Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۹۸۱
ویرایش
مفاتیح الجنان (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←منابع: افزایش) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
== درباره مؤلف == | == درباره مؤلف == | ||
{{اصلی|شیخ عباس قمی}} | {{اصلی|شیخ عباس قمی}} | ||
عباس بن محمد رضا قمی ([[سال ۱۲۹۴ هجری قمری|۱۲۹۴]]-[[سال ۱۳۵۹ هجری قمری|۱۳۵۹]]ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی از علمای [[شیعه]] در زمینه [[حدیث]]، تاریخ و [[خطابه]] است. وی صاحب تألیفات بسیاری در حوزه‌های مختلف است که معروف‌ترین آنها مفاتیح الجنان، [[سفینة البحار]] و [[منتهی الآمال]] است. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در [[نجف]] درگذشت و در [[حرم امام علی (ع)]] دفن گردید.<ref>طالعی، سال‌شمار حیات و آثار محدث قمی، ۱۳۸۹ش، ص۱۳- ۴۸.</ref> پسر محدث قمی نقل کرده است که پدرش تمام کتاب را با وضو نگاشته است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ص۲۸.</ref> | عباس بن محمد رضا قمی ([[سال ۱۲۹۴ هجری قمری|۱۲۹۴]]-[[سال ۱۳۵۹ هجری قمری|۱۳۵۹]]ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی از علمای [[شیعه]] در زمینه [[حدیث]]، تاریخ و [[خطابه]] است. وی صاحب تألیفات بسیاری در حوزه‌های مختلف است که معروف‌ترین آنها مفاتیح الجنان، [[سفینة البحار]] و [[منتهی الآمال]] است. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در [[نجف]] درگذشت و در [[حرم امام علی(ع)]] دفن گردید.<ref>طالعی، سال‌شمار حیات و آثار محدث قمی، ۱۳۸۹ش، ص۱۳- ۴۸.</ref> پسر محدث قمی نقل کرده است که پدرش تمام کتاب را با وضو نگاشته است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ص۲۸.</ref> | ||
==انگیزه نگارش== | ==انگیزه نگارش== | ||
شیخ عباس قمی خود می‌گوید مفاتیح را به انگیزه اصلاح کتاب [[مفتاح الجنان (کتاب)|مِفتاح الجنان]] {{یادداشت| [[مفتاح الجنان]] طبق نقل سید یحیی امام جمعه مشهد مقدس، مؤلف آن شیخ اسد الله تهرانی حائری (متوفی به سال ۱۳۳۳ در مشهد رضوی) است، وی از شاگردان | شیخ عباس قمی خود می‌گوید مفاتیح را به انگیزه اصلاح کتاب [[مفتاح الجنان (کتاب)|مِفتاح الجنان]] {{یادداشت| [[مفتاح الجنان]] طبق نقل سید یحیی امام جمعه مشهد مقدس، مؤلف آن شیخ اسد الله تهرانی حائری (متوفی به سال ۱۳۳۳ در مشهد رضوی) است، وی از شاگردان «شیخ مرتضی انصاری» بود و عمری طولانی (۱۲۰ سال) داشته است. در کتاب فوائد رضویه آمده است که بروجردی و اهل منبر بوده، به صدق مشهور می‌باشد.(آقا بزرگ، تهرانی، الذریعة، ج۲۱، ص۳۲۴.)در کتاب «فوائد رضویه»شیخ عباس قمی در ذیل نام «اسد الله بن عبدالله البروجردی»، اشاره‌ای به «مفتاح الجنان» نشده است.}} نوشته است که در آن زمان رایج و دعاهای بدون سندی در آن بوده است: «برادران دینی از من خواسته‌اند که دعاهای سنددار کتاب مفتاح الجنان را جدا نموده به همراه سایر دعاهای معتبر بنویسم».<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ص۱۲.</ref> | ||
با این همه شیخ عباس قمی دعاها را به همراه [[اسناد|سند]] نیاورده است، بلکه فقط بیان کرده دعا را از کدام منبع نقل می‌کند.<ref>سلطانی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۰.</ref> همچنین برخی از دعاهای نقل‌شده در کتاب مفاتیح از [[معصومان]] نرسیده است و نوشته برخی از علماست، مانند [[دعای عدیله]].<ref>سلطانی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۱.</ref> | با این همه شیخ عباس قمی دعاها را به همراه [[اسناد|سند]] نیاورده است، بلکه فقط بیان کرده دعا را از کدام منبع نقل می‌کند.<ref>سلطانی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۰.</ref> همچنین برخی از دعاهای نقل‌شده در کتاب مفاتیح از [[معصومان]] نرسیده است و نوشته برخی از علماست، مانند [[دعای عدیله]].<ref>سلطانی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۱.</ref> | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
'''باب اول: ادعیه''' | '''باب اول: ادعیه''' | ||
