باب (باب‌الله): تفاوت میان نسخه‌ها

[[حسین بن حمدان خصیبی]] (<small>متوفی 358</small>) در ''[[الهدایة الکبری (کتاب)|الهدایة الکبری فی تاریخ الائمه]]''، کسانی را به عنوان «ابواب » نام می برد که «حاملان اسرار و علوم ائمه (ع)» بوده اند و در عین حال برای هر امام وکلایی را نیز معرفی می کند که واسطه امام با شیعیان در کارهای مالی و غیر آن بوده‏ اند. کسانی هم بوده اند که ادعای بابیت امامان را داشته اند اما تکذیب شده و مورد لعن و نفرین آن ها قرار گرفته اند.

===189 بقره===

عده‌ای از مفسرین مقصود از «ابواب» را در آیه «'''لَیسَ البِرُّ بِاَنْ تأتوا الْبُیوت منْ ظُهُورِها وَلکِنَّ البِرَّ مَنِ اتقی و أْتوا الْبیوت مِنْ اَبْوابِها'''»<ref>بقره: 189</ref> را [[امامان شیعه|ائمه شیعیان]] دانسته اند بدین مضمون که آنها طریق و باب راه یافتن به مدینه علم [[محمد(ص)|پیامبر]] اند<ref>نک: طبرسی ؛ فیض کاشانی ، ذیل آیه</ref>.

===30 ملک===

در روایتی<ref>مجلسی ، ج 24، ص 100</ref> آمده که از [[امام رضا (ع)]] معنای «ماء» را در آیه «'''اِنْ اَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یأتیکُم بِماءٍ مَعینٍ'''»<ref>ملک : 30</ref> پرسیدند و او در پاسخ فرمود: «'''ماؤکم؛ ابوابکم. أی الائمة و الائمة أبواب اللّه'''». در این تفسیر «ماء» در معنای مجازی به کار رفته است، یعنی آب وسیله حیات است و اگر آبها بخشکند راه حیات بسته است. ائمه به منزله آبی هستند که حیات معنوی مردم به ایشان وابسته است و در حقیقت ابواب وصول به حیات معنوی و واقعی اند و اگر [[امام]] و حجتی در جهان نباشد، باب حیات معنوی مسدود است و کسی «ماء مَعین» یا آب گوارای زندگی معنوی را به انسانها نخواهد داد.

===58 بقره===

باب حِطّه، عنوانی است که در بعضی از روایات سنّی و شیعی برای [[امامان شیعه|امامان شیعه (ع)]] به کار رفته. این عنوان از آیه 58 سوره بقره ('''و اذقُلْنَا ادْخُلوا هذه القریةَ فکُلُوا مِنها حَیثُ شِئْتم رَغَداً وادْخلوا البابَ سُجَّداً و قُولوا حِطَّةٌ نَغفرلَکُم خطایاکم''') گرفته شده است . طبق این آیه ، خدا به [[بنی اسرائیل]] گفت: سجده کنان داخل «باب » قریه شوند و «حطّه » بر زبان آورند تا خدا از خطاهای آنان در گذرد. در تفسیر این آیه سخنان بسیاری گفته اند و اغلب نوشته اند که مقصود از قریه ، [[بیت المقدس]] است که یکی از درهای آن «باب حطّه » نام داشته است<ref>رک: مجمع التفاسیر؛ طبرسی؛ فخررازی؛ سیوطی، ذیل آیه</ref>.

[[ابوذر غفاری]] ، [[ابو سعید خدری]] و [[ابن عبّاس]] از [[پیامبر (ص)]] روایت کرده اند که [[اهل بیت]] من در میان این امت مانند «باب حطّه» برای [[بنی اسرائیل]] هستند، خداوند از راه ایشان گناهان را می بخشاید ('''إنّما مَثَلُ اهل بیتی فیکُم ... مثلُ باب حطّةٍ، من دخله نَجا و مَنْ لم یدْخله هلک''').

[[صدوق]] نقل کرده ، [[علی (ع)]] به نقل از پیامبر(ص) خود را «باب حطّه » نامیده است ، چنانکه اهل بیت پیامبر را باب حطّه امّت اسلام خوانده است و می فرماید: باب حطّه [[امت اسلام]] از باب حطّه بنی اسرائیل افضل است ، زیرا آن از چوب بود و ما امامان، ناطق و صادق و مؤمنیم .

