کاربر ناشناس
حوزه علمیه جبلعامل: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حوزه علمیه جبل عامل''' به مجموعه اى از مراكز علمى | '''حوزه علمیه جبل عامل''' به مجموعه اى از مراكز علمى آموزشى شیعى در برخى شهرها و روستاهاى جبل عامل از میانه قرن هشتم تا میانه قرن دهم اطلاق می شود. | ||
==خصوصیات== | ==خصوصیات== | ||
* این مراكز، حوزه به مفهوم امروزى، كه سنّتهاى آموزشى معیّن و ثابتى دارند، نبوده اند. از اینرو، حتى نمى توان این مراكز را با نمونه هاى پیشتر (مانند حوزه حلّه) یا نمونه بعدى (حوزه اصفهان) همانند دانست. | * این مراكز، [[حوزه علمیه|حوزه]] به مفهوم امروزى، كه سنّتهاى آموزشى معیّن و ثابتى دارند، نبوده اند. از اینرو، حتى نمى توان این مراكز را با نمونه هاى پیشتر (مانند [[حوزه حله|حوزه حلّه]]) یا نمونه بعدى ([[حوزه علمیه اصفهان|حوزه اصفهان]]) همانند دانست. | ||
* حوزه هاى جبل عامل عمومآ با وجود استادى فاضل پا مى گرفت كه طلاب به قصد تحصیل نزد او مى رفتند و با مرگ استاد و به علت نبود استاد مبرِّز دیگرى در آنجا، حوزه از میان مى رفت. | * حوزه هاى جبل عامل عمومآ با وجود استادى فاضل پا مى گرفت كه طلاب به قصد تحصیل نزد او مى رفتند و با مرگ استاد و به علت نبود استاد مبرِّز دیگرى در آنجا، حوزه از میان مى رفت. | ||
==محدوده== | ==محدوده== | ||
مراد از جبل | مراد از [[جبل عامل]]، جبل عامل فرهنگى است كه نباید با جبل عامل تاریخى یكى گرفته شود. جبل عامل هیچگاه واحدى سیاسى با حد و مرز مشخص نبوده است. این منطقه، در واقع، یك محدوده بزرگ مسكونی بوده كه پس از مهاجرت قبیله یمنی [[عامله]] بدانجا، نام نخستین آن، یعنى جبل الجلیل، به تدریج متروك شده و به جاى آن جبل عامل به كار رفته است. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
در عصر ممالیك و تحت تأثیر اِعمالِ نظام | در عصر ممالیك و تحت تأثیر اِعمالِ نظام رَوك،<ref>نوعى نظام تقسیم بندى اراضى براى گرفتن مالیات و نیز اقطاع زمینها</ref> جبل عامل به دو شهر [[صور]] و [[نبطیه]] محدود شد و سرانجام بر اثر نهضت علمى شیعى، كه عامل پیوند بخش اصلى ساكنان جبل عامل به یكدیگر بود، این منطقه اهمیت فرهنگى ویژه اى یافت و بخشهایی از مغرب و مركز [[دشت بقاع]] نیز به این جغرافیاى فرهنگى پیوستند و دو شهر [[مشغره|مَشْغَره]] و [[کرک|كَرَك]] نیز بدانها اضافه شدند. بر مبناى این حیطه جغرافیایى بود كه نخستین و مهمترین كتاب تاریخى شرح حركتهاى علمى در جبل عامل و عالمان آن، یعنى كتاب [[امل الآمل |امل الآمل فى علماء جبل عامل]]، را [[شیخ حر عاملی|شیخ حرّ عاملى]] تألیف كرد.<ref>ر.ک:مهاجر، جبل عامل بین الشهیدین، ص 19ـ30</ref> | ||
==پیشینه فرهنگی== | ==پیشینه فرهنگی== | ||
درباره پیشینه فرهنگى حوزه جبل عامل، شواهدى در دست نیست كه نشان دهد وضع فرهنگى آنجا پیش از فعالیتهاى محمدبن مكى عاملى (متوفى 786) معروف به شهید اول و تأسیس حوزه | درباره پیشینه فرهنگى حوزه جبل عامل، شواهدى در دست نیست كه نشان دهد وضع فرهنگى آنجا پیش از فعالیتهاى [[شهید اول|محمدبن مكى عاملى]] (متوفى 786) معروف به شهید اول و تأسیس حوزه [[جزین]]، با وضع فرهنگى [[شام]] و [[شیعه|تشیع]] شامى چه تفاوتى داشته است. | ||
