ابوحنیفه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Gholamzadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
===ارتباط با امام باقر(ع) و امام صادق(ع)=== | ===ارتباط با امام باقر(ع) و امام صادق(ع)=== | ||
در برخی منابع [[اهل سنت]] به ارتباط روایی ابوحنیفه با امام باقر(ع) و [[امام صادق علیه‌السلام |امام صادق(ع)]] اشاره شده است؛ ذهبی و قرمانی به روایت او از [[امام باقر علیه‌السلام| امام باقر(ع)]]<ref>ذهبی، تذکرةالحفاظ، ج۱، ص۱۶۸.</ref> و [[امام صادق]]<ref>قرمانی، اخبارالدول، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۴؛ مزی، تهذیب الکمال،۱۴۱۳ق، ج۵، ص۷۶.</ref> اشاره کرده‌اند. ابوالحجاج مزی امام باقر(ع) را در شمار مشایخ او آورده است.<ref>مِزی، تهذیب الکمال، ۱۴۱۳ق، ج۲۹ ص۴۱۹.</ref> برخی دیگر از عالمان اهل‌سنت مانند ابن حجر هیتمی<ref>ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقه، تهران، ص۲۳۴.</ref>، ابن صَبّاغ مالکی<ref>ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۹۰۹.</ref> و سلیمان قندوزی<ref>قندوزی، ینابیع الموده، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۱۲،۱۶۰.</ref> به روایت او از امام صادق(ع) تصریح کرده‌اند. [[شیخ طوسی]] نیز نام وی را در شمار [[فهرست اصحاب امام صادق(ع)|اصحاب امام صادق(ع)]] ذکر کرده است.<ref>طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۱۵.</ref> | در برخی منابع [[اهل سنت]] به ارتباط روایی ابوحنیفه با امام باقر(ع) و [[امام صادق علیه‌السلام |امام صادق(ع)]] اشاره شده است؛ ذهبی و قرمانی به روایت او از [[امام باقر علیه‌السلام| امام باقر(ع)]]<ref>ذهبی، تذکرةالحفاظ، ج۱، ص۱۶۸.</ref> و [[امام صادق]]<ref>قرمانی، اخبارالدول، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۴؛ مزی، تهذیب الکمال،۱۴۱۳ق، ج۵، ص۷۶.</ref> اشاره کرده‌اند. ابوالحجاج مزی امام باقر(ع) را در شمار مشایخ او آورده است.<ref>مِزی، تهذیب الکمال، ۱۴۱۳ق، ج۲۹ ص۴۱۹.</ref> برخی دیگر از عالمان اهل‌سنت مانند ابن حجر هیتمی<ref>ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقه، تهران، ص۲۳۴.</ref>، ابن صَبّاغ مالکی<ref>ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۹۰۹.</ref> و سلیمان قندوزی<ref>قندوزی، ینابیع الموده، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۱۲،۱۶۰.</ref> به روایت او از امام صادق(ع) تصریح کرده‌اند. [[شیخ طوسی]] نیز نام وی را در شمار [[فهرست اصحاب امام صادق(ع)|اصحاب امام صادق(ع)]] ذکر کرده است.<ref>طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۱۵.</ref> | ||
[[ابن ابی‌الحدید]] به شاگردی ابوحنیفه نزد [[امام صادق(ع)]] تصریح کرده است.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۹۶۲ق، ج۱۵، ص۲۷۴.</ref> عبارت معروفی به ابوحنیفه منسوب است که «{{عربی|لولا السنتان لهلک النعمان" اگر آن دو سال نبود نعمان هلاک می‌شد}}». گفته شده است | [[ابن ابی‌الحدید]] شارح معتزلی نهج البلاغه به شاگردی ابوحنیفه نزد [[امام صادق(ع)]] تصریح کرده است.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۹۶۲ق، ج۱۵، ص۲۷۴.</ref> عبارت معروفی به ابوحنیفه منسوب است که «{{عربی|لولا السنتان لهلک النعمان" اگر آن دو سال نبود نعمان هلاک می‌شد}}». گفته شده مراد ابوحنیفه از این دوسال ایام شاگردی او نزد امام صادق(ع) است.<ref>دهلوی، تحفه اثناعشریه، ۱۴۳۲ق، ص۱۴۲.</ref> اولین گزارش این عبارت را مربوط قرن سیزدهم قمری در ''[[تحفه اثنا عشریه (کتاب)|کتاب تحفة اثناعشریه]]'' دانسته‌اند.<ref>رستگار، بررسی سخن پیشوای حنفیان؛ لولا السنتان لهلک النعمان، ۱۳۹۰ش، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> | ||
{{اصلی|لو لا السنتان لهلک النعمان}} | |||
==مرجعیت فقهی== | ==مرجعیت فقهی== | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
