسف]]).<ref>پاکتچی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل «تأویل».</ref> | ||
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] مفسر و نویسنده [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] ضمن این که همه قرآن را دارای تأويل می داند که مستقيماً از راه تفكر قابل درک نيست و [[قیامت| روز رستاخيز ]] براى همه مكشوف خواهد شد؛ براین باور است که آنچه در قرآن كريم به نام «تأويل» ذكر شده است از قبيل مدلول لفظ نيست بلكه حقايق و واقعيت‌هايى است كه بالاتر از درک | |||
تأویل، بیان مقصود واقعی متکلم از کلام به وسیله تفسیر و آشکار کردن معنای پنهان لفظ است؛<ref>محمدی ری‌شهری، شناخت‌نامه قرآن ، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۴۳.</ref> از معنایی ظاهری به معنایی دور از ظاهر که تصور می‌شود از معنای ظاهری مهمتر و مقصود اصلی گوینده است.<ref>پاکتچی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل «تأویل».</ref> بنابراین [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و تأویل، هر دو به معنای آشکار کردن معنای پنهان لفظ و بیان مراد و مقصود واقعی متکلم است اما این شرح و توضیح مراتب و گونه‌های مختلفی دارد؛ گاهی لفظ یک معنا دارد و گاهی چند معنا؛ گاهی مقصود متکلم، بدون قرینه فهم و درک می‌شود و گاهی به قرینه نیاز دارد؛ گاه مراد متکلم، مفهومی ذهنی و علمی است و گاهی عینی و رویداد خارجی است.<ref>محمدی ری‌شهری، شناخت‌نامه قرآن ، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۴۳.</ref> | |||
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] مفسر و نویسنده [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] ضمن این که همه قرآن را دارای تأويل می داند که مستقيماً از راه تفكر قابل درک نيست و [[قیامت| روز رستاخيز]] براى همه مكشوف خواهد شد؛ براین باور است که آنچه در قرآن كريم به نام «تأويل» ذكر شده است از قبيل مدلول لفظ نيست بلكه حقايق و واقعيت‌هايى است كه بالاتر از درک عموم بوده که معارف اعتقادى و احکام عملى قرآن از آنها سرچشمه مى‌گيرد، و تنها پيامبران و پاكان از اولياى خدا كه از آلايش‌هاى بشريت پاكند، مى‌توانند از راه مشاهده آنها را بيابند. <ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۸ش، ص۸۲. | |||
</ref> | </ref> | ||
تأویل، درباره عمل نیز معنا دارد؛ وقتی عملی متشابه و شبهه‌انگیز باشد و برای آن توجیه خردپسند و معقولی ارائه گردد، آن عمل تأویل شده است؛ مانند [[داستان موسی و خضر]] در [[قرآن]] که کلمه تأویل برای بیان واقعیت پنهان اعمال خضر به کار رفته است ([[آیات]] ۷۸ و ۸۲ [[سوره کهف]]).<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۰۰ق، ج۳، ص۲۸ـ۳۰.</ref> | تأویل، درباره عمل نیز معنا دارد؛ وقتی عملی متشابه و شبهه‌انگیز باشد و برای آن توجیه خردپسند و معقولی ارائه گردد، آن عمل تأویل شده است؛ مانند [[داستان خضر و موسی|داستان موسی و خضر]] در [[قرآن]] که کلمه تأویل برای بیان واقعیت پنهان اعمال خضر به کار رفته است ([[آیه|آیات]] ۷۸ و ۸۲ [[سوره کهف]]).<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۰۰ق، ج۳، ص۲۸ـ۳۰.</ref> | ||
== در قرآن == | == در قرآن == | ||
لفظ «تأویل قرآن» در [[قرآن مجید]] در سه آیه آمده است: | لفظ «تأویل قرآن» در [[قرآن|قرآن مجید]] در سه آیه آمده است: | ||
