کاربر ناشناس
اخلاق ناصری (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Naqavi جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Jalalyaghmoori جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:اخلاق ناصری.jpg|بندانگشتی|اخلاق ناصری]] | [[پرونده:اخلاق ناصری.jpg|بندانگشتی|اخلاق ناصری]] | ||
'''اخلاق ناصری''' کتابی در [[حكمت عملى]] و اخلاق عقلی، تألیف [[خواجه نصیرالدین طوسی]]. این کتاب را مهم‌ترین رساله در حکمت عملی در دوره اسلامی دانسته‌اند. کتاب شامل سه بخش [[اخلاق]]، [[تدبیر منزل]] و [[سیاست مدن]] است که مطابق با [[حکمت عملی]] در [[فلسفه اسلامی]] است. خواجه نصیر این کتاب را برای ناصرالدین عبدالرحیم اسماعیلی نوشت اما پس از سقوط [[اسماعیلیان]]، دیباچه‌ای نو بر کتاب خود نگاشته، توضیح داد که دیباچۀ قدیم کتاب را علی رغم میل باطنی‌اش نوشته تا جانش در برابر اسماعیلیان در امان باشد. | '''اخلاق ناصری''' کتابی است در [[حكمت عملى]] و اخلاق عقلی، تألیف [[خواجه نصیرالدین طوسی]]. این کتاب را مهم‌ترین رساله در حکمت عملی در دوره اسلامی دانسته‌اند. کتاب شامل سه بخش [[اخلاق]]، [[تدبیر منزل]] و [[سیاست مدن]] است که مطابق با [[حکمت عملی]] در [[فلسفه اسلامی]] است. خواجه نصیر این کتاب را برای ناصرالدین عبدالرحیم اسماعیلی نوشت اما پس از سقوط [[اسماعیلیان]]، دیباچه‌ای نو بر کتاب خود نگاشته، توضیح داد که دیباچۀ قدیم کتاب را علی رغم میل باطنی‌اش نوشته تا جانش در برابر اسماعیلیان در امان باشد. | ||
==ماجرای نگارش== | ==ماجرای نگارش== | ||
[[خواجه نصیر طوسى]] (متوفی۶۷۲ق) این کتاب را زمانى نوشت که در [[قُهستان]] و در خدمت حاکم آنجا، [[ناصرالدین عبدالرحیم]]، محتشم [[اسماعیلیه|اسماعیلى]] بود و همو که از خواجه دعوت کرده بود تا به اطرافیان او بپیوندد، از او درخواست کرد تا [[تهذیب الاخلاق]] [[ابوعلى مسکویه]] را به فارسى ترجمه کند. <ref> نک: اخلاق ناصری، ص۳۴-۳۶ </ref> | [[خواجه نصیر طوسى]] (متوفی۶۷۲ق) این کتاب را زمانى نوشت که در [[قُهستان]] و در خدمت حاکم آنجا، [[ناصرالدین عبدالرحیم]]، محتشم [[اسماعیلیه|اسماعیلى]] بود و همو که از خواجه دعوت کرده بود تا به اطرافیان او بپیوندد، از او درخواست کرد تا [[تهذیب الاخلاق]] [[ابوعلى مسکویه]] را به فارسى ترجمه کند. <ref> نک: اخلاق ناصری، ص۳۴-۳۶ </ref> | ||
با توجه به تاریخ اتمام نگارش که در پایان یکى از نسخه‌های اخلاق ناصری آمده (۶۳۳ق)، مى‌توان گفت که این اثر قدیم‌ترین نوشته خواجه است که به دست ما رسیده، و از آثار آغاز دوره پختگى اوست. <ref> مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ۵۱-۱۶ </ref> | با توجه به تاریخ اتمام نگارش که در پایان یکى از نسخه‌های اخلاق ناصری آمده (۶۳۳ق)، مى‌توان گفت که این اثر قدیم‌ترین نوشته خواجه است که به دست ما رسیده، و از آثار آغاز دوره پختگى اوست. <ref> مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ۵۱-۱۶ </ref> | ||
