اعتکاف: تفاوت میان نسخه‌ها

اعتکاف، التزام به توقف و درنگ در [[مسجد]] به [[قصد قربت]] است.<ref>راغب، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص۳۵۵. </ref>  در [[فقه]] اسلامی به توقّف سه روز يا بيشتر در [[مسجد]] به [[قصد قربت]] و با اعمال و شرايط مخصوص، اعتكاف، و به شخص به‌جا آورنده آن مُعتَكِف گفته می‌شود. <ref>موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۵۹۸.</ref>

اعتکاف از ماده «عکف»، در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است،<ref>راغب، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص ۳۵۵. </ref> که در [[قرآن مجید]] نیز در مواردی در این مفهوم به کار رفته است.<ref>نک: سوره بقره، ۱۲۵؛ اعراف، ۱۳۸؛ طه، ۹۷؛ شعراء، ۷۱</ref> همچنین از همین ماده در قرآن، «عاکف» به معنای ساکن و مقیم ([[سوره حج|حج]]،۲۵) و «معکوف» در مفهوم ممنوع و بازداشته شده ([[سوره فتح|فتح]]،۲۵) کاربرد داشته است.{{یادداشت|هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفًا أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّه؛ آنها بودند كه كفر ورزيدند و شما را از مسجد الحرام بازداشتند و نگذاشتند قربانى [شما] كه بازداشته شده بود به محلش برسد.}}

[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] حقیت اعتکاف را روی آوردن بنده به اطاعت از خدواند و پای‌بندی به مراقبت دانسته است. <ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴.</ref> {{ یادداشت|اعلم أن الاعتكاف حقيقته عكوف العبد على طاعة الله جل جلاله ، ومراقبته}} وی هم‌چنان کمال اعتکاف را در  وقف کردن دل و عقل و اعضای بدن بر انجام عمل صالح و پرهیز از غفلت و مقید ساختن خویش به انجام دستورات الهی و تحقق اراده او و دور ساختن غیر خدا از همه وجود خویش می‌داند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۱۵۰.</ref>{{یادداشت| واعلم أن كمال الاعتكاف هو إيقاف العقول والقلوب والجوارح على مجرد العمل الصالح ، وحبسها على باب الله جل جلاله ، ومقدس إرادته ، وتقييدها بقيود مراقباته }}

بیشتر فقیهان معاصر، برگزاری اعتکاف در مساجد جامع شهر و روستاها را صحیح دانسته<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۵؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۷۵؛ صافی گلپایگانی، جامع الاحکام، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص ۱۴۴؛ بهجت، استفتاءات، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص ۴۴۲.</ref> و برخی، انجام آن در غیر از مساجد چهارگانه را (اعم از جامع و غیر جامع) به [[قصد رجاء|قصد رجا]] و رسیدن به ثواب، جایز شمرده‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Question/View/64508/مكان-اعتكاف «مکان اعتکاف»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>

طبق [[فقه|فقه شیعه]]، [[روزه]] از ارکان اعتکاف است<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۵؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۵. </ref> و فرد در ایام اعتكاف باید روزه بگیرد؛ بنابراین، كسی كه نمی‌تواند روزه بگیرد، مانند، [[مسافر]]، بیمار و زن [[حیض|حایض]]، اعتكافش صحیح نیست.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۶.</ref> لازم نیست روزه مخصوص اعتكاف باشد، بلكه هر روزه‌ای مانند روزه قضا یا نذری کافی است.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۵.</ref><br>

به گفته فقیهان، در اعتکاف چند چیز [[حرام]]  و موجب باطل شدن آن است؛ از جمله: استفاده و بوییدن عطر، مشاجره و جدال درباره امور دنیوی، خرید و فروش (مگر برای ضرورت)، [[خودارضایی]] و مباشرت جنسی (حتی در حد بوسیدن).<ref>ابن هبیره، الافصاح، ۱۳۶۶ق، ج۱، ص۱۷۱؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۵-۵۸۷.</ref> همچنین هر چيزى كه روزه را باطل مى‌كند، اعتكاف را نیز باطل مى‌كند.<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۵.</ref>

آنچه درباره اعتکاف پیامبر گزارش شده است مربوط به دوران پس از هجرت، در [[مدینه]] و در ماه [[رمضان]] است، که برای آن حضرت چادری در [[مسجد النبی]]  برپا می‌شد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۵. </ref> امروزه در مسجد النبی، سمت شرقی ستون توبه استوانه‌ای به نام سریر (تخت) قرار دارد که گفته می‌شود پیامبر(ص) در روزهای اعتکاف، بستر خود را کنار آن جای می‌داد و معتکف می‌شد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۶.  المنقري، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، الناشر : مكتبة آية الله المرعشي النجفي‌، ج۲، ص۴۴.</ref><br>

پیامبر اسلام در رمضان [[سال ۳ هجری قمری|سال سوم هجری]]  به جهت وقوع [[جنگ بدر]] نتوانست اعتکاف کند؛ ازاین‌رو در سال بعد، بیست روز از ماه رمضان را معتکف شد؛ ده روز برای همان سال و ده روز قضای سال قبل.<ref>شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۴.</ref>

شیخ لطف‌الله میسی (م [[سال ۱۰۳۵ هجری قمری|۱۰۳۵ق]]) دربارهٔ اعتکاف در [[قزوین]] و اصفهان در دورهٔ صفویه می‌نویسد: «در [[قزوین]] و [[اصفهان]] بر اجراى اعتكاف اهتمام ورزيده و هدف ارجاع مردم به نور حقايق و دعا و توسل براى دوام حكومت علوى موسوى بوده است.»<ref>میراث اسلامی ایران, دفتر اول, رساله اعتکافیه, تحقیق احمد عابدی رضوانشهری ۳۱۷-۳۲۰, کتابخانه آیت اللّه مرعشی.</ref>

* شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، الخلاف، محقق و مصحح: خراسانی، علی، شهرستانی، سید جواد، طه نجف، مهدی، عراقی، مجتبی، ‌ قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.

* گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، ‌دار القرآن الکریم‌، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.

[https://hawzah.net/fa/Question/View/64508/مكان-اعتكاف «مکان اعتکاف»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ نشر: ۳۰ فروردین ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۴۰۱ش.

* نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم،جماعة ‌المدرسین‌ فی‌ ‌الحوزه‌ ‌العلمیه‌، ۱۴۰۷ق.