شامل [[تعقیبات نمازها]]، اعمال شب و روز و ایام هفته، نمازهای معروف مثل [[نماز حضرت رسول (ص)]]، [[نماز امیرالمؤمنین(ع)]]، [[نماز حضرت فاطمه(س)]]،[[نماز جعفر طیار]]، [[زیارت ائمه در روزهای هفته]]، برخی از [[دعا|دعاها]] و مناجات‌ها چنین‌اند: ([[مناجات خمس عشر]] از [[امام سجاد(ع)]])، [[مناجات امام علی در مسجد کوفه]]، [[دعای سمات]]، [[دعای کمیل|کمیل]]، [[دعای جوشن صغیر|جوشن صغیر]] و [[دعای جوشن کبیر|جوشن کبیر]]، [[دعای مکارم الاخلاق]] و غیره. | شامل [[تعقیبات نمازها]]، اعمال شب و روز و ایام هفته، نمازهای معروف مثل [[نماز حضرت رسول(ص)]]، [[نماز امیرالمؤمنین(ع)]]، [[نماز حضرت فاطمه(س)]]،[[نماز جعفر طیار]]، [[زیارت ائمه در روزهای هفته]]، برخی از [[دعا|دعاها]] و مناجات‌ها چنین‌اند: ([[مناجات خمس عشر]] از [[امام سجاد(ع)]])، [[مناجات امام علی در مسجد کوفه]]، [[دعای سمات]]، [[دعای کمیل|کمیل]]، [[دعای جوشن صغیر|جوشن صغیر]] و [[دعای جوشن کبیر|جوشن کبیر]]، [[دعای مکارم الاخلاق]] و غیره. | ||
'''باب دوم: اعمال سالیانه''' | '''باب دوم: اعمال سالیانه''' | ||
این باب برای بیان اعمال [[مستحب|مستحبی]] در طول [[هجری قمری|سال قمری]] تنظیم شده است. مطالب این قسمت از ماه [[رجب]] شروع شده و با اعمال ماه [[جمادی الثانی]] و سپس اعمال [[نوروز]] و ماه‌های رومی تمام می‌شود. [[مناجات شعبانیه]]، در [[اعمال ماه شعبان]]، [[دعای ابوحمزه ثمالی]]، [[دعای افتتاح]] و [[دعای سحر|دعای سحر معروف]]، اعمال [[شب‌های قدر]] در اعمال ماه [[رمضان]]، [[دعای عرفه امام حسین (ع)|دعای امام حسین در روز عرفه]] در اعمال ماه [[ذی الحجة]] جزو معروف‌ترین و مشهورترین مطالب این بخش از مفاتیح به شمار می‌روند. | این باب برای بیان اعمال [[مستحب|مستحبی]] در طول [[هجری قمری|سال قمری]] تنظیم شده است. مطالب این قسمت از ماه [[رجب]] شروع شده و با اعمال ماه [[جمادی الثانی]] و سپس اعمال [[نوروز]] و ماه‌های رومی تمام می‌شود. [[مناجات شعبانیه]]، در [[اعمال ماه شعبان]]، [[دعای ابوحمزه ثمالی]]، [[دعای افتتاح]] و [[دعای سحر|دعای سحر معروف]]، اعمال [[شب‌های قدر]] در اعمال ماه [[رمضان]]، [[دعای عرفه امام حسین(ع)|دعای امام حسین در روز عرفه]] در اعمال ماه [[ذی الحجة]] جزو معروف‌ترین و مشهورترین مطالب این بخش از مفاتیح به شمار می‌روند. | ||
'''باب سوم: بخش زیارات''' | '''باب سوم: بخش زیارات''' | ||
در این باب ابتدا مطالبی درباره آداب سفر و [[زیارت]] و نیز اذن دخول [[حرم|حرم‌ها]] ذکر شده است. نخستین زیارت، زیارت [[رسول خدا(ص)]] است که بعد از آن، زیارت [[حضرت فاطمه(س)]] و سپس زیارت [[ائمه بقیع]] آمده است. علاوه بر زیارت [[امامان شیعه|دوازده امام]]، این بخش شامل زیارت [[:رده: | در این باب ابتدا مطالبی درباره آداب سفر و [[زیارت]] و نیز اذن دخول [[حرم|حرم‌ها]] ذکر شده است. نخستین زیارت، زیارت [[رسول خدا(ص)]] است که بعد از آن، زیارت [[حضرت فاطمه(س)]] و سپس زیارت [[ائمه بقیع]] آمده است. علاوه بر زیارت [[امامان شیعه|دوازده امام]]، این بخش شامل زیارت [[:رده:امامزادگان|امامزادگان]] و بعضی از بزرگان و [[:رده:علمای شیعه|علمای شیعه]] نیز می‌شود، زیارت‌هایی مثل زیارت حضرت [[حمزه]]،[[مسلم بن عقیل]]، [[فاطمه بنت اسد]]، شهدای [[جنگ احد]]، [[سلمان فارسی]] و غیره. اعمال برخی از [[:رده:مساجد|مساجد]] معروف مثل [[مسجد کوفه]]، [[مسجد صعصعه]] نیز در این بخش گنجانده شده است. | ||
طولانی‌ترین بخش این باب به زیارت [[امام حسین(ع)]] اختصاص دارد. مشهورترین [[زیارت‌نامه|زیارتنامه‌های]] [[امام حسین(ع)]] مثل [[زیارت عاشورا]]، [[متن زیارت اربعین|زیارت اربعین]] و [[زیارت وارث]] در این قسمت نقل شده است. [[دعای ندبه]]، [[دعای عهد]] و [[زیارت جامعه کبیره]] نیز در قسمت مربوط به زیارت [[امام زمان(عج)]] آمده است. پس از زیارت‌های مربوط به امام زمان(عج)، زیارت [[پیامبران|انبیا]]، زیارت [[حضرت معصومه(س)]] | طولانی‌ترین بخش این باب به زیارت [[امام حسین(ع)]] اختصاص دارد. مشهورترین [[زیارت‌نامه|زیارتنامه‌های]] [[امام حسین(ع)]] مثل [[زیارت عاشورا]]، [[متن زیارت اربعین|زیارت اربعین]] و [[زیارت وارث]] در این قسمت نقل شده است. [[دعای ندبه]]، [[دعای عهد]] و [[زیارت جامعه کبیره]] نیز در قسمت مربوط به زیارت [[امام زمان(عج)]] آمده است. پس از زیارت‌های مربوط به امام زمان(عج)، زیارت [[پیامبران|انبیا]]، زیارت [[حضرت معصومه(س)]] و زیارت [[حضرت عبدالعظیم حسنی]] نقل شده است. مطلب پایانی این باب که آخرین مطلب مفاتیح در نسخه ابتدایی آن محسوب می‌شود، مطلبی است با عنوان زیارت قبور مؤمنین و دعاهای مربوط به آن. | ||
