Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۰۰
ویرایش
ابن‌میثم بحرانی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(ویرایش جعبه اطلاعات) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| عنوان = | | عنوان = | ||
| تصویر =مقبره ابن میثم بحرانی.jpg | | تصویر =مقبره ابن میثم بحرانی.jpg | ||
| توضیح تصویر =مقبره و مسجد ابن میثم در [[منامه]] | | توضیح تصویر =مقبره و مسجد ابن میثم در [[منامه]] • [[بحرین]] | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| سرشناسی =محدث، فقیه و متکلم شیعی | | سرشناسی =محدث، فقیه و متکلم شیعی | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
| محل دفن = | | محل دفن = | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = | ||
| استادان = اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانی • کمال‌الدین علی بن سلیمان بحرانی | | استادان = اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانی • کمال‌الدین علی بن سلیمان بحرانی | ||
| شاگردان =[[سید عبدالکریم بن احمد حلی]] • [[علامه حلی]] | | شاگردان =[[سید عبدالکریم بن احمد حلی]] • [[علامه حلی]] | ||
| محل تحصیل = | | محل تحصیل = | ||
| اجازه روایت از = | | اجازه روایت از = | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| اجازه روایت به = | | اجازه روایت به = | ||
| اجازه اجتهاد به = | | اجازه اجتهاد به = | ||
| تالیفات =مصباح السالکین یا شرح بزرگ [[نهج‌البلاغه]] • [[قواعد المرام فی علم الکلام]] • [[النجاة فی القیامة]] | | تالیفات =مصباح السالکین یا شرح بزرگ [[نهج‌البلاغه]] • [[قواعد المرام فی علم الکلام]] • [[النجاة فی القیامة]] | ||
| سایر = | | سایر = | ||
| سیاسی = | | سیاسی = | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی''' (۶۳۶ - ۶۷۹یا۶۹۹ق) | '''کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی''' (۶۳۶ - ۶۷۹یا۶۹۹ق) [[محدث]]، [[فقیه]] و [[علم کلام|متکلم]] [[شیعه|شیعی]] سده هفتم قمری. ابن میثم پس از تکمیل تحصیل خود به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف پرداخت و گفته‌اند [[خواجه نصیر الدین طوسی]] نزد او [[فقه]] خواند. شهرت عمده ابن میثم در [[کلام]] است و آثار زیادی در این زمینه و زمینه‌های دیگر به او نسبت داده شده که [[قواعد المرام فی علم الکلام]] و [[اختیار مصباح السالکین]] از جمله آنهاست. | ||
== | ==زندگی‌نامه== | ||
برخی لقب | برخی لقب ابن میثم را مفیدالدین آورده‌اند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۲۱۰؛ تنکابنی، قصص العلماء، ص۴۲۰.</ref> از زندگی او آگاهی اندکی در دست است. همین قدر گفته‌اند که در ۶۳۶ق به دنیا آمد<ref>ماحوزی، فهرست، قصص العلماء، ص۶۹</ref> و نزد ابوالسعادات [[اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانی]] و کمال الدین [[علی بن سلیمان بحرانی]] دانش آموخت.<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص۲۲۷.</ref> | ||
اگرچه در | اگرچه در منابع، اشاره‌ای به محل تحصیل او نشده، ولی احتمالاً در [[عراق]] و در مراکز تجمع شیعیان مانند [[حله]] به تحصیل علم پرداخت. اما ظاهراً پس از آن به [[بحرین]] بازگشت و گوشه عزلت گزید. | ||
