کاربر ناشناس
شاه اسماعیل اول: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اِسْماعیل‌ِ اَوَّل‌ِ صَفَوی''' (حکومت 07 9-30 9 ق/501-524م)، نخستین پادشاه | '''اِسْماعیل‌ِ اَوَّل‌ِ صَفَوی''' (حکومت 07 9-30 9 ق/501-524م)، نخستین پادشاه سلسله [[صفویه]]، و ملقب به ابوالمظفر بهادر خان حسینى بود.از جمله حوادث مهم دوران این شاه صفوی می توان به آغاز پادشاهی صفویان، رسمیت مذهب [[تشیع]] در [[ایران]] و [[جنگ چالدران]]،اشاره نمود. | ||
[[پرونده:Safavid dynasty timeline.svg|چپ|180px|نمودار زمانی - تواریخ بر حسب هجری قمری است]] | [[پرونده:Safavid dynasty timeline.svg|چپ|180px|نمودار زمانی - تواریخ بر حسب هجری قمری است]] | ||
==نام ونسب== | ==نام ونسب== | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
==اسماعیل در لاهیجان== | ==اسماعیل در لاهیجان== | ||
پس از کشته شدن سلطان علی ،برادرانش ابراهیم و اسماعیل به اردبیل رفتند و مدتی مخفیانه در اردبیل اقامت کردند. سپس به دعوت والى شیعى [[گیلان]]، کارکیا میرزاعلى [[قزلباش]] ها او را به [[لاهیجان]] بردند.<ref>خواندمیر، غیاث الدین، 41-42؛ روملو، عالم آرا، 9 </ref> اسماعیل 5 سال در آنجا ماند و با مراقبتهای [[شمس الدین لاهیجى]] که از فضلای آن دیار بود، فارسى، عربى، [[ | پس از کشته شدن سلطان علی ،برادرانش ابراهیم و اسماعیل به اردبیل رفتند و مدتی مخفیانه در اردبیل اقامت کردند. سپس به دعوت والى شیعى [[گیلان]]، کارکیا میرزاعلى [[قزلباش]] ها او را به [[لاهیجان]] بردند.<ref>خواندمیر، غیاث الدین، 41-42؛ روملو، عالم آرا، 9 </ref> اسماعیل 5 سال در آنجا ماند و با مراقبتهای [[شمس الدین لاهیجى]] که از فضلای آن دیار بود، فارسى، عربى، [[قرآن]] و مبانى و اصول شیعه [[امامیه]] را فرا گرفت.<ref>روملو، جهانگشا، 4 -7؛ خواندمیر، امیر محمود، 3؛ پارسا دوست، 40-42</ref> افزون بر این، در این مدت، زیر نظر 7 تن از اعیان صوفیان لاهیجان فنون جنگ آوری آموخت.<ref>جهانگشا، 7</ref> سپس همراه این هفت تن، عازم اردبیل شد و هرچه به این شهر نزدیک‌تر می‌شد، بر تعداد یارانش افزوده می‌شد. | ||
==آغاز قیام شاه صفوی== | ==آغاز قیام شاه صفوی== | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
شاه اسماعیل با شکست دادن مخالفان توانست قلمرو حکومت خود را گسترش دهد. وی توانست با شکست دادن «سلطان مراد آق قویونلو» در نزدیکی [[همدان]] بر سراسر [[عراق عجم]] مسلط شود. در سال 909 هـ، نیروهای قزلباش، [[سمنان]] و [[فارس]] و در سال بعد [[یزد]] را متصرف شوند و در سال 914هـ بر عراق عرب مسلط گردید. | شاه اسماعیل با شکست دادن مخالفان توانست قلمرو حکومت خود را گسترش دهد. وی توانست با شکست دادن «سلطان مراد آق قویونلو» در نزدیکی [[همدان]] بر سراسر [[عراق عجم]] مسلط شود. در سال 909 هـ، نیروهای قزلباش، [[سمنان]] و [[فارس]] و در سال بعد [[یزد]] را متصرف شوند و در سال 914هـ بر عراق عرب مسلط گردید. | ||