==منابع کتاب== | ==منابع کتاب== | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
# [[الاختیار من المصباح (کتاب)|الاختیار]] نوشته [[ابن باقی]] | # [[الاختیار من المصباح (کتاب)|الاختیار]] نوشته [[ابن باقی]] | ||
# [[اربعة ایام (کتاب)|اربعة ایام]] نوشته [[میرداماد]] | # [[اربعة ایام (کتاب)|اربعة ایام]] نوشته [[میرداماد]] | ||
# [[الازریة فی مدح النبی و الوصی و الآل (ع) (کتاب)|الأزریة]] مشهور به هائیه نوشته شیخ [[کاظم ازری]] | # [[الازریة فی مدح النبی و الوصی و الآل(ع) (کتاب)|الأزریة]] مشهور به هائیه نوشته شیخ [[کاظم ازری]] | ||
# [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|إعلام الوری]] نوشته [[فضل بن حسن طبرسی|شیخ طبرسی]] | # [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|إعلام الوری]] نوشته [[فضل بن حسن طبرسی|شیخ طبرسی]] | ||
# [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|الإقبال]] نوشته [[سید بن طاووس]] | # [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|الإقبال]] نوشته [[سید بن طاووس]] | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
# [[بلد الامین (کتاب)|بلد الامین]] نوشته [[ابراهیم کفعمی|کفعمی]] | # [[بلد الامین (کتاب)|بلد الامین]] نوشته [[ابراهیم کفعمی|کفعمی]] | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
منابع دیگری را نیز شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح ذکر کرده است؛ ازجمله: [[تاریخ عالم آرای عباسی]] نوشته [[میرزا اسکندر بیگ منشی]]؛ [[تحفة الزائر (کتاب)|تحفة الزائر]] نوشته علامه مجلسی، [[تهذیب الاحکام]] شیخ طوسی؛ [[جامع الاخبار]] (نویسنده مجهول)؛ [[جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع (کتاب)|جمال الاسبوع]] نوشته سید بن طاووس <ref>سلطانی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۹-۴۷۲.</ref> | منابع دیگری را نیز شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح ذکر کرده است؛ ازجمله: [[تاریخ عالم آرای عباسی]] نوشته [[میرزا اسکندر بیگ منشی]]؛ [[تحفة الزائر (کتاب)|تحفة الزائر]] نوشته علامه مجلسی، [[تهذیب الاحکام]] شیخ طوسی؛ [[جامع الاخبار]] (نویسنده مجهول)؛ [[جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع (کتاب)|جمال الاسبوع]] نوشته سید بن طاووس<ref>سلطانی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۹-۴۷۲.</ref> | ||
== ملحقات مفاتیح == | == ملحقات مفاتیح == | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
* زیارت وداع با ائمه | * زیارت وداع با ائمه | ||
* رقعه‌ای برای حاجت | * رقعه‌ای برای حاجت | ||
* دعا برای زمان [[غیبت امام زمان (عج)]] | * دعا برای زمان [[غیبت امام زمان(عج)]] | ||
* آداب زیارت نیابتی. | * آداب زیارت نیابتی. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
شیخ عباس برای آنکه کسی به کتاب مفاتیح چیزی نیفزاید، افراد را به لعنت خداوند و نفرین رسول خدا(ص) و ائمه اطهار (ع) واگذار کرده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ابتدای ملحقات اول، ص۸۶۹.</ref> اما علی‌رغم مخالفت او، ناشران مفاتیح بعدها بخشی را با عنوان ملحقات دوم مفاتیح به آن افزوده‌اند. این ناشران دلیل افزودن را چنین بیان کرده‌اند: «چون مصنف در مفاتیح چند [[دعا]] را به واسطه طول آن، اول آن را ذکر کرده و بقیه‌اش را نقل ننموده، ما در اینجا آن بقیه را ذکر می‌نماییم تا اشخاصی که این کتاب را دارند، محتاج به کتاب دیگر نشوند و چون در مفاتیح برای [[امامزاده|امامزاده‌ها]] زیارتی نقل نشده در اینجا یک زیارتی برای امامزاده‌ها نقل می‌کنیم...». از جمله این ملحقات دعای پس از نماز امام حسین(ع) و امام جواد(ع) و همچنین [[حدیث کساء]] است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۷۶ش، ص۹۸۵.