===ویژگى تشیع شامى=== | ===ویژگى تشیع شامى=== | ||
ویژگى تشیع شامى، نداشتن فرهنگ مكتوب و فقدان سنّت فكرى بود؛ اما دو شهر حلب و | ویژگى [[شیعه|تشیع]] شامى، نداشتن فرهنگ مكتوب و فقدان سنّت فكرى بود؛ اما دو شهر [[حلب]] و [[طرابلس]]، به سبب ارتباط علمى با حوزه هاى [[بغداد]] و [[حله|حلّه]]، وضع متفاوتى داشتند. البته نباید اقدامات فردىِ برخى عالمان جبل عامل را، در طول دو قرن پیش از شهید اول، نادیده گرفت. | ||
===عالمان مشهور=== | ===عالمان مشهور=== | ||
از جمله این عالمان، اسماعیل بن حسین عَودى جزینى (متوفى 580)، جمالالدین یوسف بن حاتم مشغرى (متوفى ح 664)، طومان بن احمد منارى (متوفى728) و صالح بن مشرف طَلُّوسى (حدوداوایل قرن هشتم، نیاى اعلاى شهید ثانى)، از تربیت شدگان حوزه حلّه بودند. اقدامات این افراد در هموار كردن راه براى شهید اول و تأسیس حوزه جبل عامل سهم اساسى داشته است<ref>مهاجر، جبل عامل بین الشهیدین، ص 67ـ76</ref> نام ابوالقاسمبن حسینبن محمدبن عَود حلبى (متوفى 677 یا 679)، فقیه حلبى دیگرى را كه به اجبار به جزین مهاجرت كرده بود، باید به این افراد افزود<ref>سبط بن عجمى، ج 1، ص 362ـ365</ref> كه جمعى از عالمانِ نه چندان مشهور عاملى نزد وى تحصیل كردند؛ از جمله جمالالدین ابراهیم بن ابى الغیث بخارى (متوفى ح 736)، كه نقش مهمى در شكل گیرى اولیه حوزه جبل عامل داشت، اما ظاهراً سیطره و سختگیریهاى شدید ممالیك مانع فعالیتهاى جدّى و گسترده وى مى شد.<ref>صَفَدى، الوافى بالوفیات، ج 6، ص79ـ83؛ صفدی، اعیان العصر و اعوان النصر، ج1، ص107ـ110؛ مهاجر، جبل عامل بین الشهیدین، ص 78ـ89</ref> پدر شهید اول، مكى بن محمد جزینى (متوفى ح 728)، نزد طومان بن احمد منارى عاملى شاگردى كرده بود و منارى خود از شاگردان ابراهیم بخارى و بخارى شاگرد ابن عود بود.<ref>افندى اصفهانى، ج 3، ص 22</ref> در نتیجه همین تلاشهاى مستمرِ تقریباً دو قرنه، حوزه جبل عامل آرام آرام شكل گرفت، هر چند بخش عمده و مهم حركت علمى در جبل عامل، حاصل كوشش هاى شهید اول است. | از جمله این عالمان، اسماعیل بن حسین عَودى جزینى (متوفى 580)، جمالالدین یوسف بن حاتم مشغرى (متوفى ح 664)، طومان بن احمد منارى (متوفى728) و صالح بن مشرف طَلُّوسى (حدوداوایل قرن هشتم، نیاى اعلاى شهید ثانى)، از تربیت شدگان حوزه حلّه بودند. اقدامات این افراد در هموار كردن راه براى شهید اول و تأسیس حوزه جبل عامل سهم اساسى داشته است<ref>مهاجر، جبل عامل بین الشهیدین، ص 67ـ76</ref> نام ابوالقاسمبن حسینبن محمدبن عَود حلبى (متوفى 677 یا 679)، فقیه حلبى دیگرى را كه به اجبار به جزین مهاجرت كرده بود، باید به این افراد افزود<ref>سبط بن عجمى، ج 1، ص 362ـ365</ref> كه جمعى از عالمانِ نه چندان مشهور عاملى نزد وى تحصیل كردند؛ از جمله جمالالدین ابراهیم بن ابى الغیث بخارى (متوفى ح 736)، كه نقش مهمى در شكل گیرى اولیه حوزه جبل عامل داشت، اما ظاهراً سیطره و سختگیریهاى شدید ممالیك مانع فعالیتهاى جدّى و گسترده وى مى شد.<ref>صَفَدى، الوافى بالوفیات، ج 6، ص79ـ83؛ صفدی، اعیان العصر و اعوان النصر، ج1، ص107ـ110؛ مهاجر، جبل عامل بین الشهیدین، ص 78ـ89</ref> پدر شهید اول، مكى بن محمد جزینى (متوفى ح 728)، نزد طومان بن احمد منارى عاملى شاگردى كرده بود و منارى خود از شاگردان ابراهیم بخارى و بخارى شاگرد ابن عود بود.<ref>افندى اصفهانى، ج 3، ص 22</ref> در نتیجه همین تلاشهاى مستمرِ تقریباً دو قرنه، حوزه جبل عامل آرام آرام شكل گرفت، هر چند بخش عمده و مهم حركت علمى در جبل عامل، حاصل كوشش هاى شهید اول است. | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