== | ==تألیف و تدریس== | ||
پس از مدتی دانشمندان [[عراق]]، به‌ویژه اهل [[حله]] که او را مردی دانشمند می‌شمردند، از او خواستند که به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف بپردازد. ابن میثم در آغاز از سفر سر باز زد، اما سپس به عراق رفت<ref>ماحوزی، | پس از مدتی دانشمندان [[عراق]]، به‌ویژه اهل [[حله]] که او را مردی دانشمند می‌شمردند، از او خواستند که به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف بپردازد. ابن میثم در آغاز از سفر سر باز زد، اما سپس به عراق رفت<ref>ماحوزی، السلافه البهیه، ج۱، ص۴۳، ۴۴</ref> و به احتمال قوی در حله اقامت گزید؛ زیرا کسانی که از او روایت کرده‌اند مانند [[سید عبدالکریم بن طاووس حلی]]<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص۲۲۷.</ref> و [[علامه حلی]]<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۷، ص۲۱۶.</ref> اهل حله هستند. | ||
وی با [[خواجه نصیرالدین طوسی]] معاصر بود و گفته‌اند که خواجه نزد او [[فقه]] می‌خواند و او از خواجه [[علم کلام|کلام]] می‌آموخت.<ref>ماحوزی، | وی با [[خواجه نصیرالدین طوسی]] معاصر بود و گفته‌اند که خواجه نزد او [[فقه]] می‌خواند و او از خواجه [[علم کلام|کلام]] می‌آموخت.<ref>ماحوزی، السلافة البهیه، ج۱، ص۴۷؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۲۶؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۶، ص۳۰۲.</ref> | ||
شهرت عمده ابن میثم در کلام است و حتی در شرحی که بر [[نهج البلاغه]] نوشته، روش [[علم کلام|کلامی]] و [[فلسفه|فلسفی]] در پیش گرفته است. | شهرت عمده ابن میثم در کلام است و حتی در شرحی که بر [[نهج البلاغه]] نوشته، روش [[علم کلام|کلامی]] و [[فلسفه|فلسفی]] در پیش گرفته است. | ||
ابن میثم در روزگار خود چندان شهرت داشته که او را با صفاتی چون فیلسوف، محقق و زبده فقها و محدثان و متکلم ماهر<ref>حرعاملی، امل الامل، ج۱، ص۳۳۲؛ ماحوزی، | ابن میثم در روزگار خود چندان شهرت داشته که او را با صفاتی چون فیلسوف، محقق و زبده فقها و محدثان و متکلم ماهر<ref>حرعاملی، امل الامل، ج۱، ص۳۳۲؛ ماحوزی، السلافه البهیه، ج۱، ص۴۲.</ref> وصف کرده‌اند و [[فخرالدین طریحی|طریحی]] او را در [[فقه]] همچون [[خواجه نصیرالدین]] در [[علم کلام]] دانسته است.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۲.</ref> | ||
به گفته [[سلیمان ماحوزی بحرانی]]<ref> | به گفته [[سلیمان ماحوزی بحرانی]]<ref>ماحوزی، السلافه البهیه، ج۱، ص۴۷-۵۳.</ref> (که به درخواست شاگردان و دوستان، رساله‌ای در شرح حال او به نام السلافة البهیة فی الترجمة المیثمیه نگاشته است) فقیهان و محدثان و متکلمان و ادیبان به آراء و روایات ابن میثم، به تصریح یا به اشاره استناد جسته‌اند.<ref>ماحوزی، السلافه البهیه، ج۱، ص۴۷، ۴۸.</ref> | ||
== برخی نظرات کلامی == | == برخی نظرات کلامی == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