</ref> | شیخ عباس برای آنکه کسی به کتاب مفاتیح چیزی نیفزاید، افراد را به لعنت خداوند و نفرین رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) واگذار کرده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ابتدای ملحقات اول، ص۸۶۹.</ref> اما علی‌رغم مخالفت او، ناشران مفاتیح بعدها بخشی را با عنوان ملحقات دوم مفاتیح به آن افزوده‌اند. این ناشران دلیل افزودن را چنین بیان کرده‌اند: «چون مصنف در مفاتیح چند [[دعا]] را به واسطه طول آن، اول آن را ذکر کرده و بقیه‌اش را نقل ننموده، ما در اینجا آن بقیه را ذکر می‌نماییم تا اشخاصی که این کتاب را دارند، محتاج به کتاب دیگر نشوند و چون در مفاتیح برای [[امامزاده|امامزاده‌ها]] زیارتی نقل نشده در اینجا یک زیارتی برای امامزاده‌ها نقل می‌کنیم...». از جمله این ملحقات دعای پس از نماز امام حسین(ع) و امام جواد(ع) و همچنین [[حدیث کساء]] است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۷۶ش، ص۹۸۵.</ref> | ||
==باقیات الصالحات== | ==باقیات الصالحات== | ||
[[پرونده:دعای کمیل در مفاتیح.jpg|200px|بندانگشتی|[[دعای کمیل]] در مفاتیح به خط طاهر افشاری]] | [[پرونده:دعای کمیل در مفاتیح.jpg|200px|بندانگشتی|[[دعای کمیل]] در مفاتیح به خط طاهر افشاری]] | ||
باقیات الصالحات کتابی از [[شیخ عباس قمی|مولف]] است که خود آن را در حاشیه مفاتیح نوشته و منتشر کرده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، مقدمه بخش باقیات الصالحات، ص۹۰۳.</ref> به گفته شیخ عباس قمی نگارش این بخش در | باقیات الصالحات کتابی از [[شیخ عباس قمی|مولف]] است که خود آن را در حاشیه مفاتیح نوشته و منتشر کرده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، مقدمه بخش باقیات الصالحات، ص۹۰۳.</ref> به گفته شیخ عباس قمی نگارش این بخش در [[جمعه]] [[۱۹ محرم]] سال [[سال ۱۳۴۵ هجری قمری|۱۳۴۵ق]] به پایان رسیده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ص۱۱۱۵.</ref> در چاپ‌های مختلف مفاتیح الجنان، این کتاب به همراه مفاتیح عرضه شده است. این کتاب دارای شش باب و بخشی به عنوان ملحقات است که عبارت‌اند از: | ||
*'''باب اول''': مختصری از اعمال شب و روز که برخی از آداب زندگی روزمره و دعاهای ساعات روز و چگونه خواندن [[نماز شب]] در آن بیان شده است. | *'''باب اول''': مختصری از اعمال شب و روز که برخی از آداب زندگی روزمره و دعاهای ساعات روز و چگونه خواندن [[نماز شب]] در آن بیان شده است. | ||
*'''باب دوم''': ذکر بعضی از [[نمازهای مستحب]]، که نماز هدیه به [[معصومان]]، [[نماز لیلة الدفن]]، نمازهای حاجت، [[نماز استغاثه|نمازهای استغاثه]] و نمازهای ایام هفته از جمله آنها هستند. شیخ عباس قمی انواع [[استخاره]] و چگونه استخاره گرفتن را نیز در همین بخش آورده است. | *'''باب دوم''': ذکر بعضی از [[نمازهای مستحب]]، که نماز هدیه به [[معصومان]]، [[نماز لیلة الدفن]]، نمازهای حاجت، [[نماز استغاثه|نمازهای استغاثه]] و نمازهای ایام هفته از جمله آنها هستند. شیخ عباس قمی انواع [[استخاره]] و چگونه استخاره گرفتن را نیز در همین بخش آورده است. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
*'''باب ششم''': بیان خواص برخی [[سوره|سوره‌ها]] و [[آیه|آیات]] و ذکر بعضی ادعیه و مطالب متفرقه. خواص برخی آیات [[قرآن]] و سوره‌های آن که برای حل مشکلات روزمره کاربرد دارند، در این بخش ذکر شده است. دعا برای خواب دیدن افراد، [[دعای مطالعه]]، آداب [[عقیقه]] و [[استخاره]] با [[قرآن]] نیز در این باب قرار گرفته است. | *'''باب ششم''': بیان خواص برخی [[سوره|سوره‌ها]] و [[آیه|آیات]] و ذکر بعضی ادعیه و مطالب متفرقه. خواص برخی آیات [[قرآن]] و سوره‌های آن که برای حل مشکلات روزمره کاربرد دارند، در این بخش ذکر شده است. دعا برای خواب دیدن افراد، [[دعای مطالعه]]، آداب [[عقیقه]] و [[استخاره]] با [[قرآن]] نیز در این باب قرار گرفته است. | ||
