محمد بن جریر بن رستم طبری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم آملی '''، [[علم کلام|متکلم]] [[امامیه|امامی]] قرن سوم [[هجری قمری]] و نویسنده کتاب [[المسترشد فی الامامة]].  

در مورد جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. با در نظر گرفتن اینکه تنها راوی شناخته شده او [[حسن بن حمزه طبری|حسن بن حمزه طبری]] در ۳۵۸ق وفات یافته است<ref> الرجال نجاشی، ص۶۴.</ref>، حیات او را باید در نیمه دوم قرن سوم و شاید اوایل [[قرن چهارم]] قمری دانست.

همچنین [[منتجب الدین رازی]] در تاریخ [[ری]] از یک سفر او به ری اطلاع داده است.<ref> لسان المیزان، ج۵، ص۱۰۳.</ref>

از محتوای کتاب ابن رستم، [[المسترشد فی الامامة|المسترشد]]، [[امامیه|امامی‌بودن]] این [[متکلم]] برمی‌آید اما ابن حجر بدون ذکر مستند، او را متکلم [[معتزلی]] دانسته است.<ref>ابن حجر، لسان المیزان، ج5، ص103.</ref> تشابه اسمی او با کسانی مثل [[محمد بن جریر بن یزید طبری|محمد بن جریر طبری]]، مفسر و مورخ مشهور باعث شده است تا از این دست اشتباهات درباره او رخ دهد و برخی در تعیین مذهب او به اشتباه افتند. برای مثال، [[ابن ابی الحدید]]، یک دو بیتی را، که بنابر منابع<ref>برای نمونه نک: یاقوت، ج1، ص68.</ref> سروده ابوبکر خوارزمی و درباره طبری مذکور است و مشتمل بر مذهب و پاره‌ای اطلاعات دیگر ِ او است، درباره ابن رستم پنداشته است.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص36.</ref>

[[نجاشی]] این کتاب را با همین عنوان به ابن رستم نسبت داده و آن را با دو واسطه از مؤلف روایت کرده است.<ref> الرجال نجاشی، ص۳۷۶.</ref> در [[فهرست طوسی|فهرست]] [[شیخ طوسی|طوسی]] نیز از کتابی با این نام از وی یاد شده است<ref> طوسی، فهرست، ص۱۵۸.</ref>، ولی [[ابن ندیم]] در [[الفهرست (ابن ندیم)|الفهرست]] بدون اینکه از ابن رستم نامی ببرد المسترشد را به [[محمد بن جریر طبری|طبری]] مورخ نسبت داده است.<ref> ابن ندیم،الفهرست، ص۲۹۲.</ref>

در قرن‌های بعد این کتاب مورد استفاده [[ابن شهر آشوب]] در [[مناقب آل ابی طالب|مناقب]]<ref> ابن شهر آشوب، ج۲، ص۲۹۴، جاهای مختلف.</ref> و [[ابن ابی الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید)|شرح نهج البلاغه]]<ref> ابن ابی الحدید، ج۲، ص۳۶.</ref> قرار گرفته است.

ابن رستم به جزالمسترشد آثار دیگری نیز داشته که [[نجاشی]] و [[شیخ طوسی]] از آنها نامی نبرده‌اند<ref> الرجال نجاشی، ص۳۷۶؛ الفهرست طوسی، ص۱۵۹.</ref>، ولی [[ابن شهر آشوب]]<ref>معالم العلماء، ص۱۰۶.</ref> اثری با عنوان [[الفاضح]] و [[ذهبی]] کتابی به نام [[الرواة عن اهل البیت]] به او نسبت داده‌اند.<ref> ذهبی، میزان الاعتدال، ج۳، ص۴۹۹.</ref>

کتاب دلائل الامامة برای مدت‌ها نوشته محمد بن جریر بن رستم طبری شیعی و نویسنده المسترشد فی الامامة قلمداد می شد. نخستین بار [[ابن شهر آشوب]] در قرن ششم هجری قمری در [[معالم العلماء]] این اثر را به وی نسبت داده است.<ref> ابن شهر آشوب، ص۱۰۶.</ref> اما توجه به [[اسناد|سلسله‌سندهای]] ذکر شده در کتاب نشان می‌دهد که تألیف کتاب دست‌کم بیشتر از یک قرن بعد از زمان صاحب المسترشد بوده است. همچنین وجود لفظ رحمه الله پس از نام [[حسین بن عبیدالله غضائری]] <small>(متوفی۴۱۱ق)</small> در صفحۀ ۳۰۰ به همراه ذکر سال ۳۹۵ق در طبقه مشایخ برادر مؤلف در صفحۀ ۹۲ ظاهراً دلالت بر آن دارد که تألیف کتاب مدتی پس از ۴۱۱ق صورت گرفته است. از این رو، امروزه بیشتر محققان این کتاب را نویسنده فردی دیگر می‌دانند، اما درباره ماهیت نویسنده اختلاف نظر وجود دارد.

*ابن حجر، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، 1329 - 1331ق.