ابن میثم بحرانی، در طرح مسائل و سبک استدلال به روش خواجه نصیرالدین در [[تجرید الاعتقاد]] نظر داشته و مستند استدلال‌های او، برخلاف [[علامه حلّی]]، بیشتر عقل است نه نقل، اگرچه از نظر چیرگی بر همه آراء و عقاید گوناگون متکلمان از [[علامه حلّی|علامه حلی]] ضعیف‌تر می‌نماید. | ابن میثم بحرانی، در طرح مسائل و سبک استدلال به روش خواجه نصیرالدین در [[تجرید الاعتقاد]] نظر داشته و مستند استدلال‌های او، برخلاف [[علامه حلّی]]، بیشتر عقل است نه نقل، اگرچه از نظر چیرگی بر همه آراء و عقاید گوناگون متکلمان از [[علامه حلّی|علامه حلی]] ضعیف‌تر می‌نماید. | ||
ابن میثم، معرفت و شناخت خدا را عقلاً واجب دانسته و بر آن است که این معرفت از روی تقلید و به موجب نقل، قابل حصول نیست.<ref>ابن میثم، قواعد | ابن میثم، معرفت و شناخت خدا را عقلاً واجب دانسته و بر آن است که این معرفت از روی تقلید و به موجب نقل، قابل حصول نیست.<ref>ابن میثم، قواعد المرام، ص۲۸.</ref> وی ظاهراً در باب اثبات صانع، نظر [[معتزله]] را بر [[اشاعره]] برتری داده است.<ref>ابن میثم، قواعد المرام، ص۶۳، ص۸۲، ص۸۴.</ref> در باب [[نبوت]]، سبک دقیق فلسفی در پیش گرفته و آن را به مطالب «ما، هل، لِم َ، کیف و من» تطبیق داده و بیان کرده است.<ref>ابن میثم، قواعد المرام، ص۱۲۱.</ref> درباره [[حشر]] و [[معاد]]، نظر [[ابوالحسن بصری]] را پذیرفته و بر آن است که اجزاء اصلیه انسان که تحول و تغییر نمی‌یابد، محشور می‌شود.<ref>ابن میثم، قواعد المرام، ص۱۳۹-۱۴۴؛ برای برخی دیگر از نظرات او، نک: شرح نهج البلاغه؛ شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵ -۵۴۷.</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
حدود ۳۰ اثر به ابن میثم نسبت داده شده است: | حدود ۳۰ اثر به ابن میثم نسبت داده شده است: | ||
===آثار چاپی=== | ===آثار چاپی=== | ||
*[[مصباح السالکین]] یا شرح بزرگ نهج البلاغه که در ۱۲۷۶ق به اهتمام آخوند ملامحمدباقر در [[تهران]] چاپ سنگی شد و بار دیگر در ۱۴۰۴ق در تهران به کوشش جمعی از محققان به نام شرح نهج البلاغه به چاپ رسید. ابن میثم خود در مقدمه آورده که این شرح را به تشویق و برای عطاءالملک جوینی نوشته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴</ref> | *[[مصباح السالکین]] یا شرح بزرگ نهج البلاغه که در ۱۲۷۶ق به اهتمام آخوند ملامحمدباقر در [[تهران]] چاپ سنگی شد و بار دیگر در ۱۴۰۴ق در تهران به کوشش جمعی از محققان به نام شرح نهج البلاغه به چاپ رسید. ابن میثم خود در مقدمه آورده که این شرح را به تشویق و برای عطاءالملک جوینی نوشته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴.</ref> | ||
*[[اختیار مصباح السالکین]]، خلاصه شرح بزرگ نهج البلاغه. | *[[اختیار مصباح السالکین]]، خلاصه شرح بزرگ نهج البلاغه. | ||
*[[شرح المائة کلمة لنهج البلاغة]]<ref>استرآبادی، منهج المقال، ص۵۱۱</ref> که [[اعجاز حسین کنتوری|کَنتوری]] نام اصلی آن را [[منهاج العارفین]] ذکر کرده<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۳۴۹</ref> و [[آقابزرگ]] از نسخه‌های آن در کتاب‌های اهدایی مشکوة و [[کتابخانه کاشف الغطا]] یاد کرده است.<ref>آقا بزرگ، الذریعه، | *[[شرح المائة کلمة لنهج البلاغة]]<ref>استرآبادی، منهج المقال، ص۵۱۱.</ref> که [[اعجاز حسین کنتوری|کَنتوری]] نام اصلی آن را [[منهاج العارفین]] ذکر کرده<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۳۴۹</ref> و [[آقابزرگ]] از نسخه‌های آن در کتاب‌های اهدایی مشکوة و [[کتابخانه کاشف الغطا]] یاد کرده است.<ref>آقا بزرگ، الذریعه، ج۲۳، ص۱۶۸.</ref> این کتاب در ۱۳۹۰ق به کوشش [[محدث ارموی]] در [[قم]] چاپ و منتشر شده است. | ||