اسماعیل پس از غلبه بر | اسماعیل پس از غلبه بر علاءالدوله ذوالقدر 13ق/507م و تصرف دیار بکر و بخش علیای [[فرات]]، راهى عراق شد تا آخرین پایگاه امیران بایندری آق قویونلو و شهرهای مقدس شیعیان را تسخیر کند.<ref>خواندمیر، غیاث الدین، /85-90؛ روملو، 2 -6؛ عالم آرا، 12-21</ref> پس از فتح بغداد در 19ق به [[نجف]] اشرف، [[کربلا]] ی معلا و [[سامرا]] رفت و به نوسازی و تعمیر قبه و بارگاه امامان همت گماشت.<ref>خواندمیر، غیاث الدین، /93- 95؛ عالم آرا، 27- 28؛ جهانگشا، 83-92؛ قاضى احمد، /3 -4؛ حسینى، 24</ref> وی در سال 916 هـ، رقیب سنّی خود «شیبک خان ازبک» را شکست داد. وی دستور داد تا سر شیبک خان را از بدن جدا ساخته برای سلطان عثمانی «[[بایزید]]» فرستادند.<ref>روملو ؛حسن بیگ، ص 161.</ref> | ||
==آغاز تنش با عثمانی ها== | ==آغاز تنش با عثمانی ها== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==اولین جنگ با عثمانی ها== | ==اولین جنگ با عثمانی ها== | ||
این فعالیتها به [[سلطان سلیم]] جانشین کینه توز و پر غرور بایزید بهانه داد تا با صفویان به نبرد برخیزد.<ref>اسکندربیک، /1؛ قاضى احمد، /17؛ پارسادوست، 74-77؛ روملو، 25-26</ref> به درخواست او شمس الدین احمد | این فعالیتها به [[سلطان سلیم]] جانشین کینه توز و پر غرور بایزید بهانه داد تا با صفویان به نبرد برخیزد.<ref>اسکندربیک، /1؛ قاضى احمد، /17؛ پارسادوست، 74-77؛ روملو، 25-26</ref> به درخواست او شمس الدین احمد درباره مذهب شیعه رساله خصمانه‌ای نوشت،<ref>ریاحى، 96</ref> و مفتى استانبول نیز فتوای قتل شیعیان را داد<ref>پارسا دوست، 21 -23؛ هامرپورگشتال، /33؛</ref> اسماعیل از نظر سلیم نه تنها دشمن مذهبى بود، بلکه به سبب حمایت از علویان عثمانى دشمن کشور او نیز به حساب مى‌آمد، و به علت حمایت از سلطنت احمد برادر سلیم، مخالف شخص او هم تلقى مى‌شد. از سوی دیگر سلطان عثمانی هزار تن از شیعیان را در سرزمین های عثمانی کشت. | ||
==نبرد چالدران== | ==نبرد چالدران== | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
شاه اسماعیل به رسوم و آیینهای مذهبى و ملى بسیار علاقه داشت <ref>پارسادوست، 13 -16؛ جهانگشا، 28- 29، 73 -74</ref> و به ایجاد آبادانى و بناهای یاد بود اشتیاق نشان مى‌داد.<ref>سیلوا ای فیگروا، 34</ref> | شاه اسماعیل به رسوم و آیینهای مذهبى و ملى بسیار علاقه داشت <ref>پارسادوست، 13 -16؛ جهانگشا، 28- 29، 73 -74</ref> و به ایجاد آبادانى و بناهای یاد بود اشتیاق نشان مى‌داد.<ref>سیلوا ای فیگروا، 34</ref> | ||
مهم‌ترین آثاری که از وی به یادگار مانده، اینهاست: بازار دور میدان قدیم [[اصفهان]] <ref>حسینى، 3؛</ref> [[ | مهم‌ترین آثاری که از وی به یادگار مانده، اینهاست: بازار دور میدان قدیم [[اصفهان]] <ref>حسینى، 3؛</ref> [[مدرسه هارونیه]] و بقعه امام زاده هارون در اصفهان<ref>قاضى احمد، /51</ref> این دو بنا تماماً باقى مانده است؛ بناهای یاد بود در اوجان فارس و [[شیراز]] <ref>جهانگشا، 103</ref> و سرانجام آبادانیها و ساختمانهای متعددی که در خوی و تبریز بنیاد کرد.<ref>سیلوا ای فیگروا، 79-82</ref> | ||