خواجه اندکى پیش از سقوط [[الموت]] بر اثر یورش [[مغول|مغولان]] و در زمانى که لشکر [[هولاکو خان|هولاکو]] در حوالى قلعه‌های اسماعیلیان بود، به خدمت خان مغول رسید ۵۴ق و دیباچه‌ای نو بر اخلاق ناصری نوشت و به هولاکو تقدیم کرد. | خواجه اندکى پیش از سقوط [[الموت]] بر اثر یورش [[مغول|مغولان]] و در زمانى که لشکر [[هولاکو خان|هولاکو]] در حوالى قلعه‌های اسماعیلیان بود، به خدمت خان مغول رسید ۵۴ق و دیباچه‌ای نو بر اخلاق ناصری نوشت و به هولاکو تقدیم کرد. | ||
[[خواجه نصیرالدین]] <ref> اخلاق ناصری، ص ۳۴- ۵۳ </ref> در مقدمه جدید توضیح داده است که دیباچه قدیم اخلاق ناصری را به رغم خواست خود «جهت استخلاص نفس و عِرض از وضع دیباچه بر صیغتى موافق عادت آن جماعت اسماعیلیان در ثنا و اطرای سادات و کُبَرای ایشان...» نوشته بوده است، اما با رهایى از وضع ناپسند [[قهستان]] «دیباچه کتاب را که بر سیاقتى غیرمرضى بود، بدل گرداند». | [[خواجه نصیرالدین]] <ref> اخلاق ناصری، ص ۳۴- ۵۳ </ref> در مقدمه جدید توضیح داده است که دیباچه قدیم اخلاق ناصری را به رغم خواست خود «جهت استخلاص نفس و عِرض از وضع دیباچه بر صیغتى موافق عادت آن جماعت اسماعیلیان در ثنا و اطرای سادات و کُبَرای ایشان...» نوشته بوده است، اما با رهایى از وضع ناپسند [[قهستان]] «دیباچه کتاب را که بر سیاقتى غیرمرضى بود، بدل گرداند». | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
عمده بخش نخست اخلاق ناصری در «حکمت خُلقى» از کتاب تهذیب الاخلاق [[ابوعلى مسکویه]] برگرفته شده که مهم‌ترین کتاب [[اخلاق عقلى]] در دوره اسلامى است. همین کتاب را ابوعلی مسکویه بر مبنای ترجمه عربی [[اسحاق بن حنین]] از کتاب [[اخلاق نیکوماخوسی]] [[ارسطو]] و تفسیر [[فرفوریوس]] بر این کتاب فراهم آورده است. <ref> مقدمه بر الاخلاق ارسطو، ۲۷-۳۱ </ref> بنابراین، بخش عمده حکمت خلقى اخلاق ناصری، ارسطویى و [[نوافلاطونیان|نوافلاطونى]] است. | عمده بخش نخست اخلاق ناصری در «حکمت خُلقى» از کتاب تهذیب الاخلاق [[ابوعلى مسکویه]] برگرفته شده که مهم‌ترین کتاب [[اخلاق عقلى]] در دوره اسلامى است. همین کتاب را ابوعلی مسکویه بر مبنای ترجمه عربی [[اسحاق بن حنین]] از کتاب [[اخلاق نیکوماخوسی]] [[ارسطو]] و تفسیر [[فرفوریوس]] بر این کتاب فراهم آورده است. <ref> مقدمه بر الاخلاق ارسطو، ۲۷-۳۱ </ref> بنابراین، بخش عمده حکمت خلقى اخلاق ناصری، ارسطویى و [[نوافلاطونیان|نوافلاطونى]] است. | ||
