سکوت ۲۵ ساله امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

مصطفی دلشاد تهرانی ۲۵ سال سکوت امام علی را به معنای رفتار منفعلانۀ او نمی‌داند و معتقد است، امام علی(ع) در برابر تحولات و وقایع اساسی جامعه مسلمین، راهبردی فعالانه داشته است.<ref>دلشاد تهرانی، «انتساب ۲۵ سال سکوت، به امام علی(ع) اشتباه است»، خبرگزاری تسنیم.</ref>  

پس از [[رحلت پیامبر(ص)]]، علی(ع) قرآن را در یک مصحف جمع کرد.<ref>ابن‌ندیم، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۴۵؛ سجستانی، کتاب المصاحف، ۱۴۲۳ق، ص۵۹.</ref> برخی [[صحابه]] این مصحف را نپذیرفتند. به همین دلیل امام علی(ع) آن را از دسترس عموم خارج کرد.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۱ش، ص۱۲۲.</ref> با این حال، امام علی از حرکت عثمان در یکسان‌سازی قرآن‌ها که منجر به شکل‌گیری [[مصحف عثمانی]] شد، حمایت کرد و بعد از خلیفه‌شدن نیز به همان قرآن ملتزم بود.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۸.</ref> [[عثمان بن عفان|عثمان]] برای از بین بردن اختلاف مصحف‌های صحابه، تصمیم گرفت مصحف‌ها را یکسان کند.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۶.</ref> برای این کار، دوازده نفر از صحابه، مسئول این کار شدند و قرآن را جمع‌آوری کردند.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۷.</ref> در مصحف امام علی (برخلاف مصحف عثمانی) سوره‌ها به ترتیب نزول جمع‌آوری شد و ناسخ و منسوخ‌ها، محکم و متشابه‌ها، سوره‌های مکی و مدنی و نیز شأن نزول آیات بیان گردید.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۸۱.</ref>

مدتی کوتاه پس از اختلاف بر سر جانشینی حضرت محمد(ص)، حضرت فاطمه(س) به شهادت رسید.<ref>رفیعی، تاریخ تحلیلی پیشوایان، ۱۳۸۳ش، ص۳۹.</ref> به دستور ابوبکر، عمر بن خطاب به همراه عده‌ای دیگر برای بیعت گرفتن از علی، به درِ خانه او رفتند و عمر تهدید کرد که در صورت بیعت نکردن، خانه فاطمه را با ساکنانش به آتش می‌کشد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج‏۳، ص۲۰۲؛ ابن عبد ربه، العقد الفرید، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۳.</ref> به گفته [[شیخ طوسی]] (درگذشته [[سال ۴۶۰ هجری قمری|۴۶۰ق]]) در کتاب [[تلخیص الشافی (کتاب)|تلخیص الشافی]]، شیعیان اختلافی ندارند که عمر ضربه‌ای به شکم فاطمه(س) زده که باعث شده فرزندش [[سقط جنین|سقط]] شود و روایات شیعه در این باره [[خبر مستفیض|مستفیض]] است.<ref> طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۱۵۶.</ref> طبری در دلائل الامامه نیز روایتی از امام صادق(ع) آورده که علت شهادت فاطمه زهرا(س) را سقط جنین او در اثر ضربه دانسته است.<ref>طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۴.</ref> به گفته تاریخ‌پژوهان، علی(ع) به دستور [[پیامبر اکرم(ص)]] و برای حفظ مصالح اسلام سکوت کرد.<ref>نگاه کنید به عاملی، مأساة الزهراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۶۶-۲۷۷؛ مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۶-۴۴۹ و ۴۵۲-۴۵۸؛ کوثرانی، ۱۲ شبهة حول الزهراء، ص۱۵-۲۶.</ref>

 

* روی‌گردانی از حاکمان وقت و خودداری از سخن‌گفتن با آنها.<ref>رفیعی، تاریخ تحلیلی پیشوایان، ۱۳۸۳ش، ص۳۸-۳۹.</ref>

[[عمر بن خطاب]] در آخرین ساعات زندگی‌اش، شورایی شش‌نفره تشکیل داد تا از میان خود یکی را به عنوان خلیفه برگزینند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۰۰ق، ج۵، ص۵۰۴.</ref> اعضای این شورا عبارت بودند از علی بن ابی طالب(ع)، [[عثمان بن عفان]]، [[طلحة بن عبیدالله]]، [[زبیر بن عوام]]، [[سعد بن ابی‌وقاص]] و [[عبدالرحمن بن عوف]].<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۰۰ق، ج۵، ص۵۰۳.</ref> با تصمیم عمر، خلیفه جدید با موافقت اکثریت افراد شورا انتخاب می‌شد و اگر تعداد آراء مساوی شد، شخصی خلیفه می‌شد که عبدالرحمان به او رأی داده باشد.<ref>یعقوبی، تاريخ يعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۶۰.</ref> امام علی(ع) با توجه به نوع چینش افراد در شورا، انتخاب نشدن خود را پیش‌بینی کرده بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۰۰ق، ج۵، ص۵۰۵.</ref> طبق پیش‌بینی علی(ع)، عبدالرحمن‌ بن عوف با عثمان بیعت کرد و عثمان به خلافت انتخاب شد.<ref>یعقوبی، تاريخ يعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۶۲.</ref>