==جِزّین== | ==جِزّین== | ||
===جغرافیا=== | ===جغرافیا=== | ||
[[جزین|جِزّین]]، از شهرهاى مرزهاى شمالی منطقه [[جبل عامل]] است. | |||
===پیشینه=== | ===پیشینه=== | ||
حوزه علمیه این شهر را مى توان اساس تشكیل دیگر حوزه هاى علمیه در جبل عامل دانست. | حوزه علمیه این شهر را مى توان اساس تشكیل دیگر حوزه هاى علمیه در جبل عامل دانست. | ||
===بنیانگذار=== | ===بنیانگذار=== | ||
بنیانگذار حوزه جزّین، محمدبن مكى بن محمد مشهور به شهید اول است. | بنیانگذار حوزه جزّین، [[شهید اول|محمدبن مكى بن محمد]] مشهور به شهید اول است. | ||
در جنبه فرهنگى، به تربیت شاگردان توجه فراوانى نشان داد و بسیارى از آنان را كه از مناطق گوناگون، همچون حلب و شهرهاى | در جنبه فرهنگى، به تربیت شاگردان توجه فراوانى نشان داد و بسیارى از آنان را كه از مناطق گوناگون، همچون [[حلب]] و شهرهاى [[عراق]]، بودند تربیت كرد. بعدها این شاگردان در گسترش حوزه جبل عامل نقش مهمى ایفا كردند. نام 29 تن از این افراد دانسته است، اما بى تردید شمار شاگردان شهید بیش از این بوده است.<ref>مهاجر، جبل عامل بین الشهیدین، ص 156ـ159؛ مهاجر، الشهیدالاول، فصل 4، بخش 5</ref> | ||
شهید در جزّین مدرسه اى بنا نهاد كه یكى از شاگردان او، به نام محمدبن على | شهید در جزّین مدرسه اى بنا نهاد كه یكى از شاگردان او، به نام [[محمدبن علی بتدینی|محمدبن على بِتِدّینى]]، آن را مدرسه اى بزرگ خوانده است. دو تن از شاگردان شهید اول از [[حله|حلّه]] نیز وى را در تأسیس مدرسه یارى كردند. | ||
شهید همچنین دو كتاب مهم خود، الدروس الشرعیة فى فقه الامامیة و ذِكرَى الشیعة فى احكام | شهید همچنین دو كتاب مهم خود، [[الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه|الدروس الشرعیة فى فقه الامامیة]] و [[ذکری الشیعه فی احکام الشریعه|ذِكرَى الشیعة فى احكام الشریعة]]، را به درخواست شاگردان خود نگاشت. | ||
شهید كوشید تغییراتى در جامعه شیعیان جبل عامل پدید آورد. وى با پیروى از نظام وكالت، كه در عصر حضور ائمه براى | شهید كوشید تغییراتى در جامعه [[شیعیان]] [[جبل عامل]] پدید آورد. وى با پیروى از نظام وكالت، كه در عصر حضور [[ائمه(ع)|ائمه]] براى جمع آورى مالیاتهاى شرعى وجود داشت، نایبانى را از میان شاگردان برگزیده خود به مناطق مختلف جبل عامل فرستاد. | ||
فعالیتهاى شهید در زمینه اجتماعى، اولین سازماندهى اجتماعى شیعیان در جبل عامل به شمار مى رود. تلاشهاى اجتماعى او باعث شكل گیرى برخى فعالیتهاى سیاسى شیعیان شد. | فعالیتهاى [[شهید اول|شهید]] در زمینه اجتماعى، اولین سازماندهى اجتماعى شیعیان در جبل عامل به شمار مى رود. تلاشهاى اجتماعى او باعث شكل گیرى برخى فعالیتهاى سیاسى شیعیان شد. | ||
==عَیناتا== | ==عَیناتا== | ||
===جغرافیا=== | ===جغرافیا=== |