* {{متن قرآن|{{رنگی|سبز}}فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیغٌ فَیتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِیلِهِ وَمَا یعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ{{رنگی/پ}}|ترجمه= اما کسانی که در دلهاشان میل به کج‌روی و انحراف از استقامت است از متشابه کتاب پیروی می‌کنند برای فتنه و فریب دادن مردم و برای این که تأویلش را می‌خواهند و حال آن که تأویل آن را جز خدای نمی‌داند|سوره= [[سوره آل عمران|آل عمران]]|آیه= ۷}} | * {{متن قرآن|{{رنگی|سبز}}فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیغٌ فَیتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِیلِهِ وَمَا یعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ{{رنگی/پ}}|ترجمه= اما کسانی که در دلهاشان میل به کج‌روی و انحراف از استقامت است از متشابه کتاب پیروی می‌کنند برای فتنه و فریب دادن مردم و برای این که تأویلش را می‌خواهند و حال آن که تأویل آن را جز خدای نمی‌داند|سوره= [[سوره آل عمران|آل عمران]]|آیه= ۷}} | ||
* {{متن قرآن|{{رنگی|سبز}}وَلَقَدْ جِئْنَاهُم بِکتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَیٰ عِلْمٍ هُدًی وَرَ‌حْمَةً لِّقَوْمٍ یؤْمِنُونَ ﴿۵۲﴾ هَلْ ینظُرُ‌ونَ إِلَّا تَأْوِیلَهُ ۚ یوْمَ یأْتِی تَأْوِیلُهُ یقُولُ الَّذِینَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَاءَتْ رُ‌سُلُ رَ‌بِّنَا بِالْحَقِّ{{رنگی/پ}}|ترجمه= سوگند می‌خورم برای ایشان کتابی آوردیم که آن را روی علم تفصیل دادیم در حالی که هدایت و رحمت است برای جمعی که ایمان می‌آورند، اینان نگران نیستند مگر تأویل آن را روزی که تأویلش می‌آید (روز قیامت) کسانی که پیش‌تر آن را فراموش کرده بودند می‌گویند -اعتراف می‌کنند - که فرستادگان خدای -در دنیا- به سوی ما به حق آمده بوده‌اند.|سوره= [[سوره اعراف|اعراف]]|آیه= ۵۲-۵۳}} | * {{متن قرآن|{{رنگی|سبز}}وَلَقَدْ جِئْنَاهُم بِکتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَیٰ عِلْمٍ هُدًی وَرَ‌حْمَةً لِّقَوْمٍ یؤْمِنُونَ ﴿۵۲﴾ هَلْ ینظُرُ‌ونَ إِلَّا تَأْوِیلَهُ ۚ یوْمَ یأْتِی تَأْوِیلُهُ یقُولُ الَّذِینَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَاءَتْ رُ‌سُلُ رَ‌بِّنَا بِالْحَقِّ{{رنگی/پ}}|ترجمه= سوگند می‌خورم برای ایشان کتابی آوردیم که آن را روی علم تفصیل دادیم در حالی که هدایت و رحمت است برای جمعی که ایمان می‌آورند، اینان نگران نیستند مگر تأویل آن را روزی که تأویلش می‌آید (روز قیامت) کسانی که پیش‌تر آن را فراموش کرده بودند می‌گویند -اعتراف می‌کنند - که فرستادگان خدای -در دنیا- به سوی ما به حق آمده بوده‌اند.|سوره= [[سوره اعراف|اعراف]]|آیه= ۵۲-۵۳}} | ||
* {{متن قرآن|{{رنگی|سبز}}وَمَا کانَ هَٰذَا الْقُرْ‌آنُ أَن یفْتَرَ‌یٰ... بَلْ کذَّبُوا بِمَا لَمْ یحِیطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا یأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ ۚ کذَٰلِک کذَّبَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ کیفَ کانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِینَ{{رنگی/پ}}|ترجمه= این قرآن افترا نبود... بلکه اینان تکذیب کردند چیزی را که به علمش احاطه نداشتند در حالی که هنوز تأویل آن برای آنان نیامده - برای ایشان مشهود نشده - به همین نحو کسانی که پیش از ایشان بودند تکذیب نمودند پس نگاه کن که سرانجام ستمکاران چگونه بود.