ابوعبید ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ابن مسعود بن عمرو بن عُمَیر بن عوف''' (د 13ق/634 م)، معروف به '''اَبو عُبِیدِ ثَقَفی''' یکی از صحابه<ref>أسدالغابة،ج‏4،ص:347</ref> و از سردار مشهور عرب در جنگ با ایرانیان در صدر [[اسلام]] و پدر [[مختار بن ابوعبید ثقفی|مختار ثقفی]] که در جنگ یوم الجسر کشته شد.

ابوعبید از جمله کسانی است که کنیه اش بر اسمش غلبه کرده و همه جا وی را با کنیه می شناسند، البته کنیه ابوجبر نیز در بعضی از منابع برای وی ذکر شده است.<ref>الإصابة،ج‏7،ص:64</ref>

زمانی که [[عمر بن خطاب]] به خلافت نشست و از گزارش [[مثنی بن حارثه]] مبنی بر پیشروی ایرانیان آگاه شد، مسلمانان را به جنگ با ایرانیان برانگیخت؛ اما به سبب شهرت ایرانیان به پایداری و جنگجوی و دشمن شكنی، كسی داوطلب جنگ نمی شد،<ref>طبری، ج3،ص444؛ ابن اعثم، ج1،ص163، 164</ref> تا آنكه ابوعبید به پاخاست و سعد بن عبید انصاری و سلیط بن قیس انصاری نیز با او همراه شدند و مردم نیز به پا خاستند. عمر نیز ابوعبید را به فرماندهی برگزید و روانه جنگ كرد.<ref>طبری، ج3،ص444؛ ابن اعثم، ج1،ص163، 164؛ بلاذری، 350</ref> همچنین به مثنی بن حارثه نیز دستور داد كه به ابوعبید بپیوندد و در اطاعت او باشد. <ref>بلاذری، 350؛ دینوری، 113</ref>

از این سو، [[رستم فرخزاد]]، سردار ایرانی، از [[خراسان]] راه [[عراق]] پیش گرفت و نرسی (از خویشاوندان [[خسرو پرویز]]) را به كَسْكَر و جابان را به بِهقُباد پایین فرستاد.<ref>طبری، ج3،ص448</ref> ابوعبید سه بار در نقاط مختلف با سپاهیان [[ایران]] جنگ كرد: نخست در محلی به نام نَمارق، بین حیره و قادسیه، ایرانیان را درهم شكست. در این نبرد جابان اسیر شد و خود را به فدیه آزاد ساخت.<ref>طبری، ج3،ص448 ـ 449؛ خلیفه، ج1،ص108؛ ذهبی، ج2،ص5</ref>

رستم فرخزاد سپاهی دیگر به سوی كسكر جالینوس روانه جنگ كرد. ابن بار ابوعبید از نمارق به سوی كسكر راند و نرسی را درهم شكست و غنایم بسیار به چنگ آورد.<ref>طبری، ج3،ص451</ref> سپس به جالینوس در باروسما تاخت، ولی كار به صلح انجامید و قرار شد ایرانیان هر نفر 4 درهم فدیه دهند.<ref>خلیفه،ج1،ص108؛ ؛ بلاذری، 350، 351</ref>

رستم فرخزاد، برای نبردی دیگر، مردانشاه، مشهور به بهمن جادویه، ملقب به ذوالحاجب را كه مردی جنگ آزموده بود، به یاری جالینوس فرستاد.<ref>بلاذری ، 351؛ طبری، ج3،ص454؛ ابن اثیر، ج2،ص438</ref> در سپاه بهمن، یك، یا به قولی چند فیل بود. درفش كاویانی نیز كه ایرانیان به آن تیمُّن می جستند، با این سپاه بود.<ref>خلیفه، ج1،ص109؛‌ بلاذری، 351</ref> بهمن در محلی به نام قُسّ الناظف بر كرانه فرات و ابوعبید در محلی دیگر به نام مَروَحه در سوی دیگر فرات مستقر شدند. میان دو سپاه پلی بود؛

ابوعبید پس از آنكه فرمان هایی خطاب به سران سپاه صادر كرد و جانشینان بعدی را، در صورت كشته شدن خود یا یكی از سرداران، معین نمود،<ref>خلیفه، ج1،ص109 ـ 110</ref> از پل گذشت و دست به حمله زد و با شمشیر بر خرطوم فیلی كه به فیل سفید مشهور بود و مایه وحشت لشكریان عرب شده بود، زخم زد و فیل نیز ابوعبید را لگدكوب كرد و كشت.<ref>خلیفه، ج1،ص109 ـ 110؛ ابن قتیبه، 401؛ بلاذری، 352</ref> این جنگ به نام های متعددی چون: یوم الجسر، یوم قسّ الناظف، یوم المَروَحه و یوم الفیل معروف است.<ref>بلاذری ، 351؛ ابن قتیبه،401؛  ابن اثیر، ج2،ص438</ref> این اتفاق در سال 14ق به وقوع پیوست. <ref>الطبقات‏الكبرى،ج‏3،ص:340</ref>

چون ابوعبید كشته شد، ابومحجن ثقفی شعری در رثای او سرود.<ref>ابن عبدالبر، ج4،ص1710؛ قس: بلاذری، 352</ref> دراین جنگ به پس ابوعبید طبق وصیت وی به ترتیب فرزندانش وهب بن ابی عبید، مالک بن ابی عبید <ref>الفتوح،ج‏1،ص:134</ref> و جبر بن ابی عبید<ref>الفتوح،ج‏1،ص:134</ref> به سمت فرماندهی منصوب شدند و هر سه به قتل رسیدند <ref>الفتوح،ج‏1،ص:134</ref><ref>الإصابة،ج‏1،ص:561</ref>

* ابن اثیر، الكامل.

* ابن اعثم، احمد، كتاب الفتوح، حیدرآباد دكن، 1388ق/1968 م.

*ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فى تمييز الصحابة، تحقيق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بيروت، دارالكتب العلمية، ط الأولى، 1415/1995.

* ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، به كوشش علی محمد بجاوی، قاهره، 1380 ق.

* ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به كوشش ثروت عكاشه، قاهره، 1960 م.

* بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، به كوشش عبدالله و عمر انیس الطباع، بیروت، مؤسس‍ـه المعارف.

* خلیف‍ـه بن خیاط، تاریخ، به كوشش سهیل زكار، دمشق، 1968 م.

* دینوری احمد بن داوود، الاخبار الطوال، به كوشش عبدالمنعم عامر و جمال الدین شیال، بغداد، 1379ق/1959 م.

* ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، قاهره، 1368 ق.

* منبع مقاله:[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5782 دايرة المعارف بزرگ اسلامي]