[[امام باقر (ع)]] خود و اهل بیت را باب حطّه [[مسلمان|مسلمانان]] می خواند «نحن باب حطّتکم » و مقصود از «سُجَّداً» در آیه 58 [[سوره بقره]] آن است که در برابر امامان (ع) با خضوع و خشوع رفتار شود<ref>مرعشی نجفی ، ج 9، ص 270ـ280؛ سیوطی ، ج 1، ص 71؛ مجلسی ، ج 23، ص 119ـ120، 122ـ123، 125؛ حُوَیزی ، ج 1، ص 82ـ83</ref>.

در روایتی از [[امام باقر (ع)]] آمده: «'''إنَّ رسولَ اللّهِ صلّی اللّه علیه وآله وسلّم بابُ اللّهِ الذی لایؤْتی الاّ منه و سبیلُه الذی من سلکه وصل الی اللّه'''»<ref>صفار قمی ، ص 199</ref>

*باب؛ «'''انّ علیاً بابٌ فتحه اللّه فَمنْ دخله کان مؤمناً'''»<ref>کلینی ، ج 1، ص 437</ref>

*باب هدایت؛ «'''إِنّ علیاً بابٌ من ابواب الهدی فمن دخل من باب علیّ کان مؤمناً'''»

*باب الجنّة؛ «'''إنَّ علیاً بابٌ من ابواب الجنّة فمن دخل بابَه کان مؤمناً'''»<ref>همان ، ج 2، ص 388ـ389</ref> تعبیر شده.

*باب النبی (ص)؛ در حدیثی معروف که به روایات مختلف در کتابهای روایی [[اهل سنت]] و [[شیعه]] در حدّ تواتر نقل شده، [[پیامبر (ص)]] خود را شهر علم («مدینة العلم» و نیز «مدینة الحکمة»، «مدینة الفقه»، «مدینة الجنة»، «دارالعلم»، «خزانة العلم»، «دارالحکمة») و [[علی (ع)]] را «باب» آن خوانده است<ref>برای اطلاعات بیشتر درباره این حدیث رک: امینی ، ج 6، ص 61ـ81؛ و نیز شوشتری ، ج 5، ص 468ـ515؛ مجلسی ، ج 40، ص 200ـ207</ref>.

*باب الله؛ در حدیثی دیگر که کراجکی نقل کرده است، رسول خدا (ص) ، علی (ع) را «باب خدا و باب خود» نامیده است<ref>مجلسی ، ج 26، ص 263</ref>.

در برخی روایات، از اهل بیت (ع) به «ابواب اللّه »، «طریق »، «سبیل »، «سبب » و «صراط » تعبیر شده. [[امام سجاد (ع)]]: «نحن ابواب اللّه و نحن الصراط المستقیم ونحن عَیبة علمه »<ref>مجلسی ، ج 24، ص 12</ref>. در خطبه 154 [[نهج البلاغه]] آمده که : «نحن الشعار و الاصحاب و الخَزَنةُ و الابواب، و لاتؤتی البیوت الاّ من ابوابها».

مولفان کتب تراجم و مناقب [[ائمه شیعه (ع)]]، از جمله [[ابن شهرآشوب]]<ref>ج 4، ص 77، 176، 211، 280، 325، 368، 380، 402، 423</ref> و [[ابن صباغ]]<ref>ص 229، 241، 262، 274، 281</ref> افرادی را به عنوان باب (یا بوّاب) هر یک از ائمه ، معرفی کرده اند؛ مانند:

*[[نواب اربعه|نُوّاب أربعه]] [[امام زمان (عج)]] که طبرسی<ref>ص 477</ref> از آنان به عنوان «الابواب المرضیون و السفراء الممدوحون » نام می برد و عبارتند از؛

**[[حسین بن روح نوبختی]]: ابن اثیر درباره حسین بن روح نوبختی، یکی از نواب اربعه ، می گوید که امامیه او را «باب » می نامیدند<ref>ج 8، ص 290</ref>.

عثمان بن سعید عمری و محمّد بن عثمان و حسین بن روح نوبختی، گذشته از سفارت امام زمان (ع) به عنوان بابهای [[امام جواد(ع)]]، [[امام هادی (ع)]] و [[امام عسکری (ع)]] نیز نام برده شده اند و در روایات بر وثاقت و علم و نزدیکی آنها به [[ائمه (ع)]] تصریح شده است.

در بیانات خود ائمه و کتابهای [[علم رجال|رجال]] از برخی افراد با عنوان «باب » تعبیر نشده است، اما قرائن نشان می دهند که آنان با ائمه ارتباط خاص داشته اند، و علاوه بر بهره وری از علوم و معارف ایشان، در برخی امور وکیل و مباشر کارهایشان و در شرایط حسّاس سیاسی ، واسطه ائمه و پیروان آنان بوده اند.

