کیسان ابوعمره: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کیسان'''، که کنیه‌‏اش ابوعمره است، از اهالی کوفه و یاران نزدیک [[مختار ثقفی]] بوده.

مختار پس از تسلط بر [[کوفه]]، او را به سرپرستی نگهبانان (<small>شرطه</small>) این شهر گماشت. او قاتلان [[حسین بن علی (ع)]] را به مختار می‌‏شناسانده و [[عمر بن سعد]] و بنا به قولی [[شمر بن ذی‏ الجوشن]] به دست او کشته شده‏‌اند. همچنین [[خولی بن یزید اصبحی]] به دست او اسیر شد.

او در جنگ بین [[مصعب‏ بن زبیر]] و مختار، که در سال 67 ق و در مکانی به نام [[حمام اعین]] رخ داد، فرمانده سپاه مختار بود و بنا به قولی<ref>نک: طبری، ج 6، ص 93ـ 116</ref> در همین جنگ کشته شد.

درباره کیستیِ کیسان، چند نظریه وجود دارد:

#کیسان، غلام [[علی (ع)]] بود که در [[جنگ صفین]] (<small>سال 37</small>) به شهادت رسید<ref>رک: نصربن مزاحم، ص 249؛طبری، ج 5، ص 19</ref>.

#لقب یا نام [[مختار ثقفی|مختار بن ابی‌عبید ثقفی]] بود و فرقۀ [[کیسانیه]] به او منسوب‌‏اند<ref>اخبارالدولة العباسیة، ص 165؛مسعودی، ج 3، ص 276؛مقدسی، ج 5، ص 131</ref>.

##گفته شده است این لقب مختار، برگرفته از نام یکی از یارانش، ابوعمره کیسان، بود.<ref>نوبختی، ص 23؛کشّی، ص 128</ref>.

##به روایتی نیز حضرت علی (ع)، مختار را کیسان نامید.<ref>مسعودی، ج 3، ص 277</ref>. پدر مختار، او را پس از تولد نزد حضرت علی برد. آن حضرت دست محبت بر سر نوزاد کشید و فرمود: کَیِّس (<small>یعنی زیرک</small>) و از همان زمان او کیسان نام گرفت.

##برخی هم گفته‌اند [[محمدبن حنفیه]] هنگامی که مختار را برای خون‌خواهی [[امام حسین|امام حسین (ع)]] به [[عراق]] فرستاد و هوشیاری و فراست لازم را در او دید، او را کیسان نامید<ref>مفید، ص 296؛ابن‌نما حلی، ص 61</ref>.

#کیسان (کنیه‌اش ابوعمره) فردی غیر از مختار<ref>مسعودی، همانجا</ref>و نامش برگرفته از نام غلام حضرت علی بود<ref>کشی، همانجا</ref>و فرقۀ کیسانیه نیز به او منسوب‌‏اند، نه به مختار<ref>نشوان‌بن سعید، ص 182</ref>. وی در قیام مختار بر ضد [[بنی امیه|بنی‌امیه]] نقش مهمی داشت و از موالی (وابستگان ایرانی عربها) بنو عُرَیْنه، از طوایف قبیلۀ عرب بَجیله، بود<ref>بلاذری، ج 6، ص 395؛دینوری، ص 289؛طبری، ج 6، ص 33؛نوبختی، ص 23</ref>. به نظر می‌رسد چون این کیسان شهرت چندانی نداشته است، فرقه‌ای که نام خود را از او گرفتند، بر این اعتقاد شدند که کیسان لقب مختار است<ref>پلّا، ج 7، ص 610</ref>.

#بعید نیست، شخصیت کیسان، مثل [[عبدالله بن سبا]] شخصیتی مجهول و ساختگی باشد<ref>[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/77817?SearchText=%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86 نک: فصلنامه کلام اسلامی، شماره 19، کیسانیه، افسانه یا حقیقت؟!]</ref>.

بنا بر وجود خارجی چنین شخصیتی (<small>نفی نظریه چهارم</small>)، از میان سه نظر اول، کیسان، غلام حضرت علی (ع)، مورد نظر نیست چون او پیش از به وجود آمدن فرقه کیسانیه به شهادت رسید. قول دوم نیز از نظر تاریخی به اثبات نرسیده. از این رو ادامه این نوشتار درباره شخصیت مورد اشاره در قول سوم است.

