سید احمد خوانساری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید احمد خوانساری'''([[سال ۱۳۰۹ هجری قمری|۱۳۰۹]]-[[سال ۱۴۰۵ هجری قمری|۱۴۰۵ق]]) از [[مراجع تقلید شیعه]] در قرن ۱۴ ق. او از شاگردان [[آخوند خراسانی]]، [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]]، [[میرزای نائینی]] و [[آقا ضیاء عراقی]] بود. او از معدود مراجعی است که در دوران [[مرجعیت]] خود در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] معروف نبود و قبل از مرجعیت ساکن [[تهران]] شده بود. مرجعیت او بعد از درگذشت [[آیت الله بروجردی]] آغاز شد.

خوانساری مقدمات علوم دین و دروس میانی را در خوانسار، نزد برادرش و [[سید علی اکبر بیدهندی]] (همسر خواهرش) فرا گرفت. در ۱۳۲۵ برای ادامه تحصیل به [[اصفهان]]<ref>شریف رازی، ج۲، ص۱۰؛ ابن رضا، ج۱، ص۳۷۷.</ref> و سپس به [[نجف]]،<ref>شریف رازی، ج۲، ص۱۱ـ۱۰؛ «شخصیت آیت الله سید احمد خوانساری» ص۲۳۰ به نقل از محمد تقی ستوده؛ آیت الله سید احمد خوانساری به روایت اسناد، مقدمه متولی، ص۱۵ـ ۱۶؛ ابن رضا، ج۱، ص۳۷۷ـ۳۷۵.</ref> [[دزفول]]،<ref>شریف رازی، ج۲، ص۱۱؛ شیخ آقا بزرگ طهرانی، قسم۱، ص۴۶۲، ابن رضا، ج۱، ص۳۷۷، که به ترتیب سال بازگشت وی را ۱۳۳۵ و ۱۳۳۳دانسته‌اند.</ref> سلطان آباد ([[اراک]])<ref>حسینی یزدی و همکاران، ص۳۱۷؛ آیت الله سید احمد خوانساری، همان مقدمه، ص۱۶.</ref> و [[قم]]<ref>آیت الله سید احمد خوانساری، همان، مقدمه، ص۱۷.</ref> رفت و در [[درس خارج|دروس خارج]] [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] و همچنین [[علم رجال]]، [[حکمت]] و دیگر دروس حوزوی بزرگان آن عصر، شرکت کرد؛ از جمله:

{{ستون-شروع|4}}

در ۱۳۶۹ که سید یحیی سجادی [[امام جماعت]] [[مسجد سیدعزیزالله]] واقع در بازار [[آیت الله بروجردی|تهران]] در گذشت،<ref>شریف رازی، ج۲، ص۱۱؛ مهری، ص۱۲۵</ref> تاجران و بازاریان از [[آیت الله بروجردی]] خواستند که شخص باکفایتی را به عنوان امام جماعت مسجد معرفی کند. بدین ترتیب در ۱۳۷۰ق خوانساری به توصیه بروجردی و به اصرار فراوان مردم به تهران رفت.<ref>آقا بزرگ طهرانی، همانجا؛ ابن الرضا، ج۱، ص۳۷۸</ref> او از همین سال تا پایان عمر در این مسجد به اقامه نماز، تدریس فقه و اداره امور دینی پرداخت.<ref>حسینی یزدی و همکاران، ص۳۱۹ـ۳۱۸</ref>

او در مدت اقامت در تهران، این مسجد را به محلی برای اقدامات سیاسی و اجتماعی تبدیل نمود. اولین اقدام مهم سیاسی ایشان، صدور اعلامیه مشترکی همراه با [[سید محمد بهبهانی]] بر علیه [[لایحه انجمن‌های ایالتی-ولایتی]] بود. پس از آن، به دنبال عدم توجه حکومت پهلوی به اعتراض علما نسبت به این لایحه، چند نفر از علمای تهران، تصمیم گرفتند در این مسجد تحصن کنند و مردم را نیز به این تحصن و تجمع اعتراضی دعوت کردند.<ref> مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۲۷، ۳۳، ۵۲؛ دوانی، ج۲، ص۴۲، ۴۴، ۴۶، ۵۰، ۷۲ـ۷۳، ۱۳۷، ۱۴۸ـ۱۴۹، ۱۵۱، ۱۵۳ـ۱۵۴؛ هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ج۱، ص۱۰۴، ۱۰۶ـ۱۰۷</ref>

افراد بسیاری در درس مرحوم خوانساری شرکت کردنداز جمله:<ref>ابن الرضا، ج۱، ص۳۸۰۳۸۳؛ شخصیت آیت الله سید احمد خوانساری، ص ۲۲۹ به نقل از محمد تقی ستوده.</ref>