*[[مفضل بن عمر|مفضّل بن عمر]]، که بنابر روایات، از علوم ائمه آگاهی داشته و مورد توجه خاص [[امام صادق (ع)]] بوده است ، به نمایندگی از آن حضرت به کارهای شیعیان رسیدگی می کرد و در منازعات مالی ایشان برای رفع اختلاف ، به وکالت از آن حضرت ، اموالی پرداخت می کرد. او همچنین مباشر کارهای مالی [[امام کاظم (ع)]] بود و آن حضرت، شخصاً پرداختهای مالی شیعیان را نمی پذیرفت.

کسانی بوده اند که خود را به دروغ باب ائمّه(ع) معرفی می کرده اند ولی به تکذیب و نفرین ایشان گرفتار می شده اند. مثلاً [[کشی]]<ref>ش 997ـ999،1048</ref>، از

نام برده که ضمن نشر افکار انحرافی، مدّعی بابیت [[امام عسکری]] و [[امام رضا]] بوده اند ولی [[ائمه]] بشدت از آنان انتقاد کرده و شیعیان را از تماس با ایشان بر حذر داشته اند.

اگرچه تعبیر «باب » در برخی از کتب تراجم و مناقب و سیره‌های ائمه (ع) برای یاران نزدیک و خاص ایشان به کار رفته، ولی در کلمات خود [[امامان]]، و بعداً در عبارات محدّثان و رجالیان، از استعمال آن در جهت مثبت پرهیز می شده است. از این رو [[نواب اربعه]] را عموماً «سفرا» و «وکلاء» می خوانده‌اند و از نمایندگان [[امام کاظم (ع)]] به «قُوّام » تعبیر می کرده اند. و در مقابل، از کسانی چون [[محمد بن نصیر نمیری|نمیری]] و [[شلمغانی]] ، به عنوان مدّعیان «بابیت » نام می برده‌اند.

{{پانویس|2}}

*ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1385 ـ 1386/1965ـ1966.

*[[ابن شهر آشوب]] ، مناقب آل ابی‌طالب ، ج 4، چاپ هاشم رسول محلاتی ، قم، 1379.

*ابن صباغ ، الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة علیهم السلام ، بیروت 1408/1988.

*محسن امین، اعیان الشیعه ، بیروت 1403/1983، ذیل نامهای مذکور در مقاله.

*امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة والادب ، ج 6، بیروت 1387/1967.

* حُوَیزی، عبدعلی بن جمعه، کتاب تفسیر نورالثقلین ، چاپ هاشم رسولی محلاتی ، چاپ افست قم 1383ـ1385.

* خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری فی تاریخ الائمة ، نسخه خطّی کتابخانه آیة الله مرعشی ، ش 2973.

* [[سید ابوالقاسم خویی|خوئی]]، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ، بیروت 1403/1983، ذیل نامهای مذکور در مقاله.

* سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الدرالمنثورفی التفسیر بالمأثور ، قم 1404.

* شوشتری، نورالله بن شریف الدین، احقاق الحق وازهاق الباطل ، قم 1404.

* صفار قمی، محمدبن حسن، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمّد (ص ) ، چاپ محسن کوچه باغی تبریزی ، قم 1404.

* طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج ، چاپ محمد باقر موسوی خرسان، بیروت 1401/1981.

* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، چاپ احمد عارف زین، صیدا 1333ـ1356/1914ـ1937.

*فخررازی، محمدبن عمر، التفسیرالکبیر، قاهره، بی تا.

* فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی، تفسیرالصافی، ج 1، چاپ حسین اعلمی، بیروت، تاریخ مقدمه 1399.

* کشی، محمدبن عمر، اختیارمعرفة الرجال، تلخیص محمدبن حسن طوسی ، چاپ حسن مصطفوی ، مشهد 1348 ش.

* [[کلینی]]، محمدبن یعقوب، [[الکافی]]، چاپ علی اکبر غفاری، بیروت 1401.

* [[علامه مجلسی|مجلسی]]، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت 1403.

* مجمع التفاسیر (شامل : تنویر المقیاس من تفسیر ابن عباس ، انوار التنزیل بیضاوی ، تفسیر خازن ، تفسیر نسفی )، استانبول 1404/1984.

* مرعشی نجفی ، شهاب الدین، ملحقات احقاق الحق، در نورالله بن شریف الدین شوشتری، احقاق الحق وازهاق الباطل ، ج 7، قم 1404.

* [[نهج البلاغه]] ، چاپ صبحی صالح، قاهره 1411/1991.