کاربر ناشناس
حرم حضرت معصومه(س): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mohamadpur جز (اضافه منبع) |
imported>Mohamadpur جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
== تاریخچه بنای حرم == | == تاریخچه بنای حرم == | ||
پس از فوت حضرت معصومه و دفن او در باغ بابلان، روضه وی در طی تاریخ دستخوش دگرگونی‌های بسیار شد و به تدریج بر وسعت و شکوه حرم و بناهای مجاور آن افزوده گشت تا اینکه این روضه به شکوهمندترین و معروفترین زیارتگاه‌های ایران پس از [[آستان قدس رضوی]] تبدیل شد. بنای حرم و مرقد شامل ساختمان درونی آرامگاه، مرقد و [[ضریح]] | پس از فوت حضرت معصومه و دفن او در باغ بابلان، روضه وی در طی تاریخ دستخوش دگرگونی‌های بسیار شد و به تدریج بر وسعت و شکوه حرم و بناهای مجاور آن افزوده گشت تا اینکه این روضه به شکوهمندترین و معروفترین زیارتگاه‌های ایران پس از [[آستان قدس رضوی]] تبدیل شد. بنای حرم و مرقد شامل ساختمان درونی آرامگاه، مرقد و [[ضریح]] است. | ||
===ساختمان درونی حرم=== | ===ساختمان درونی حرم=== | ||
====نخستین بنا==== | ====نخستین بنا==== | ||
پس از دفن حضرت معصومه، اشعریان سایبانی از بوریا بر روی مزار او برافراشتند. این سایبان بر جای بود تا آنکه زنی به نام زینب «قبه بر سر تربت او نهاد ». البته در مورد نسب این زینب اختلاف است. [[حسن قمی]] مؤلف [[تاریخ قم]] (نوشته ۳۷۸ق/۹۸۸م)، او را دختر [[امام جواد(ع)]] و برخی دیگر او را دختر [[موسی مبرقع|موسی مُبرَقع]] می‌دانند.{{مدرک}} شیخ عباس قمی نیز بر این باور است زینب بنت جواد(ع) در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد. ام محمد و میمونه، خواهران زینب نیز در همان‌جا مدفون شدند.<ref> محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۴، ص۳۱۶؛ شیخ عباس قمی، منتهی الامال، ج۲، ص ۴۳۲</ref> | پس از دفن حضرت معصومه، اشعریان سایبانی از بوریا بر روی مزار او برافراشتند. این سایبان بر جای بود تا آنکه زنی به نام زینب «قبه بر سر تربت او نهاد ». البته در مورد نسب این زینب اختلاف است. [[حسن قمی]] مؤلف [[تاریخ قم]] (نوشته ۳۷۸ق/۹۸۸م)، او را دختر [[امام جواد(ع)]] و برخی دیگر او را دختر [[موسی مبرقع|موسی مُبرَقع]] می‌دانند.{{مدرک}} شیخ عباس قمی نیز بر این باور است [[زینب بنت جواد(ع)]] در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد. ام محمد و میمونه، خواهران زینب نیز در همان‌جا مدفون شدند.<ref> محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۴، ص۳۱۶؛ شیخ عباس قمی، منتهی الامال، ج۲، ص ۴۳۲</ref> | ||
سایبانی که اشعریان برافراشتند، میبایست تا نیمه قرن ۳ق برقرار بوده باشد، زیرا به تصریح حسن قمی، برادر زینب یعنی موسیبن محمدبن علیبن موسیالرضا(ع) در ۲۵۶ق/۸۶۹م وارد قم شد و پس از خروج او از قم، زینب در طلب برادرش از [[کوفه]] به قم آمد. | سایبانی که اشعریان برافراشتند، میبایست تا نیمه قرن ۳ق برقرار بوده باشد، زیرا به تصریح حسن قمی، برادر زینب یعنی موسیبن محمدبن علیبن موسیالرضا(ع) در ۲۵۶ق/۸۶۹م وارد قم شد و پس از خروج او از قم، زینب در طلب برادرش از [[کوفه]] به قم آمد. | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
::'''بازسازی حرم توسط سلطانمحمد الجایتو''' | ::'''بازسازی حرم توسط سلطانمحمد الجایتو''' | ||
پس از آن [[سلطانمحمد الجایتو]] | پس از آن [[سلطانمحمد الجایتو]] که آثار او در [[مشهد ]] مشهور است، به عمران شهر قم و مشاهد آن پرداخت. کاشی‌های موجود در آستانه که تصویر سواران مغول بر آن نقش شده، از آثار دوران اوست. | ||