بخش دوم در حکمت منزلى را خواجه از رساله [[تدبیر منزل]] نویسنده گمنام [[نوفیثاغورسیان|نوفیثاغورسى]] به نام [[اَبروسُن]] برگرفته که به زبان عربى ترجمه شده بوده است. <ref> اخلاق ناصری، ص ۰۸۲؛ نیز نک: مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ۸۴۳- ۸۵۳ </ref> | بخش دوم در حکمت منزلى را خواجه از رساله [[تدبیر منزل]] نویسنده گمنام [[نوفیثاغورسیان|نوفیثاغورسى]] به نام [[اَبروسُن]] برگرفته که به زبان عربى ترجمه شده بوده است. <ref> اخلاق ناصری، ص ۰۸۲؛ نیز نک: مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ۸۴۳- ۸۵۳ </ref> | ||
بخش سوم اخلاق ناصری نیز به طور عمده از رساله‌های [[فصول المدنى]] و [[آراء اهل المدینة الفاضلة]] [[فارابى]] و رساله [[السیاسة]] [[ابن سینا]] گرفته شده است. <ref> مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ص۸۸۳- ۸۹۳ </ref> این بخش با فصلى در وصایای [[افلاطون]] خاتمه مى‌یابد. | بخش سوم اخلاق ناصری نیز به طور عمده از رساله‌های [[فصول المدنى]] و [[آراء اهل المدینة الفاضلة]] [[فارابى]] و رساله [[السیاسة]] [[ابن سینا]] گرفته شده است. <ref> مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ص۸۸۳- ۸۹۳ </ref> این بخش با فصلى در وصایای [[افلاطون]] خاتمه مى‌یابد. | ||
بنابراین، کتاب اخلاق ناصری ترکیب و تألیفى از برخى رساله‌های دوره اسلامى است که خواجه آن‌ها را گرد آورده، و به فارسى ترجمه کرده است. | بنابراین، کتاب اخلاق ناصری ترکیب و تألیفى از برخى رساله‌های دوره اسلامى است که خواجه آن‌ها را گرد آورده، و به فارسى ترجمه کرده است. | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==تاثیر بر آثار بعدی== | ==تاثیر بر آثار بعدی== | ||
[[قطب الدین شیرازی]] شاگرد خواجه، در دانشنامه مفصل خود با عنوان [[درة التاج]] که شامل همه علوم زمان بود، بخش مفصلى را به حکمت عملى اختصاص داد که از بسیاری جهات بر مبنای اخلاق ناصری خواجه فراهم آمده بود، گرچه ظاهراً به واسطه کینه‌ای که از خواجه بر دل داشته، از او نامى نمى‌برد. <ref> قس: مقدمه بر درة التاج قطب الدین شیرازی، ص۳۴-۴۴، و ص۱۷ </ref> | [[قطب الدین شیرازی]] شاگرد خواجه، در دانشنامه مفصل خود با عنوان [[درة التاج]] که شامل همه علوم زمان بود، بخش مفصلى را به حکمت عملى اختصاص داد که از بسیاری جهات بر مبنای اخلاق ناصری خواجه فراهم آمده بود، گرچه ظاهراً به واسطه کینه‌ای که از خواجه بر دل داشته، از او نامى نمى‌برد. <ref> قس: مقدمه بر درة التاج قطب الدین شیرازی، ص۳۴-۴۴، و ص۱۷ </ref> | ||
[[جلال الدین دوانى]] حکیم [[حکمت اشراقی|اشراقى]] مشرب نیز تحریر جدیدی از اخلاق ناصری با عنوان [[اخلاق جلالى]] کرد و فواید دیگری از [[قرآن|کتاب]]، سنت و نوشته‌های اهل شریعت مانند [[ابوالحسن ماوردی]]، [[محمد غزالى]] و [[فخر الدین رازی]] را نیز بر مطالبى که به زبان ساده‌تر از اخلاق ناصری گرد آمده‌بود، برآن‌ها افزود و در مقابل، مبحث «آداب [[میگساری]]» را حذف نمود.