*'''خاتمه''': مختصری از احکام اموات | *'''خاتمه''': مختصری از احکام اموات | ||
همانگونه که به اصل مفاتیح برخی از ناشران(مستقیم یا به سفارش و توصیه دیگران) | همانگونه که به اصل مفاتیح برخی از ناشران(مستقیم یا به سفارش و توصیه دیگران) مطالبی را افزوده‌اند به کتاب باقیات الصالحات هم که محدث قمی به عنوان ضمیمه<ref>قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۷ش، ص۸۲۳.</ref>مفاتیح تألیف کرده دوبخش افزوده‌اند. بنابراین مجموعه ساختار مفاتیح‌های موجود دربازرانشر دارای شش قسمت است که سه قسمت آن مستقیما توسط شیخ عباس قمی تنظیم شده که عبارتند از: اصل مفاتیح، ملحقات مفاتیح، باقیات الصالحات وسه قسمت دیگر بعدها به مرور زمان افزوده شده که عبارتند از: ملحقات دوم مفاتیح، ملحقات اول باقیات الصالحات، ملحقات دوم باقیات الصالحات.<ref>قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۷ش.</ref> | ||
[[پرونده:مفاتیح نوین.jpg|180px|بندانگشتی|[[مفاتیح نوین]]]] | [[پرونده:مفاتیح نوین.jpg|180px|بندانگشتی|[[مفاتیح نوین]]]] | ||
== چاپ و نشر== | == چاپ و نشر== | ||
[[شیخ عباس قمی]] مفاتیح را در سال [[سال ۱۳۴۴ هجری قمری|۱۳۴۴ق]] تألیف و آن را برای نخستین بار در [[مشهد]] منتشر کرد.<ref>طالعی، سال‌شمار حیات و آثار محدث قمی، ۱۳۸۹ش، ص۳۱.</ref> این کتاب را خوشنویسان بزرگی چون [[طاهر خوشنویس]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، | [[شیخ عباس قمی]] مفاتیح را در سال [[سال ۱۳۴۴ هجری قمری|۱۳۴۴ق]] تألیف و آن را برای نخستین بار در [[مشهد]] منتشر کرد.<ref>طالعی، سال‌شمار حیات و آثار محدث قمی، ۱۳۸۹ش، ص۳۱.</ref> این کتاب را خوشنویسان بزرگی چون [[طاهر خوشنویس]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، به خط طاهر خوشنویس، ۱۳۷۵ش.</ref> مصباحزاده،<ref>قمی، کلیات مفاتیح الجنان، خط عباس مصباحزاده، ۱۳۷۵ش.</ref> میرزا احمد زنجانی،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، کاتب: احمد بن محمدحسین زنجانی، ۱۳۵۷ق.</ref> محمدرضا افشاری<ref>قمی، کلیات مفاتیحالجنان، خوشنویس افشاری، ۱۳۸۸ش.</ref> و دیگران با خط نسخ و نستعلیق نوشته‌اند. | ||
هم اکنون کتاب مفاتیح الجنان به صورت بی‌شمار با قطع‌ها و شکل‌های گوناگون منتشر می‌شود. به دلیل حجم بالای این کتاب، برخی ناشران دست به گزینش مطالب آن زده و آن را به صورت «منتخب مفاتیح» یا «گزیده مفاتیح» منتشر کرده‌اند.<ref>از جمله قمی، منتخب مفاتیح الجنان، ۱۳۸۵ش که به غیر از سوره‌های قرآن حدود ۴۰ دعا و زیارت مورد نیاز را گلچین و چاپ کرده است.</ref> | هم اکنون کتاب مفاتیح الجنان به صورت بی‌شمار با قطع‌ها و شکل‌های گوناگون منتشر می‌شود. به دلیل حجم بالای این کتاب، برخی ناشران دست به گزینش مطالب آن زده و آن را به صورت «منتخب مفاتیح» یا «گزیده مفاتیح» منتشر کرده‌اند.<ref>از جمله قمی، منتخب مفاتیح الجنان، ۱۳۸۵ش که به غیر از سوره‌های قرآن حدود ۴۰ دعا و زیارت مورد نیاز را گلچین و چاپ کرده است.</ref> | ||
== ترجمه‌ها== | == ترجمه‌ها== | ||
توضیحاتی که شیخ عباس قمی ابتدای هر دعا یا زیارت یا اعمال آورده، به زبان فارسی است. اما متن دعاها و زیارت‌ها که به عربی است توسط برخی از مترجمان به فارسی ترجمه شده‌اند. معروف‌ترین و رایج‌ترین ترجمه فارسی مفاتیح، ترجمه [[مهدی الهی قمشهای]] است. ترجمه‌های دیگری نیز توسط [[سید هاشم رسولی محلاتی]]<ref>قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه کامل فارسی متن و حاشیه سید هاشم رسولی محلاتی، | توضیحاتی که شیخ عباس قمی ابتدای هر دعا یا زیارت یا اعمال آورده، به زبان فارسی است. اما متن دعاها و زیارت‌ها که به عربی است توسط برخی از مترجمان به فارسی ترجمه شده‌اند. معروف‌ترین و رایج‌ترین ترجمه فارسی مفاتیح، ترجمه [[مهدی الهی قمشهای]] است. ترجمه‌های دیگری نیز توسط [[سید هاشم رسولی محلاتی]]<ref>قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه کامل فارسی متن و حاشیه سید هاشم رسولی محلاتی، ش۱۳۷۵.</ref> و [[حسین استادولی]]<ref>قنبری، «معرفی ترجمه نهج البلاغه»</ref>[[محمدباقر کمره‌ای]] و دیگران منتشر شده است. | ||
