پرش به محتوا

آخوند: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ دسامبر ۲۰۱۳
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Smnazem
imported>Smnazem
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''آخوند'''، واژه‌ای فارسی به معنی دانشمند، پیشوای دینی و معلم است. و نخستین مورد كاربرد این واژه در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود. در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. و در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد. اكنون این كلمه به گونه عام برای روحانیون  به كار می‌رود.
'''آخوند'''، واژه‌ای فارسی به معنی دانشمند، پیشوای دینی و معلم است. و نخستین مورد كاربرد این واژه در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود. در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. و در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد. اكنون این كلمه به گونه عام برای روحانیون  به كار می‌رود.
==ریشه و اشتقاق==
==ریشه و اشتقاق==
درباره اشتقاق این كلمه آراء مختلف آورده‌اند:
درباره اشتقاق این كلمه آراء مختلف آورده‌اند:
* پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مركب دانسته است.<ref>پاول هرن، ص 3</ref>
* پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مركب دانسته است.<ref>پاول هرن، ص 3</ref>
خط ۸: خط ۱۱:
* [[زكی ولیدی طوغان]]، محقق ترك در مقاله‌ای كه در اسلام آنسیكلوپدیسی نوشته است این كلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، كه عنوان روحانیون [[مسیحی]] و رؤسای [[كلیسا|كلیسای]] نسطوری بوده و در سرزمینهای آسیایی رواج داشته، دانسته است.
* [[زكی ولیدی طوغان]]، محقق ترك در مقاله‌ای كه در اسلام آنسیكلوپدیسی نوشته است این كلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، كه عنوان روحانیون [[مسیحی]] و رؤسای [[كلیسا|كلیسای]] نسطوری بوده و در سرزمینهای آسیایی رواج داشته، دانسته است.
هیچیك از این اشتقاقات خالی از اشكالات تاریخی و زبان‌شناسی نیست و هنوز توافق كلی بر سر اصل و ریشه این كلمه حاصل نشده است.
هیچیك از این اشتقاقات خالی از اشكالات تاریخی و زبان‌شناسی نیست و هنوز توافق كلی بر سر اصل و ریشه این كلمه حاصل نشده است.


==کاربرد==
==کاربرد==
این كلمه به معنی دانشمند و پیشوای دینی و معلم، در اغلب لهجه‌های تركی وارد شده<ref>افندی، 6؛ ردهاوس، 47</ref> و در اویغوری جدید به صورت «آخنیم» عنوانی است كه در خطاب مؤدبانه به اشخاص داده می‌شود.<ref>اسلام آنسیكلوپدیسی</ref> در میان [[مسلمانان]] [[چین]] نیز به صورت آهونگ به معنی «امام [[مسجد]]» به كار می‌رود.<ref>دولون، 439</ref>
این كلمه به معنی دانشمند و پیشوای دینی و معلم، در اغلب لهجه‌های تركی وارد شده<ref>افندی، 6؛ ردهاوس، 47</ref> و در اویغوری جدید به صورت «آخنیم» عنوانی است كه در خطاب مؤدبانه به اشخاص داده می‌شود.<ref>اسلام آنسیكلوپدیسی</ref> در میان [[مسلمانان]] [[چین]] نیز به صورت آهونگ به معنی «امام [[مسجد]]» به كار می‌رود.<ref>دولون، 439</ref>
===در عصر تیموریان===
===در عصر تیموریان===
نخستین مورد كاربرد واژه آخوند در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود، چنانكه [[امیر علیشیر نوایی]] استاد خود مولانا [[فصیح‌الدین نظامی]](د 919ق/1513م) را به سبب دانش گسترده‌اش در علوم معقول و منقول و ریاضیات، آخوند خطاب می‌كرده است.<ref>خواندمیر، 4/352، 353</ref>
نخستین مورد كاربرد واژه آخوند در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود، چنانكه [[امیر علیشیر نوایی]] استاد خود مولانا [[فصیح‌الدین نظامی]](د 919ق/1513م) را به سبب دانش گسترده‌اش در علوم معقول و منقول و ریاضیات، آخوند خطاب می‌كرده است.<ref>خواندمیر، 4/352، 353</ref>
===در عصر صفویه===
===در عصر صفویه===
چنین می‌نماید كه در سراسر دوران [[صفویه]] حرمت این كلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان [[فلسفه]]، از جمله [[ملاصدرا]] (د 1050ق/1640م) و [[ملانصرالله همدانی]] (د 1042ق/1632م)، آخوند نامیده شده‌اند.
چنین می‌نماید كه در سراسر دوران [[صفویه]] حرمت این كلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان [[فلسفه]]، از جمله [[ملاصدرا]] (د 1050ق/1640م) و [[ملانصرالله همدانی]] (د 1042ق/1632م)، آخوند نامیده شده‌اند.
===در عصر قاجار===
===در عصر قاجار===
در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. با اینهمه این كلمه در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد، اما ظاهراً در این دورانها عنوان آخوند برای ساداتِ علما به كار نمی‌رفته است.
در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. با اینهمه این كلمه در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد، اما ظاهراً در این دورانها عنوان آخوند برای ساداتِ علما به كار نمی‌رفته است.
===در عصر پهلوی===
===در عصر پهلوی===
در دوران [[حکومت پهلوی|حكومت پهلوی]] كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز بر آن بود كه از حرمت آن كاسته شود و حتی مورد استعمال استهزاءآمیز پیدا كند.
در دوران [[حکومت پهلوی|حكومت پهلوی]] كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز بر آن بود كه از حرمت آن كاسته شود و حتی مورد استعمال استهزاءآمیز پیدا كند.
===در عصر حاضر===
===در عصر حاضر===
اكنون این كلمه به گونه عام برای [[روحانی|روحانیون]]  به كار می‌رود.
اكنون این كلمه به گونه عام برای [[روحانی|روحانیون]]  به كار می‌رود.


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس|2}}
{{پانویس|2}}


== منابع ==
== منابع ==
* اسلام آنسیكلوپدیسی.
* اسلام آنسیكلوپدیسی.
* افندی، سلیمان، لغت جغتای و تركی عثمانی، استانبول، 1298ق.
* افندی، سلیمان، لغت جغتای و تركی عثمانی، استانبول، 1298ق.
خط ۳۸: خط ۵۶:
* Redhouse, Turkish and English Lexicon, Constantipole, 1890.
* Redhouse, Turkish and English Lexicon, Constantipole, 1890.
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان چپ‌چین}}
==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/779 دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است.
این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/779 دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است.


[[رده:حوزه های علمیه]]
[[رده:حوزه های علمیه]]
کاربر ناشناس