<ref> نک: اخلاق جلالی، جاهای مختلف؛ نیز فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه دانشکده ادبیات، ص۲۰</ref> | [[جلال الدین دوانى]] حکیم [[حکمت اشراقی|اشراقى]] مشرب نیز تحریر جدیدی از اخلاق ناصری با عنوان [[اخلاق جلالى]] کرد و فواید دیگری از [[قرآن|کتاب]]، سنت و نوشته‌های اهل شریعت مانند [[ابوالحسن ماوردی]]، [[محمد غزالى]] و [[فخر الدین رازی]] را نیز بر مطالبى که به زبان ساده‌تر از اخلاق ناصری گرد آمده‌بود، برآن‌ها افزود و در مقابل، مبحث «آداب [[میگساری]]» را حذف نمود.<ref> نک: اخلاق جلالی، جاهای مختلف؛ نیز فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه دانشکده ادبیات، ص۲۰</ref> | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==شروح و تلخیص ها== | ==شروح و تلخیص ها== | ||
اخلاق ناصری، تلخیص‌ها و شروح متعددی داشته که برخى از آن‌ها عبارتند از: [[اوصاف الاشراف]]، خلاصه اخلاق ناصری است که توسط خود خواجه گرد آمده و بار‌ها در ایران و [[هندوستان]] به چاپ رسیده است. <ref> نک: خطی (شورا)، ج۶، ص۹۰ </ref> | اخلاق ناصری، تلخیص‌ها و شروح متعددی داشته که برخى از آن‌ها عبارتند از: [[اوصاف الاشراف]]، خلاصه اخلاق ناصری است که توسط خود خواجه گرد آمده و بار‌ها در ایران و [[هندوستان]] به چاپ رسیده است. <ref> نک: خطی (شورا)، ج۶، ص۹۰ </ref> | ||
[[مفتاح الاخلاق]]، شرحى است که توسط [[عبدالرحمان بن عبدالکریم برهان پوری]] برای [[اورنگ زیب]]، پادشاه [[هند]]، تهیه شد. <ref> خطی (منزوی) ، ج۴، ص۲۳۴۲ </ref>؛ توضیح الاخلاق. | [[مفتاح الاخلاق]]، شرحى است که توسط [[عبدالرحمان بن عبدالکریم برهان پوری]] برای [[اورنگ زیب]]، پادشاه [[هند]]، تهیه شد. <ref> خطی (منزوی) ، ج۴، ص۲۳۴۲ </ref>؛ توضیح الاخلاق. | ||
در ۱۰۵۱ق امیر [[علاءالدین حسین آملى]] به دستور [[شاه صفى]] کتاب را به عبارت روشن‌تری درآورد. همین کار توسط [[ابوالمعالى عاملى]] برای [[سلطان عبدالله قطب شاه]] انجام شد که آن نیز [[توضیح الاخلاق عبدالله شاهی]] نام گرفت <ref> فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه دانشکده ادبیات، ص۲۰ </ref>؛ | در ۱۰۵۱ق امیر [[علاءالدین حسین آملى]] به دستور [[شاه صفى]] کتاب را به عبارت روشن‌تری درآورد. همین کار توسط [[ابوالمعالى عاملى]] برای [[سلطان عبدالله قطب شاه]] انجام شد که آن نیز [[توضیح الاخلاق عبدالله شاهی]] نام گرفت <ref> فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه دانشکده ادبیات، ص۲۰ </ref>؛ | ||
نیز [[حدیقة اللغة]] محمد سعد الله؛ | نیز [[حدیقة اللغة]] محمد سعد الله؛ | ||
[[شرح اخلاق ناصری]] [[سید علیم الله جالندهری]]؛ | [[شرح اخلاق ناصری]] [[سید علیم الله جالندهری]]؛ | ||
شرح اخلاق ناصری [[سید على محمد لکهنوی]]. <ref> خطی (منزوی) ، ج۴، ص۲۳۴۲ </ref> | شرح اخلاق ناصری [[سید على محمد لکهنوی]]. <ref> خطی (منزوی) ، ج۴، ص۲۳۴۲ </ref> | ||