*[[قواعد المرام فی علم الکلام]] که آن را به اشاره عزالدین ابوالمظفر [[عبدالعزیز بن جعفر نیشابوری]] نوشت. این کتاب به کوشش سید احمد حسینی در قم (۱۳۹۸ق) چاپ شده است. نام دیگر آن القواعد الالهیه فی الکلام و الحکمة است.<ref>[[الذریعة]]، ج۱۷، ص۱۷۹</ref> | *[[قواعد المرام فی علم الکلام]] که آن را به اشاره عزالدین ابوالمظفر [[عبدالعزیز بن جعفر نیشابوری]] نوشت. این کتاب به کوشش سید احمد حسینی در قم (۱۳۹۸ق) چاپ شده است. نام دیگر آن القواعد الالهیه فی الکلام و الحکمة است.<ref>[[الذریعة]]، ج۱۷، ص۱۷۹.</ref> | ||
*[[النجاة فی القیامة]]، رساله‌ای در باب [[امامت]]. | *[[النجاة فی القیامة]]، رساله‌ای در باب [[امامت]]. | ||
===آثار خطی و چاپ نشده=== | ===آثار خطی و چاپ نشده=== | ||
* الشرح الصغیر لنهج البلاغة<ref>استرآبادی، ص۵۱۱.</ref> که به گفته [[آقابزرگ تهرانی]] احتمالا همان شرح المأة کلمة لنهج البلاغه است.<ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲۰، ص۱۹۸.</ref> | * الشرح الصغیر لنهج البلاغة<ref>استرآبادی، منهج المقال، ص۵۱۱.</ref> که به گفته [[آقابزرگ تهرانی]] احتمالا همان شرح المأة کلمة لنهج البلاغه است.<ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲۰، ص۱۹۸.</ref> | ||
* رسالة فی آداب البحث<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۲</ref>. | * رسالة فی آداب البحث<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۲.</ref>. | ||
* الاستغاثة فی بدع الثلاثة<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵</ref> که [[آقابزرگ]]<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج۲، ص۲۸</ref> آن را از تصنیفات [[شریف ابوالقاسم علی بن احمد کوفی]] (درگذشت۳۵۲ق) دانسته است. | * الاستغاثة فی بدع الثلاثة<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵.</ref> که [[آقابزرگ]]<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج۲، ص۲۸.</ref> آن را از تصنیفات [[شریف ابوالقاسم علی بن احمد کوفی]] (درگذشت۳۵۲ق) دانسته است. | ||
* [[استقصاء النظر فی امامة ائمة الاثنی عشر]]<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵</ref> که [[عبدالله افندی اصفهانی]] در صحت انتساب آن به ابن میثم تردید کرده است.<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۲، ص۵۴۵</ref> | * [[استقصاء النظر فی امامة ائمة الاثنی عشر]]<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵.</ref> که [[عبدالله افندی اصفهانی]] در صحت انتساب آن به ابن میثم تردید کرده است.<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۲، ص۵۴۵.</ref> | ||
*اصول البلاغة که آن را برای نظام الدین منصور پسر [[عطاءالملک جوینی]] نوشت.<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۴۹</ref> این کتاب به تجریدالبلاغة نیز مشهور است.<ref>آقابزرگ، ج۲، ص۲۸، ج۳، ص۳۵۲</ref> | *اصول البلاغة که آن را برای نظام الدین منصور پسر [[عطاءالملک جوینی]] نوشت.<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۴۹</ref> این کتاب به تجریدالبلاغة نیز مشهور است.<ref>آقابزرگ، الذریعه، ج۲، ص۲۸، ج۳، ص۳۵۲.</ref> | ||