==== توسعه‌ها ==== | ==== توسعه‌ها ==== | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
::'''روزگار صفویه''' | ::'''روزگار صفویه''' | ||
در روزگار صفویان، آستانه حضرت معصومه (س) شکوه و جلالی یافت. صفویان گنبد و بارگاه حضرت معصومه (س) را مرتفعتر ساختند و به کاشی آراستند. اینان، | در روزگار صفویان، آستانه حضرت معصومه(س) شکوه و جلالی یافت. صفویان گنبد و بارگاه حضرت معصومه(س) را مرتفعتر ساختند و به کاشی آراستند. اینان، خادمان، حافظان و زائران را میهمان میکردند و هزینه میدادند. | ||
بنای [[ابوالفضل عراقی]] تا سال ۹۲۵ق/۱۵۱۹م بر جای بود. در این سال [[شاهبیگم]] دختر [[شاه اسماعیل اول صفوی]] | بنای [[ابوالفضل عراقی]] تا سال ۹۲۵ق/۱۵۱۹م بر جای بود. در این سال [[شاهبیگم]] دختر [[شاه اسماعیل اول صفوی]] به مباشرت [[عمادبیک]]، بقعه حضرت معصومه(س) را به صورت بنایی ۸ پهلو با ۸ صُفّه تجدید کرد و دیوارها را با کاشی مُعَرَّق بیاراست و در جلوِ آن ایوانی با ۲ مناره بنا نهاد و صحنی نیز با چند بقعه و ایوان طرح ریخت. اما [[قاضی میراحمد منشی]]، تاریخ بنای مزبور را ۹۴۶ق/۱۵۳۹م و بانی آن را [[شاهبیگی بیگم]] دختر [[مهمادبیک]] میداند که «عمارت رفیعه حضرت معصومه(س) را بکرد و قریب ۱۰۰۰ تومان املاک نفیس وقف آن مزار موهبت آثار فرمود.» | ||
[[کجوری]] و [[آل بحرالعلوم]] میگویند در ۵۲۹ق/۱۱۳۴م شاهبیگم دختر عمادبیک، بر سر مرقد حضرت معصومه (س) گنبدی بنا نهاد. این گفتهها بیگمان نادرست است، زیرا [[عبدالجلیل قزوینی رازی|قزوینی رازی]] مؤلف [[النقض]] نوشته در (۵۶۰ق/۱۱۶۴م)، از بنای ابوالفضل عراقی سخن میگوید. اگر شاهبیگم نانی بر بقعه فاطمیه بنایی ساخته بود، وی آن را یاد میکرد. | [[کجوری]] و [[آل بحرالعلوم]] میگویند در ۵۲۹ق/۱۱۳۴م شاهبیگم دختر عمادبیک، بر سر مرقد حضرت معصومه(س) گنبدی بنا نهاد. این گفتهها بیگمان نادرست است، زیرا [[عبدالجلیل قزوینی رازی|قزوینی رازی]] مؤلف [[النقض]] نوشته در (۵۶۰ق/۱۱۶۴م)، از بنای ابوالفضل عراقی سخن میگوید. اگر شاهبیگم نانی بر بقعه فاطمیه بنایی ساخته بود، وی آن را یاد میکرد. | ||
این اشتباه ظاهراً باید از تشابه دو رقم «۹۲۵» و «۵۲۹» و «عمادبیک» و «مهمادبیک» و ریختگیهای کتیبهای که [[واعظ کجوری]] و آل بحرالعلوم آن را نقل کردهاند، ناشی شده باشد. خاصه آنکه [[فیض]] در [[گنجینه آثار قم]]، اشتباه وی را در ذکر تاریخ بنا، ناشی از آن میداند که مطابق رسم آن روزگار، اعداد روی کتیبهها را معکوس مینوشتند. خود وی نمونههایی از اینگونه تاریخنویسی را دیده و شواهدی از آن را آورده است. | این اشتباه ظاهراً باید از تشابه دو رقم «۹۲۵» و «۵۲۹» و «عمادبیک» و «مهمادبیک» و ریختگیهای کتیبهای که [[واعظ کجوری]] و آل بحرالعلوم آن را نقل کردهاند، ناشی شده باشد. خاصه آنکه [[فیض]] در [[گنجینه آثار قم]]، اشتباه وی را در ذکر تاریخ بنا، ناشی از آن میداند که مطابق رسم آن روزگار، اعداد روی کتیبهها را معکوس مینوشتند. خود وی نمونههایی از اینگونه تاریخنویسی را دیده و شواهدی از آن را آورده است. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
::'''غارتِ افاغنه''' | ::'''غارتِ افاغنه''' | ||
در پایان روزگار صفویان که [[افاغنه]] بر ایران تاختند، حرم معصومه (س) از این حمله بینصیب نماند و [[اشرف افغان]] | در پایان روزگار صفویان که [[افاغنه]] بر ایران تاختند، حرم معصومه(س) از این حمله بینصیب نماند و [[اشرف افغان]] به هنگام عقبنشینی از برابر [[نادرشاه]]، همه نفایس و زر و زیورهای آستانه، حتی طلاهای روی صندوق مرقد [[شاهعباس]] را نیز کند و به یغما برد. | ||
::'''از افشاریان تا قاجار''' | ::'''از افشاریان تا قاجار''' | ||