مفاتیح به زبان‌های دیگر از جمله انگلیسی (دست کم چهار ترجمه)، فرانسوی، ترکی، اردو و اسپانیایی نیز ترجمه شده است.<ref>سلیمانی، یک ذکر به صد زبان شنفتن، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | مفاتیح به زبان‌های دیگر از جمله انگلیسی (دست کم چهار ترجمه)، فرانسوی، ترکی، اردو و اسپانیایی نیز ترجمه شده است.<ref>سلیمانی، یک ذکر به صد زبان شنفتن، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
==نقد == | ==نقد == | ||
از سوی | از سوی محققان، به پاره‌ای از محتوا‌ها و ادعا‌های شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان انتقاداتی وارد شده که برخی از آنها شاید معلول این باشد که محدث قمی فرصت بازنگری مفاتیح را نداشته است. به‌عنوان نمونه وی شعرمعروف «زنده دلی در صف افسردگان /رفت به همسایگی مردگان...» که از جامی است<ref>«جامی» هفت اورنگ» تحفة الاحرار».</ref> به نظامی نسبت داده است.<ref>مفاتیح الجنان، زیارت قبور مومنان</ref> آیت الله [[ناصر مکارم شیرازی]] نیز در مقدمه [[مفاتیح نوین|مفاتیح نوین (کتاب)]] بر طرف کردن کاستی ها، افزودن مدارک و منابع دعاها و زیارات، رعایت شرایط زمانی و مکانی و حذف مطالبی که مایه ایراد بد خواهان است را پاره‌ای ازعواملی دانسته که تجدید نظر وسیع در مفاتیح را اقتضا کرده است.<ref>[https://hadana.ir/%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87-%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AD-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%85-%D8%B4/ مقدمه مفاتیح نوین حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی]، سایت هدانا.</ref> | ||
[[مفاتیح الحیاة (کتاب)]] آیت الله [[عبدالله جوادی آملی]] نیز هر چند به عنوان جلد دوم مفاتیح الجنان محدث قمی معرفی شده اما نگاه زمان‌شناسانه، سازگار و قابل تطبیق با وضعیت کنونی جهان، از | |||
[[مفاتیح الحیاة (کتاب)]] آیت الله [[عبدالله جوادی آملی]] نیز هر چند به عنوان جلد دوم مفاتیح الجنان محدث قمی معرفی شده اما نگاه زمان‌شناسانه، سازگار و قابل تطبیق با وضعیت کنونی جهان، از شاخصه‌های مهم آن معرفی شده است.<ref>«مصاحبه اختصاصی با آیت الله استادی»، وبگاه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا.</ref> | |||
==کتاب‌های مرتبط== | ==کتاب‌های مرتبط== | ||
=== مفاتیح نوین === | === مفاتیح نوین === | ||
{{اصلی|مفاتیح نوین (کتاب)}} | {{اصلی|مفاتیح نوین (کتاب)}} | ||
کتاب مفاتیح نوین اثر آیت الله [[ناصر مکارم شیرازی]] کتابی است که به جهت مستندسازی، اتقان و تکمیل کتاب مفاتیح الجنان جمع‌آوری و منتشر شده است.<ref>[http://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=400483&catid=6413&TypeInfo=4 سیری در کتاب مفاتیح نوین].</ref> به گفته خود آیت الله مکارم شیرازی انگیزه‌اش از انتشار این کتاب رعایت تناسب با زمان حاضر و حذف برخی از مطالبی است که موجب ایراد و اشکال شده است.<ref>مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ۱۳۹۰ش، | کتاب مفاتیح نوین اثر آیت الله [[ناصر مکارم شیرازی]] کتابی است که به جهت مستندسازی، اتقان و تکمیل کتاب مفاتیح الجنان جمع‌آوری و منتشر شده است.<ref>[http://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=400483&catid=6413&TypeInfo=4 سیری در کتاب مفاتیح نوین].</ref> به گفته خود آیت الله مکارم شیرازی انگیزه‌اش از انتشار این کتاب رعایت تناسب با زمان حاضر و حذف برخی از مطالبی است که موجب ایراد و اشکال شده است.<ref>مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ۱۳۹۰ش، ص۱۶.</ref> | ||