# ...

* آیت الله خوانساری معتقد است که اثبات حرمت بازی با آلات قمار بدون برد و باخت مشکل است. از گفته‌های ایشان در کتاب [[جامع المدارک]] می‌توان برداشت کرد که طبق نظر ایشان، بازی با آلات قمار حتی اگر عنوان قمار بودن هم بر آن صدق کند بدون برد و باخت جایز است. <ref>جامع المدارك في شرح مختصر النافع، ج‌۳، ص: ۲۷.</ref>

خوانساری از ابتدا در شمار مخالفان تند و صریح حکومت و به ویژه شخص [[محمدرضا شاه]] نبود.<ref>ر.ک: آیت الله سید احمد خوانساری، ص۸۹، ۹۴.</ref> او که از ناکامی علمای نجف در جریان [[مشروطه]] خاطرات ناخوشایندی داشت منش مداراگرایانه [[عبدالکریم حائری|حائری یزدی]] و [[بروجردی]] با حکومت را باور داشت، هرچند به نزدیکی با حکومت روی خوش نشان نمی‌داد.<ref> برای نمونه:ر.ک: آیت الله سید احمد خوانساری؛ ص۱۷۹، ۱۸۱ نیز ر.ک: رجبی، ج۱، سند۵۵.</ref>

مناسبات خوانساری با حکومت پهلوی با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بود و گاه این مناسبات به تیرگی می‌گرایید. چنان که در قضایایی مانند [[قیام پانزده خرداد|قیام پانزدهم خرداد]] ۱۳۴۲ و جشن‌های دوهزار و پانصد ساله شاهنشاهی در ۱۳۵۰ش، موضع وی با صدور اعلامیه و اظهار مخالفت صریح به جبهه مخالفان جدی رژیم نزدیک شد.<ref>ر.ک: دوانی، ج۴، ص۱۱۱۱۱۰؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۱۲۰۱۲۱؛ آیت الله سید احمد خوانساری، همان، مقدمه، ص۳۰۳۱.</ref> او همچنین در مقاطع مختلف تذکراتی به حکومت وقت می‌داد و خواست‌هایی را مطرح می‌کرد مانند برحذر داشتن رژیم از بی‌حرمتی به عالمان دینی در رادیو، جلوگیری از پخش بعضی برنامه‌های نامناسب از تلویزیون، ساماندهی معافیت طلاب علوم دینی از خدمت سربازی، پیگیری برای آزادی علما و زندانیان دیگر و رفع ممنوعیت از سخنرانی وعاظ ممنوع المنبر.<ref>ر.ک: اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۳۸۸، آیت الله سید احمد خوانساری، ص۱۳۸، ۱۸۰؛ مقدمه متولی، ص۳۲، ۳۴، ۳۵، ۳۹.</ref>

برخی گفته‌اند که علت اینکه آیت الله خوانساری در مباحث سیاسی ورود نیافت، ماجرای اهانت وی در بازار تهران در مسئله [[اصلاحات ارضی]] بود.<ref>خاطرات آیت الله منتظری، ج۱، ص ۲۰۷</ref>

خوانساری علاوه بر رسیدگی به [[:رده:حوزه‌های علمیه شیعه|حوزه‌های علمیه]] [[حوزه علمیه قم |قم]]، [[حوزه علمیه تهران|تهران]]، [[حوزه علمیه نجف|نجف]] و دیگر شهرها به احداث و تعمیر بسیاری از مساجد و بناهای عمومی کمک می‌کرد. هنگام وقوع [[زلزله]] [[خراسان]] در ۱۳۴۷ ش کمک‌هایی به زلزله‌زدگان اختصاص داد و در ماجرای اخراج ایرانیان از [[عراق]] در ۱۳۴۸ش، به همت او مجلسی بزرگ در اعتراض به این رفتار حاکمان عراق تشکیل گردید.<ref>ر.ک: فلسفی، ص۳۱۸۳۱۷؛ آیت الله سید احمد خوانساری، همان، مقدمه، ص۴۹۴۷؛ طاهری خرم آبادی، ج۱، ص۳۵۷.</ref>

{{جعبه نقل قول | عنوان =پیام تسلیت [[امام خمینی|امام خمینی]] به مناسبت رحلت سید احمد خوانساری:| نقل‌قول ={{سخ}}بسم اللّه الرحمن الرحیم انا للّه وانا الیه راجعون خبر رحلت مرحوم مغفور آیة الله خوانساری رحمه اللّه علیه موجب تأسف و تأثر گردید این عالم جلیل بزرگوار و مرجع معظم که پیوسته در حوزه‌های علمیه و مجامع متدینه مقام رفیع و بلندی داشت و عمر شریف خود را در راه تدریس، و تربیت و علم و عمل به پایان رساند، حق بزرگی بر حوزه‌ها دارد، چه که با رفتار و اعمال خود و تقوا و سیره خویش، پیوسته در نفوس مستعده، مؤثر و موجب تربیت بود.