|سوره= [[سوره یونس|یونس]]|آیه= ۳۷-۳۹}} | * {{متن قرآن|{{رنگی|سبز}}وَمَا کانَ هَٰذَا الْقُرْ‌آنُ أَن یفْتَرَ‌یٰ... بَلْ کذَّبُوا بِمَا لَمْ یحِیطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا یأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ ۚ کذَٰلِک کذَّبَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ کیفَ کانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِینَ{{رنگی/پ}}|ترجمه= این قرآن افترا نبود... بلکه اینان تکذیب کردند چیزی را که به علمش احاطه نداشتند در حالی که هنوز تأویل آن برای آنان نیامده - برای ایشان مشهود نشده - به همین نحو کسانی که پیش از ایشان بودند تکذیب نمودند پس نگاه کن که سرانجام ستمکاران چگونه بود.|سوره= [[سوره یونس|یونس]]|آیه= ۳۷-۳۹}} | ||
به هر حال، تأویل از کلمۀ | به هر حال، تأویل از کلمۀ «اُول» به معنای رجوع است و مراد از «تأویل» معنا و حقیقتی است که آیه به آن برمی‌گردد و مراد از تنزیل در مقابل تأویل و به معنی روشن و معانی الفاظ آیه می‌باشد. | ||
== اختلاف درباره معنای تأویل == | == اختلاف درباره معنای تأویل == | ||
درباۀ معنای تأویل اختلاف شدیدی وجود دارد و با | درباۀ معنای تأویل اختلاف شدیدی میان محققان وجود دارد و با تحقیق در کلمات صاحب‌نظران بیش از ۱۰ قول به دست می‌آید؛ ولی دو قول از بقیه مشهورتر است: نظریه قدما و نظریه متأخرین. | ||
=== | === نظریه قدما === | ||
قدما تأویل را با [[تفسیر قرآن|تفسیر]] مرادف می‌گرفتند. بنابراین معنا، همۀ [[آیه|آیات]] قرآنی تأویل دارند لکن به مقتضای آیۀ «{{رنگی|سبز}}وَمَا یعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ{{رنگی/پ}}» تأویل متشابهات را بالخصوص کسی جز خدای نمی‌داند. | |||
:نظر به این که [[قرآن مجید]] علم به تأویل برخی از آیات را از غیر خدا سلب می‌کند و در قرآن مجید آیه‌ای که تأویل یعنی محصّل معنی آن برای همه مجهول باشد نداریم، این | :نظر به این که [[قرآن|قرآن مجید]] علم به تأویل برخی از آیات را از غیر خدا سلب می‌کند و در قرآن مجید آیه‌ای که تأویل یعنی محصّل معنی آن برای همه مجهول باشد نداریم، این نظریه در نزد متأخرین باطل شناخته شد. | ||
=== | === نظریه متأخرین === | ||
در نظر متأخرین، تأویل معنی خلاف ظاهری است که از کلام قصد می‌شود و بنابراین همۀ آیات قرآنی تأویل ندارند و تنها [[محکم و متشابه|آیات متشابه]] است که دارای تأویل و معنی خلاف ظاهر هستند و جز [[خدا]] کسی بر آنها احاطه ندارد. مانند آیاتی که تجسم و آمدن و نشستن و رضا و سخط و تأسف و سایر لوازم مادیت را به خدا نسبت می‌دهند و آیاتی که نسبت [[معصیت]] به فرستادگان خدا و [[ | در نظر متأخرین، تأویل معنی خلاف ظاهری است که از کلام قصد می‌شود و بنابراین همۀ آیات قرآنی تأویل ندارند و تنها [[محکم و متشابه|آیات متشابه]] است که دارای تأویل و معنی خلاف ظاهر هستند و جز [[خدا]] کسی بر آنها احاطه ندارد. مانند آیاتی که تجسم و آمدن و نشستن و رضا و سخط و تأسف و سایر لوازم مادیت را به خدا نسبت می‌دهند و آیاتی که نسبت [[گناه|معصیت]] به فرستادگان خدا و [[پیامبران|پیغمبران معصوم]] می‌دهند. | ||