شاه اسماعیل به فارسى و ترکى شعر مى‌سرود و خطایى تخلص مى‌کرد.<ref>جهانگشا، 09؛ سام میرزا، 1</ref> | شاه اسماعیل به فارسى و ترکى شعر مى‌سرود و خطایى تخلص مى‌کرد.<ref>جهانگشا، 09؛ سام میرزا، 1</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
* حسینی، غیاث الدین بن همام الدین؛ حبیب السیر، زیر نظر دکتر محمد دبیر سیاقی،بی جا،1362چاپ سوم. | * حسینی، غیاث الدین بن همام الدین؛ حبیب السیر، زیر نظر دکتر محمد دبیر سیاقی،بی جا،1362چاپ سوم. | ||
* خواندمیر، امیر محمود؛ ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی، بی جا، 1370 ش، چاپ اول. | * خواندمیر، امیر محمود؛ ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی، بی جا، 1370 ش، چاپ اول. | ||
* سام میرزا صفوی، | * سام میرزا صفوی، تحفه سامى، به کوشش رکن‌الدین همایون فرخ، تهران، 347ش. | ||
* سیوری، راجر؛ ایران در عصر صفوی، ترجمۀ احمد صبا، بی جا، کتاب تهران، 1363 ش، چاپ اوّل. | * سیوری، راجر؛ ایران در عصر صفوی، ترجمۀ احمد صبا، بی جا، کتاب تهران، 1363 ش، چاپ اوّل. | ||
* سیلوا ای فیگروا، گارثیاس، سفرنامه، | * سیلوا ای فیگروا، گارثیاس، سفرنامه، ترجمه غلامرضا سمیعى، تهران، 362ش. | ||
* روملو، حسن بیگ؛ احسن التواریخ، تصحیح دکتر عبدالحسین نوایی، بی جا، انتشارات بابک، 1357ش. | * روملو، حسن بیگ؛ احسن التواریخ، تصحیح دکتر عبدالحسین نوایی، بی جا، انتشارات بابک، 1357ش. | ||
* تاج بخش، اجمد؛ | * تاج بخش، اجمد؛ تاریخ صفویه، شیراز، انتشارات نوید، 1372 ش، چاپ اوّل. | ||
* پارسا دوست، منوچهر؛ شاه اسماعیل اوّل، پادشاهی با اثرهای دیرپای در ایران و ایرانی، بی جا، 1375 ش، چاپ اوّل. | * پارسا دوست، منوچهر؛ شاه اسماعیل اوّل، پادشاهی با اثرهای دیرپای در ایران و ایرانی، بی جا، 1375 ش، چاپ اوّل. | ||
* جعفریان، رسول؛ صفویه از ظهور تا زوال، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378 ش، چاپ اوّل. | * جعفریان، رسول؛ صفویه از ظهور تا زوال، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378 ش، چاپ اوّل. | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
*طاهری، ابوالقاسم، تاریخ سیاسى و اجتماعى ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباس، تهران، 349ش. | *طاهری، ابوالقاسم، تاریخ سیاسى و اجتماعى ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباس، تهران، 349ش. | ||
*قاضى احمد قمى، خلاصة التواریخ، به کوشش احسان اشراقى، تهران، 359ش. | *قاضى احمد قمى، خلاصة التواریخ، به کوشش احسان اشراقى، تهران، 359ش. | ||
*هامر پورگشتال، یوزف، تاریخ امپراتوری عثمانى، | *هامر پورگشتال، یوزف، تاریخ امپراتوری عثمانى، ترجمه میرزا زکى على‌آبادی، تهران، 367- 369ش. | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [http://lib.eshia.ir/23022/8/3468 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | * منبع مقاله: [http://lib.eshia.ir/23022/8/3468 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | ||