آیت‌الله: تفاوت میان نسخه‌ها

{{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}}

لقب آیت الله نخستین بار توسط شهید ثانی در قرن ۱۰ و برای توصیف [[شهید اول]] (م ۷۸۶ق) به کار رفته است. <ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۵، ص۱۳۵</ref> پس از او این عنوان در [[اجازه روایت|اجازه نامه‌های روایی]] دوران صفویه به کار رفته است. بر اساس اجازاتی که [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]] جمع‌آوری کرده است [[شرف الدین شولستانی]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۷، ص۳۶</ref>، [[شیخ بهایی]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۶، ص۱۴۶</ref> و [[محمدتقی مجلسی|مجلسی‌ اول]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۷، ص۷۹</ref>، در [[اجازه روایت|اجازه نامه‌]]هایی که برای شاگردان خود نوشته‌اند، از [[علامه حلی]] به عنوان «''آیت الله فی العالمین''» یاد کرده‌اند.  [[ابوالقاسم جرفادقانی]] (قرن ۱۱ق) نیز همین تعبیر را برای [[شیخ صدوق]] به کار برده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۷، ص۱۰۰</ref>

در گذشته القابی مانند [[ثقة الاسلام|ثِقَةُ الاسلام]]، [[حجت الاسلام|حُجَّةُ الاسلام]] و نیز آیت‌الله برای بزرگداشت چند فرد خاص به کار می‌رفت. و تا قرن‌ها نیز مختص به این بزرگان باقی ماند. در [[قرن چهارم]] قمری عنوان ثقة الاسلام برای [[کلینی|محمدبن یعقوب کلینی‌]]، در [[قرن پنجم]] عنوان حجة الاسلام برای [[غزالی|امام محمد غزالی‌]]، در [[قرن هفتم]] عنوان محقق برای [[محقق حلی|جعفر بن حسن حلی]] به کار رفت.

تا قرن چهاردهم قمری عنوان آیت الله برای هیچیک از [[:رده:فقیهان شیعه|فقها]] به کار نرفته است. در اوایل این قرن، نخست [[میرزا حسین نوری|حاج میرزا حسین نوری‌]] (۱۲۵۴-۱۳۲۰ق‌) این عنوان را برای [[محمدمهدی بحرالعلوم|سید محمد مهدی بحرالعلوم‌]]، و چند دهه بعد [[شیخ عباس قمی]] همان را برای [[مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری‌]]، [[حسین نجف|شیخ حسین نجف‌]] و [[سید محمد حسن شیرازی]] و رفته رفته مورخان عصر [[مشروطه‌]] برای آخوند [[آخوند خراسانی]]، [[حسین خلیلی تهرانی]]، [[عبدالله مازندرانی|شیخ عبدالله مازندرانی]] و دیگران به کار بردند.<ref>نراقی‌، ص۴۶-۴۷؛ ناظم الاسلام‌، ص۸۸؛ کسروی‌، ج۲، ص۳۷۱</ref> پیش از آن‌، همه آن [[مرجع|مراجع‌]] را در کلام و نوشتار‌، [[حجت الاسلام]] می‌خواندند.

==جستارهای وابسته==

* افندی اصفهانی‌، عبدالله‌، ریاض العلماء، به کوشش احمد حسینی و محمود مرعشی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌، ج۱، ص۳۵۹.

* امین، محسن، محسن‌، اعیان الشیعة، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌، ج۵، ص۳۹۶.

* تیموری‌، ابراهیم‌، تحریم تنباکو، تهران‌، ۱۳۶۱ش‌، ص ۵۳، ۱۰۳.

* قمی‌، عباس‌، الکنی و القاب‌، تهران‌، ۱۳۹۷ق‌.

* کسروی‌، احمد، تاریخ مشروطة ایران‌، تهران‌، ۱۳۵۶ش.

* لغت نامه دهخدا.

* علامه مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌، ج۱، ص۳۵، ۵۸، ج۵۱، ص۳۴۳.

* ناظم الاسلام کرمانی‌، محمد، تاریخ بیداری ایرانیان‌، به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی‌، تهران‌، ۱۳۶۲ش‌.