ویژگی‌هایی در مقدمه کتاب مفاتیح نوین برای این کتاب ذکر شده که چنین است: ۱.مقدمه‌ای درباره [[دعا]] و جایگاه آن و [[استجابت دعا|استجابت]] و عدم استجابت دعا، ۲. افزودن مقدمه بر هر بخش از دعاها و زیارات، ۳. ذکر منابع و مدارک دعاها و زیارت‌ها در پاورقی، ۴. حذف برخی اعمال مشابه و گزینش بهترین، ۵. نظم جدید مطالب، ۶. حذف برخی مطالب ضعیف، ۷. توجه به محتوای ادعیه و زِیارات و عدم اکتفا به سند در انتخاب آنها.<ref>مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ۱۳۹۰ش، | ویژگی‌هایی در مقدمه کتاب مفاتیح نوین برای این کتاب ذکر شده که چنین است: ۱.مقدمه‌ای درباره [[دعا]] و جایگاه آن و [[استجابت دعا|استجابت]] و عدم استجابت دعا، ۲. افزودن مقدمه بر هر بخش از دعاها و زیارات، ۳. ذکر منابع و مدارک دعاها و زیارت‌ها در پاورقی، ۴. حذف برخی اعمال مشابه و گزینش بهترین، ۵. نظم جدید مطالب، ۶. حذف برخی مطالب ضعیف، ۷. توجه به محتوای ادعیه و زِیارات و عدم اکتفا به سند در انتخاب آنها.<ref>مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ۱۳۹۰ش، ص۲.</ref> | ||
[[پرونده:مفاتیح الحیاة.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:مفاتیح الحیاة.jpg|بندانگشتی|۱۸۰px|[[مفاتیح الحیات]]]] | ||
===منهاج الحیاة=== | ===منهاج الحیاة=== | ||
{{اصلی|منهاج الحیاة | {{اصلی|منهاج الحیاة فی الأدعیة و الزیارات}} | ||
این کتاب به تحقیق [[محمدهادی یوسفی غروی]] نوشته شده و در انتشارات [[مجمع جهانی اهل بیت (ع)]] به چاپ رسیده است. این کتاب به بررسی سندی کامل دعاها و زیارت‌های موجود در کتاب مفاتیح الجنان می‌پردازد.<ref>[http://maktabmofid.com/1395/03/29/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87/ مصاحبه با آیت‌الله یوسفی غروی درباره کتاب منهاج الحیاة].</ref> | این کتاب به تحقیق [[محمدهادی یوسفی غروی]] نوشته شده و در انتشارات [[مجمع جهانی اهل بیت(ع)]] به چاپ رسیده است. این کتاب به بررسی سندی کامل دعاها و زیارت‌های موجود در کتاب مفاتیح الجنان می‌پردازد.<ref>[http://maktabmofid.com/1395/03/29/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87/ مصاحبه با آیت‌الله یوسفی غروی درباره کتاب منهاج الحیاة].</ref> | ||
برخی ویژگی‌های این کتاب عبارت‌اند از: | برخی ویژگی‌های این کتاب عبارت‌اند از: | ||
#پالایش سندی دعاها و زیارت‌های مفاتیح الجنان و حذف و جایگزینی برخی از آنها | #پالایش سندی دعاها و زیارت‌های مفاتیح الجنان و حذف و جایگزینی برخی از آنها | ||
#آوردن منابع دقیق دعاها و زیارت‌ها | #آوردن منابع دقیق دعاها و زیارت‌ها | ||
#ارجاع به منابع تاریخی در برخی موارد.<ref>[http://maktabmofid.com/1395/03/29/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87/ مصاحبه با آیت‌الله یوسفی غروی درباره کتاب منهاج الحیاة].</ref> | #ارجاع به منابع تاریخی در برخی موارد.<ref>[http://maktabmofid.com/1395/03/29/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81%DB%8C-%D8%BA%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87/ مصاحبه با آیت‌الله یوسفی غروی درباره کتاب منهاج الحیاة].</ref> | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۴۵: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* سلطانی، محمدعلی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، در مقالات کنگره بزرگداشت محدث قمی، قم، نشر نور مطاف، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | * سلطانی، محمدعلی، اشاره به پاره‌ای از منابع مفاتیح الجنان، در مقالات کنگره بزرگداشت محدث قمی، قم، نشر نور مطاف، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | ||
* سلیمانی، مرضیه، [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/610402?sta=%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AD%20%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%A7%D9%86 «یک ذکر به صد زبان شنفتن: نگاهی کوتاه به | * سلیمانی، مرضیه، [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/610402?sta=%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AD%20%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%A7%D9%86 «یک ذکر به صد زبان شنفتن: نگاهی کوتاه به ترجمه‌های مفاتیح الجنان»]، مجله دین، شهریور ۱۳۸۹ش، ش۱۵۵. | ||