در دوره حکومت خلفای سه‌گانه، جنگ‌هایی با هدف فتح ایران، روم و آفریقا صورت گرفت و بسیاری از آن مناطق به دست مسلمانان فتح شد.<ref>حسن‌بیگی، «فتوحات پس از رحلت پیامبر(ص)، زمینه‌ها و پیامدها»، ص۸۴.</ref> در ایام [[حکومت امام علی(ع)|خلافت امام علی]] فتوحات متوقف شد و او هیچ اقدامی در راستای گسترش فتوحات انجام نداد.<ref>خضری و سیدی، «ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی»، ص۴۶.</ref> بسیاری از مقالات به موضع‌گیری امام علی(ع) نسبت به فتوحات پرداخته‌اند.<ref>گوهری فخرآباد، «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین»، ص۷-۸.</ref> برخی از این مقالات با اشاره به توقف فتوحات در دوره خلافت امام علی و عدم مشارکت او در آن جنگ‌ها، نتیجه گرفته‌اند که امام علی مخالف این فتوحات بوده است.<ref>گوهری فخرآباد، «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین»، ص۷-۸.</ref> بنا بر گزارش [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]] در [[مروج الذهب و معادن الجوهر (کتاب)|کتاب مروج الذهب]]، هنگامی که عمر از علی(ع) درخواست کرد در فتح ایران شرکت کند، علی(ع) نپذیرفت.<ref>مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۱۰.</ref> علی در دوره دو خلیفه نخست گاهی در زمینه فتوحات مشورت‌هایی ‌می‌داد که در زمان عثمان خلیفه سوم از همان مشاوره نیز پرهیز کرد.<ref>رنجبر، «مواضع امام علی در برابر فتوحات خلفا»، ص۶۲.</ref>

شورش و ناآرامی در دوران حاکمیت خلیفه سوم عثمان بن عفان از حوادت تأثیرگذار دوران ۲۵ ساله حکومت خلفا است.{{مدرک}} هنگامی که مخالفان عثمان علیه او شورش کردند، وی در حضور مردم به ظاهر توبه کند و در پیمانی که با آنان بست متعهد شد امور را اصلاح کند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۹۴ش، ص۱۸۵.</ref> اما او نامه‌ای به یکی از والیان خود دستور داد برخی آنان را بکشد و برخی را زندانی کند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۹۴ش، ص۱۸۵.</ref> این نامه خشم مخالفان را در پی داشت و آنان خانۀ عثمان را محاصره کرده، در [[سال ۳۵ هجری قمری|سال ۳۵ق]] او را کشتند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۹۴ش، ص۱۸۶-۱۸۸.</ref> [[امام حسن(ع)]] به همراه افرادی چون [[عبدالله بن زبیر]] و مروان بن حکم از عثمان محافظت می‌کردند.<ref> ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۴۶.</ref>

 

به گفته رسول جعفریان، اگرچه امام علی با بسیاری از انتقادات مخالفان عثمان، موافق بود، ولی از نظر سیاسی با [[قتل عثمان|کشتن عثمان]] مخالف بود و آن را به نفع معاویه می‌دانست.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۹۴ش، ص۱۸۰.</ref> با این حال علی(ع) قبول نداشت که عثمان مظلومانه کشته شده است.<ref>ابن‌مزاحم، وقعة الصفین، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۱-۲۰۲.</ref>

امام علی(ع) عثمان را «حَمَّالُ الْخَطَایا» (فردی با اشتباهات بسیار) نامید<ref>ابوصلاح حلبی، تقریب المعارف، ۱۴۰۴ق، ص۲۶۱.</ref> همچنین امام علی(ع) شورشیان را نصیحت کرده و اشتباهاتشان را گوشزد می‌کرد.<ref> برای نمونه نگاه کنید به ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۱۷۳.</ref> در زمان محاصره خانه عثمان، به امام علی(ع) پیشنهاد شد از مدینه خارج شود تا اگر عثمان کشته شد، او را متهم نسازند.<ref>طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۸۷؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۶۸.</ref> اما علی(ع) این پیشنهاد را نپذیرفت.<ref>طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۸۷.</ref>