*جواب رساله نصیرالدین که نسخه‌ای از آن در کتابخانه حکیم در [[نجف]] موجود است.<ref>نجف، فهرست مخطوطات مکتبه | *جواب رساله نصیرالدین که نسخه‌ای از آن در کتابخانه حکیم در [[نجف]] موجود است.<ref>نجف، فهرست مخطوطات مکتبه آیةالله حکیم العامه، ج۱، ص۱۶۴.</ref> | ||
برای دیگر نسخ خطی او می‌توان به کتاب بروکلمان مراجعه کرد.<ref>Brockelmann,vol.1/705</ref> | برای دیگر نسخ خطی او می‌توان به کتاب بروکلمان مراجعه کرد.<ref>Brockelmann,vol.1/705</ref> | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
تاریخ درگذشت ابن میثم اگرچه در بیشتر منابع، ۶۷۹ق / ۱۲۸۰م ذکر شده، ولی با توجه به این نکته که وی در ۶۸۱ق تألیف [[الشرح الصغیر لنهج البلاغة]] را به پایان رساند<ref>[[آقابزرگ]]، طبقات اعلام الشیعه، قرن ۷، ص۱۸۸</ref> می‌بایست پس از آن تاریخ درگذشته باشد؛ [[اعجاز حسین|کنتوری]] نیز در یک جا ۶۹۹ق /۱۳۰۰م را تاریخ درگذشت او دانسته است.<ref>کنتوری، کشف الحجب و | تاریخ درگذشت ابن میثم اگرچه در بیشتر منابع، ۶۷۹ق / ۱۲۸۰م ذکر شده، ولی با توجه به این نکته که وی در ۶۸۱ق تألیف [[الشرح الصغیر لنهج البلاغة]] را به پایان رساند<ref>[[آقابزرگ]]، طبقات اعلام الشیعه، قرن ۷، ص۱۸۸.</ref> می‌بایست پس از آن تاریخ درگذشته باشد؛ [[اعجاز حسین|کنتوری]] نیز در یک جا ۶۹۹ق /۱۳۰۰م را تاریخ درگذشت او دانسته است.<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار، ص۲۹۱.</ref> | ||
قبر او را در الدونج یا هلتا در ماحوز [[بحرین]] دانسته‌اند. [[میرزا حسین نوری]] <ref>ج۳، ص۴۶۱</ref> یادآور شده که براساس قراین و شواهد، قبر او می‌بایست در [[هلتا]] باشد، و برخی نیز اشاره کرده‌اند که قبر واقع در الدونج، از آنِ نیای او میثم بن معلی است نه کمال الدین ابن میثم.<ref>نامه دانشوران، ج۳، ص۲۸۷</ref> | قبر او را در الدونج یا هلتا در ماحوز [[بحرین]] دانسته‌اند. [[میرزا حسین نوری]] <ref>ج۳، ص۴۶۱</ref> یادآور شده که براساس قراین و شواهد، قبر او می‌بایست در [[هلتا]] باشد، و برخی نیز اشاره کرده‌اند که قبر واقع در الدونج، از آنِ نیای او میثم بن معلی است نه کمال الدین ابن میثم.<ref>نامه دانشوران، ج۳، .ص۲۸۷</ref> | ||
== تک‌نگاری == | == تک‌نگاری == | ||
رساله السلافة البهية في الترجمة الميثميه، توسط [[سلیمان بن عبدالله ماحوزی]] در شرح‌حال ابن میثم بحرانی نوشته شده است.<ref>بحرانی، لؤلؤة البحرین، مؤسسة آل البیت(ع) | رساله السلافة البهية في الترجمة الميثميه، توسط [[سلیمان بن عبدالله ماحوزی]] در شرح‌حال ابن میثم بحرانی نوشته شده است.<ref>بحرانی، لؤلؤة البحرین، مؤسسة آل البیت(ع)، ص۱۰.</ref> این رساله توسط دار حفظ التراث البحرانی، در سال [[سال ۱۴۳۰ هجری قمری|۱۴۳۰ق]] چاپ شده است.<ref>بحرانی، السلافة البهیة، ۱۴۳۰ق.</ref> [[یوسف بن احمد بحرانی|صاحب حدائق]] نیز، تمام این رساله را در جلد اول از کشکول خود آورده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۲۱۱.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||