کیسانٍ مکنّا به ابوعمره، از [[شیعه]] طرفداری می‌کرد و از [[عثمان]] بد می‌گفت<ref>طبری، ج 6، ص 35</ref>. گفته شده، کیسان صاحب سر مختار بود و بر کار و رأی او غلبه داشت و مختار را به انتقام خون امام حسین برانگیخت<ref>کشیّ، همانجا</ref>. در میان یاران و لشکریان مختار، که بیشتر از موالی بودند، ‌کیسان از مشاوران نزدیک و دوستان برجستۀ مختار بود<ref>رک: طبری، همانجا</ref>.

 

چون در سال ۶۶ مختار به قصد انتقام گرفتن از عاملان واقعۀ [[کربلا]] و قاتلان امام حسین(ع)، در [[کوفه]] بر ضد [[بنی امیه]] قیام کرد، کیسان را- <small>که بسیار به او اعتماد داشت</small>- به سرپرستی شُرطه (<small>پلیس و شهربانی</small>) و به قولی به ریاست نگهبانان (<small>حَرَس</small>) خود گماشت<ref>دینوری، ص۲۸۹؛ طبری، ج۶، ص۳۳</ref> و به او دستور داد هزار کارگر فراهم آورد تا با کلنگ خانه‌های اشراف و کسانی را که به جنگ امام حسین(ع) رفته بودند، خراب کند. کیسان که آنان را خوب می‌شناخت، در کوفه به جستجو پرداخت و به هرکدام از آنان که دست می‌یافت او را می‌کشت، خانه هایشان را ویران می‌کرد و اموال آنان را به یکی از ایرانیانی که در خدمت مختار بودند می‌بخشید<ref>دینوری، ص۲۹۲</ref> چنان شد که مردم کوفه به نام او مثل می‌زدند و هرگاه کسی دچار فقر می‌شد، می‌گفتند ابوعمره به خانۀ او آمده است.<ref>کشی، همانجا</ref> کیسان در گفتار و رفتار و کشتار مخالفان، از مختار نیز تندروتر بود.<ref>نوبختی، همانجا</ref>

[[مختار ثقفی|مختار]] کیسان را برای کشتن [[شمر بن ذی الجوشن|شمربن ذی الجوشن]] مأمور کرد. چون شمر از کوفه گریخت، کیسان با گروهی به تعقیب وی رفت و در حوالی روستای کلتانیه (<small>میان شوش و صَیمره</small>) بر او دست یافت و خود کیسان، یا یکی از یارانش، شمر را کشت و جسد او را جلوی سگ‌ها انداختند.<ref>یاقوت حموی، ذیل «‌کلتانیه »؛ ابن کثیر، ج۸، ص۲۷۰ـ ۲۷۱</ref>

کیسان به همراه [[معاذ بن هانی کندی|مُعاذبن هانی کِندی]] (<small>برادرزادۀ حُجربن عدی</small>)، [[خولی بن یزید اصبحی|خولی بن یزید اَصْبَحی]] را ـ که سر امام حسین را نزد [[عبیدالله بن زیاد|عبیدالله بن زیاد]] برد ـ در خانه‌اش محاصره کرد واو را نزد مختار برد. مختار خولی را کشت و در آتش سوزاند.<ref>طبری، ج۶، ص۵۹ـ ۶۰؛ طوسی، ص۲۴۴</ref>

پس از آن، مختار کیسان را برای قتل [[عمربن سعد]] (<small>فرمانده لشکر یزید در واقعۀ کربلا</small>) مأمور کرد. کیسان مخفیانه به سوی خانه عمربن سعد در [[کوفه]] رفت و او را غافلگیر کرد و گردن زد و سرش را برای مختار برد.<ref>بلاذری، ج۶، ص۴۰۶؛ طبری، ج۶، ص۶۱؛ ابن اعثم کوفی، ج۶، ص۲۴۵ـ ۲۴۶؛ قس دینوری، ص۳۰۱، که گفته است یکی از یاران مختار، عمربن سعد را اسیر کرد و نزد مختار برد و سپس کیسان به دستور مختار او را گردن زد</ref>