از خداوند تعالی برای ایشان رحمت و مغفرت و برای علمای اعلام وحوزه های علمیه صبر و اجر خواستارم والسلام علی عباد اللّه الصالحین. روح‌الله الموسوی الخمینی|تاریخ بایگانی |منبع =<small>صحیفه امام، ج۱۹، ص ۱۲۸</small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

خوانساری در ۱۳۶۳ ش (۱۴۰۵) در [[تهران]] درگذشت به مناسبت وفات او [[امام خمینی]] پیام تسلیتی صادر کرد<ref>صحیفه امام، ج۱۹، ص ۱۲۸</ref> و بازار تهران و حوزه‌های علمیه تعطیل و از سوی دولت یک هفته عزای عمومی اعلام شد. پیکر وی را پس از [[تشییع جنازه|تشییع]] در تهران به [[قم]] منتقل و در مسجد بالاسر [[حرم حضرت معصومه]] به خاک سپردند.<ref>امام خمینی، همانجا، آیت الله سید احمد خوانساری، همان، مقدمه، ص۵۶، امینی، ج۲، ص۵۴۶؛ ابن الرضا، ج۱، ص۳۸۸.</ref>

بسیاری از عالمان معاصر احتیاط بسیار و [[ورع]] خوانساری را ستوده و وی را در [[تهذیب نفس]] و فضائل اخلاقی چون ادب، [[تواضع]] و ساده زیستی دارای مرتبه ای بلند دانسته‌اند.<ref>شریف رازی، ج۲، ص۱۰، امام خمینی، ج۲۱، ص۱۵۱، شخصیت آیت الله سید احمد خوانساری، ص۲۳۱، به نقل از محمد تقی ستوده، ص۲۳۳ به نقل از هادی معرفت.</ref> جایگاه علمی رفیع او نیز برای همگان مشهود بود چنان که بسیاری از بزرگان حوزه قم، [[نجف]] و [[کربلا]] پس از درگذشت [[آیت الله بروجردی]] وی را اعلم و دارای دقت نظر در مسائل فقهی می‌دانستند.<ref>ر.ک: امام خمینی، ج۱۹، ص۱۲۸، ابن الرضا، ج۱، ص۳۷۸، شخصیت آیت الله سید احمد خوانساری، ص۲۳۲، به نقل از حسین شمس، ص۲۳۳ـ ۲۳۴، به نقل از هادی معرفت.</ref> ویژگی مهم [[فقه]] خوانساری استقلال در رأی است که در بسیاری موارد به مخالفت او با دیدگاه مشهور انجامیده است.<ref>شخصیت آیت الله سید احمد خوانساری، ص۲۳۴، ۲۳۷، به نقل از هادی معرفت.</ref>

*'''جامع المدارک''': مهمترین اثر فقهی خوانساری که در هفت مجلد با تعلیقه [[علی اکبر غفاری]] به چاپ رسیده است، اثری جامع در [[فقه استدلالی]] و شرحی بر [[المختصر النافع]] [[محقق حلی]] است این کتاب بیانگر احاطه علمی خوانساری بر فقه و مبانی آن است. تألیف جامع‌المدارک بیش از سی سال طول کشیده و مبحث [[قصاص]] آن در ۱۴۰۱ پایان یافته است کتاب العتق (احکام آزادسازی بردگان) در این کتاب مطرح نشده است. او در این کتاب در بسیاری از مسائل به نقد نظر مشهور پرداخته و در ادله آن مناقشه کرده است. از ویژگی‌های دیگر این اثر استحکام در تعابیر، نوآوری در تقریر مطالب و اختصار مباحث است. دیدگاه‌ها غالباً بدون ذکر قائل آن‌ها مطرح شده و مهم‌ترین ادله مورد استناد آیات و احادیث است.<ref>شخصیت آیت الله سید احمد خوانساری، ص۲۳۲۲۳۳ به نقل از حسین شمس، ص۲۳۴ به نقل از هادی معرفت؛ طباطبایی، ص۳۴۵ـ ۳۴۹.</ref>

{{ستون-شروع|4}}

{{پانویس2}}

*ابن الرضا، مهدی، ضیاءالابصار فی ترجمة علماء خوانسار، قم، ۱۳۸۲ش.

* رحمانی، محمد، مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیت الله سید احمد خوانساری، فقه اهل بیت، ش ۱۷،۱۸، بهار ـ تابستان ۱۳۷۸ش.

* شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، ۱۳۵۲ ـ ۱۳۵۴ش.

* طباطبایی، مهدی، نگرشی بر فقه آیت الله سید احمد خوانساری و کتاب جامع المدارک، فقه اهل بیت، ش ۱۷۱۸، بهار ـ تابستان ۱۳۷۸ش.