اخلاق ناصری توسط [[ویکنز]] به [[انگلیسى]] ترجمه شده، و در ۱۹۶۴م در [[لندن]] ضمن [[مجموعه میراث ایرانى]] به چاپ رسیده است. این ترجمه مورد استفاده [[بزرگ علوی]] در چاپ کتاب قرار گرفت و بر همین اساس، بزرگ علوی واژه نامه‌ای فارسى-انگلیسى و بالعکس به کتاب افزوده است. | اخلاق ناصری توسط [[ویکنز]] به [[انگلیسى]] ترجمه شده، و در ۱۹۶۴م در [[لندن]] ضمن [[مجموعه میراث ایرانى]] به چاپ رسیده است. این ترجمه مورد استفاده [[بزرگ علوی]] در چاپ کتاب قرار گرفت و بر همین اساس، بزرگ علوی واژه نامه‌ای فارسى-انگلیسى و بالعکس به کتاب افزوده است. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
* [[آقابزرگ]] تهرانی، [[الذریعه]]. | * [[آقابزرگ]] تهرانی، [[الذریعه]]. | ||
* [[ابن سینا]]، «اقسام العلوم العقلیه»، ضمن تسع رسائل، بمبئى، ۳۱۸۱ق. | * [[ابن سینا]]، «اقسام العلوم العقلیه»، ضمن تسع رسائل، بمبئى، ۳۱۸۱ق. | ||
*همو، دانشنامه علایى، به کوشش احمد خراسانى، تهران، ۳۶۰۱ش. | *همو، دانشنامه علایى، به کوشش احمد خراسانى، تهران، ۳۶۰۱ش. | ||
*ابوعلى مسکویه، احمد، «ترتیب السعادات»، همراه المبدأ و المعاد صدرالدین شیرازی، تهران، ۳۱۴۱ش. | *ابوعلى مسکویه، احمد، «ترتیب السعادات»، همراه المبدأ و المعاد صدرالدین شیرازی، تهران، ۳۱۴۱ش. | ||
*بدوی، عبدالرحمان، مقدمه بر الاخلاق ارسطو، کویت، ۹۷۹۱م. | *بدوی، عبدالرحمان، مقدمه بر الاخلاق ارسطو، کویت، ۹۷۹۱م. | ||
*دانش پژوه، محمدتقى، فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه دانشکده ادبیات، تهران، ۳۳۹۱ش. | *دانش پژوه، محمدتقى، فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه دانشکده ادبیات، تهران، ۳۳۹۱ش. | ||
*دوانى، محمد، اخلاق جلالى، لکهنو، ۳۱۸۱ق. | *دوانى، محمد، اخلاق جلالى، لکهنو، ۳۱۸۱ق. | ||
*شورا، خطى. | *شورا، خطى. | ||
*مرکزی، خطى. | *مرکزی، خطى. | ||
*مشار، خانبابا، فهرست کتابهای چاپى فارسى، تهران، ۳۵۲۱ش. | *مشار، خانبابا، فهرست کتابهای چاپى فارسى، تهران، ۳۵۲۱ش. | ||
*مشکوه، محمد، مقدمه بر درة التاج قطب الدین شیرازی، تهران، ۳۶۵۱ش. | *مشکوه، محمد، مقدمه بر درة التاج قطب الدین شیرازی، تهران، ۳۶۵۱ش. | ||
*منزوی، خطى. | *منزوی، خطى. | ||
*همو، خطى مشترک. | *همو، خطى مشترک. | ||
*همو، فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه گنج بخش، لاهور، ۳۵۷۱ش. | *همو، فهرست نسخه‌های خطى کتابخانه گنج بخش، لاهور، ۳۵۷۱ش. | ||
*مینوی، مجتبى، مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری. | *مینوی، مجتبى، مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری. | ||
*نصیرالدین طوسى، اخلاق ناصری، به کوشش مجتبى مینوی و علیرضا حیدری، تهران، ۳۶۳۱ش. | *نصیرالدین طوسى، اخلاق ناصری، به کوشش مجتبى مینوی و علیرضا حیدری، تهران، ۳۶۳۱ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||