آل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آل'''، خانواده، عائله، خاندان، تیره، اهل، عشیره، پیروان، وابستگان، همه به یک معنا هستند.

این کلمه ظاهراً در بیشتر این معانی، از [[عصر جاهلی]] معروف بوده است. [[قریش|قریشیان]]، از آنجا که حفاظت خانۀ [[کعبه]] و متعلقات آن را به عهده داشته‎اند، خویشتن را «آل‎الله» می‎خواندند و دیگران در مقام دادخواهی به آنان می‎گفتند: «یالَ‎الله»، یعنی ‎ای قریشیان. <ref> ترکیب «آلَ‎الله» در یک بیت منسوب به عبدالمطلب در اربلی، 1/40؛ دایره‎المعارف اسلام (اول)، ذیل آل </ref>

اما ریشۀ کلمه چندان روشن نیست و شکل مشابهی از آن را در زبانهای سامی نیافتیم. اگر مفهوم «انتساب به یک شخص یا محل»، «جمعیت و قدرت» را در نظر بگیریم، آنگاه کلمه، با لفظ «اوّل» هم‌خانواده می‎گردد و سپس به مفهوم قدرت منتهی می‎شود. از سوی دیگر ریشۀ یائی کلمه را می‎توان اصل دانست که به معنای «هم پیمان» است. علاوه براین، توجیهِ لغت شناسان مسلمان که آن را مشتق از «اهل» دانسته‎اند نیز بی‎اساس نیست (هرچند که استناد ایشان به مصغر کلمه را نمی‎توان معتبر شمرد)، زیرا لفظ 'ahl (عبری کنعانی 'ahel؛ آرامی 'ahl?؛ نبطی، 'hlt') در اوگاریتیک به معنی چادر، و در آکادی به معنی شهر آمده است. سپس می‎بینم که شاعر جاهلی ابوذؤیب ان را به معنی چوبهای خیمه به کار برده است.<ref>بیت در لسان، ذیل «اول»</ref>

شاید تطور کلمه از جزئی به کلی بوده است: خانواده (ساکن یک چادر)، خاندان، خاندان بزرگ و عشیره، قبیله، پیروان (سیاسی یا دینی). در قرآن کریم آن را هم به معنای پیروان دینی ـ سیاسی ـ جغرافیایی (آل فرعون، آل لوط) <ref> اربلی، 1/40</ref> می‎توان یافت.

 

گرایش کلی اهل تشیع آن است که آل محمد و آل نبی را با «عترت»، یعنی اولاد امام علی(ع) و حضرت فاطمه(ع) یکی بدانند. <ref> اربلی، 1/42</ref> اربلی مفهوم آل و اهل و عترت را مجزا می‌کند و رَیان‎بن‎الصَّلْت قمی کتابی نوشته و در آن سخنان [[امام رضا]](ع) را در «الفرق بین‎الآل والامه» گرد آورده است. <ref> طوسی، 140</ref>

 

دو کلمۀ آل و اهل هریک به تدریج موارد استعمالی خاص خود یافته‎اند. در کتابهای لغت، در تفکیک مفاهیم این دو لفظ سخن بسیار گفته‎اند، ازجمله اینکه آل، برخلاف اهل، با نامهای جغرافیایی ترکیب نمی‎شود؛ اهل بغداد، اهل‎المشرق و نه آل بغداد و آل‎المشرق و جز آن، آل به مفهوم «خاندان و اعقاب مردی شریف» از همان قرن اول ق/7م رواج بسیار یافت و اکنون نیز دربارۀ خاندانهای پادشاهان و امیران به کار می‎رود. این ترکیب در زبان فارسی نیز رواج تمام دارد و حتی برخی از خاندانهای اصیل ایرانی را با لفظ آل مشخص می‎کنند: «آل بویه» بسیار معروف‎تر از «بویهیان» است. به همین جهت در دایره‎المعارف حاضر، خاندانهای ایرانی، باتوجه به ترکیب اشهر، گاه ذیل آل آمده‎اند، گاه ذیل نام اصلی.