* طالعی، عبدالحسین، سال‌شمار حیات و آثار محدث قمی، در مقالات کنگره بزرگداشت محدث قمی، قم، نشر نور مطاف، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | * طالعی، عبدالحسین، سال‌شمار حیات و آثار محدث قمی، در مقالات کنگره بزرگداشت محدث قمی، قم، نشر نور مطاف، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | ||
* قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه حسین انصاریان، | * قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه حسین انصاریان، قم،دار العرفان، ۱۳۸۸ش. | ||
* قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه موسوی دامغانی، قم، نشر صدیقه، چاپ اول، ۱۳۷۶ش. | * قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه موسوی دامغانی، قم، نشر صدیقه، چاپ اول، ۱۳۷۶ش. | ||
* قمی، عباس، منتخب مفاتیح الجنان، تهران، نشر مبلغان، ۱۳۸۵ش. | * قمی، عباس، منتخب مفاتیح الجنان، تهران، نشر مبلغان، ۱۳۸۵ش. | ||
* قمی، عباس، کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه کامل فارسی متن و حاشیه سید هاشم رسولی محلاتی، به خط حسینی شیرازی، تهران: محلاتی، ش۱۳۷۵. | * قمی، عباس، کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه کامل فارسی متن و حاشیه سید هاشم رسولی محلاتی، به خط حسینی شیرازی، تهران: محلاتی، ش۱۳۷۵. | ||
* قمی، عباس، مفاتیح الجنان، | * قمی، عباس، مفاتیح الجنان، به خط طاهر خوشنویس، تهران: اسلامیه، ۱۳۷۵ش. | ||
* قمی، عباس، | * قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه مهدی الۀ قمشهای، خط عباس مصباحزاده، تهران: علمی، ۱۳۷۵ش. | ||
* قمی، عباس، مفاتیح الجنان، کاتب: احمد بن محمدحسین زنجانی، نجف: مطبعه علمیه، ۱۳۵۷ق. | * قمی، عباس، مفاتیح الجنان، کاتب: احمد بن محمدحسین زنجانی، نجف: مطبعه علمیه، ۱۳۵۷ق. | ||
* قمی، عباس، | * قمی، عباس، مفاتیحالجنان، مترجم موسوی دامغانی، خوشنویس افشاری، مصحح متن حسین استادولی، تهران: فیض کاشانی: تربت، ۱۳۸۸ش. | ||
*قمی، مفاتیح الجنان، تهران، نشرمشعر، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. | *قمی، مفاتیح الجنان، تهران، نشرمشعر، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. | ||
* قنبری، بخشعلی، «معرفی ترجمه نهج البلاغه»، کتاب ماه دین، دی | * قنبری، بخشعلی، «معرفی ترجمه نهج البلاغه»، کتاب ماه دین، دی ۱۳۸۴،ش ۹۹. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، مفاتیح نوین، قم، انتشارات امام علی بن ابیطالب (ع)، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، مفاتیح نوین، قم، انتشارات امام علی بن ابیطالب(ع)، چاپ اول، ۱۳۹۰ش. | ||
* پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، [http://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=400483&catid=6413&TypeInfo=4 معرفی کتاب مفاتیح نوین]، تاریخ مشاهده ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ش. | * پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، [http://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=400483&catid=6413&TypeInfo=4 معرفی کتاب مفاتیح نوین]، تاریخ مشاهده ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ش. | ||
* «مصاحبه با آیت‌الله یوسفی غروی درباره کتاب منهاج الحیاه فی الأدعیه والزیارات»، پایگاه مکتب مفید، تاریخ بارگزاری ۲۵ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ مشاهده ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ش. | * «مصاحبه با آیت‌الله یوسفی غروی درباره کتاب منهاج الحیاه فی الأدعیه والزیارات»، پایگاه مکتب مفید، تاریخ بارگزاری ۲۵ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ مشاهده ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ش. | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۱۶۶: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*[http://www.erfan.ir/farsi/mafatih/ متن و صوت مفاتیح الجنان با ترجمه] | *[http://www.erfan.ir/farsi/mafatih/ متن و صوت مفاتیح الجنان با ترجمه] | ||
{{کتاب‌شناسی شیعه (قرن چهاردهم)}} | {{کتاب‌شناسی شیعه (قرن چهاردهم)}} | ||