به گفته خطیب بغدادی، تاریخ‌نگار، درگذشت او در سال [[سال ۱۵۰ هجری قمری|۱۵۰ق]] بود.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۲۴.</ref> برخی نیز وفات او را سال [[سال ۱۵۱ هجری قمری|۱۵۱ق]] دانسته‌اند.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۲۴.</ref> | به گفته خطیب بغدادی، تاریخ‌نگار، درگذشت او در سال [[سال ۱۵۰ هجری قمری|۱۵۰ق]] بود.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۲۴.</ref> برخی نیز وفات او را سال [[سال ۱۵۱ هجری قمری|۱۵۱ق]] دانسته‌اند.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۴۲۴.</ref> | ||
==مکتب اعتقادی ابوحنیفه == | ==مکتب اعتقادی ابوحنیفه== | ||
بر پایه برخی روایات، ابوحنیفه در اوان جوانی در محافل اعتقادی [[کوفه]] شرکتی فعال داشت و در فرصت‌هایی که دست می‌داد، ضمن سفر به [[بصره]] با [[اباضیه|اباضیان]]، [[صفریه|صفریان]] و دیگر گروه‌ها به [[مناظره]] می‌کرد.<ref>نک: خطیب، ج۱۳، ص۳۳۳؛ مکی، ج۱، ص۵۹-۶۰</ref> | بر پایه برخی روایات، ابوحنیفه در اوان جوانی در محافل اعتقادی [[کوفه]] شرکتی فعال داشت و در فرصت‌هایی که دست می‌داد، ضمن سفر به [[بصره]] با [[اباضیه|اباضیان]]، [[صفریه|صفریان]] و دیگر گروه‌ها به [[مناظره]] می‌کرد.<ref>نک: خطیب، ج۱۳، ص۳۳۳؛ مکی، ج۱، ص۵۹-۶۰</ref> | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
ابوحنیفه درباره تفضیل [[امام علی علیه‌السلام|علی]] و [[عثمان بن عفان|عثمان]]، گفته است که ''ما امر عثمان و علی را به خداوند وا می‌گذاریم''.<ref>ابوحنیفه، الفقه الاکبر، ص۶.</ref> البته [[ابن شهرآشوب |ابن شهر آشوب]] در [[مثالب]]<ref>ابن شهر آشوب، برگ ۵۹ب</ref> عبارت مذکور را چنین نقل کرده است: ''حکم آنچه بین علی و عثمان رخ داده است، به خداوند ارجاع می‌شود''. در زمان ابوحنیفه میان گروه‌های غیرشیعی درباره برتری [[ختنین|خَتَنین]] (خَتَن به معنای داماد است و [[امام علی علیه‌السلام|علی]] و [[عثمان بن عفان|عثمان]] هر دو از دامادهای پیامبر هستند) اختلاف‌نظر وجود داشت. به گفته ابن سعد در کتاب [[الطبقات الکبری]]، [[مرجئه|مرجئه نخستین]] درباره اصل [[ایمان]] آن دو قائل به توقف بودند<ref>ابن سعد، ج۶، ص۲۱۴</ref> محارب بن اثیر استاد ابوحنیفه چنین اعتقادی داشت..<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۴</ref> | ابوحنیفه درباره تفضیل [[امام علی علیه‌السلام|علی]] و [[عثمان بن عفان|عثمان]]، گفته است که ''ما امر عثمان و علی را به خداوند وا می‌گذاریم''.<ref>ابوحنیفه، الفقه الاکبر، ص۶.</ref> البته [[ابن شهرآشوب |ابن شهر آشوب]] در [[مثالب]]<ref>ابن شهر آشوب، برگ ۵۹ب</ref> عبارت مذکور را چنین نقل کرده است: ''حکم آنچه بین علی و عثمان رخ داده است، به خداوند ارجاع می‌شود''. در زمان ابوحنیفه میان گروه‌های غیرشیعی درباره برتری [[ختنین|خَتَنین]] (خَتَن به معنای داماد است و [[امام علی علیه‌السلام|علی]] و [[عثمان بن عفان|عثمان]] هر دو از دامادهای پیامبر هستند) اختلاف‌نظر وجود داشت. به گفته ابن سعد در کتاب [[الطبقات الکبری]]، [[مرجئه|مرجئه نخستین]] درباره اصل [[ایمان]] آن دو قائل به توقف بودند<ref>ابن سعد، ج۶، ص۲۱۴</ref> محارب بن اثیر استاد ابوحنیفه چنین اعتقادی داشت..<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۴</ref> | ||
==برحق دانستن علی(ع) == | ==برحق دانستن علی(ع)== | ||
ابوحنیفه، [[امام علی علیه‌السلام |حضرت علی(ع)]] را در تمامی جنگ‌هایش برحق دانسته و دشمنان او را باغی شمرده است.<ref>نک: مکی، ج۲، ص۸۳۸۴</ref> وی پس ازآن حضرت نیز، [[امام حسن(ع)]] را به عنوان [[خلافت|خلیفه]] و [[امامت|امام]] بر حق می‌دانست.<ref>طوسی، الخلاف، الناشر : مؤسسة النشر الإسلامي، ج۳، ص۱۰۴</ref> | ابوحنیفه، [[امام علی علیه‌السلام |حضرت علی(ع)]] را در تمامی جنگ‌هایش برحق دانسته و دشمنان او را باغی شمرده است.<ref>نک: مکی، ج۲، ص۸۳۸۴</ref> وی پس ازآن حضرت نیز، [[امام حسن(ع)]] را به عنوان [[خلافت|خلیفه]] و [[امامت|امام]] بر حق می‌دانست.<ref>طوسی، الخلاف، الناشر : مؤسسة النشر الإسلامي، ج۳، ص۱۰۴</ref> | ||
| خط ۱۷۹: | خط ۱۷۹: | ||
اما نزد [[امامیه]]، تعدادی [[حدیث]] در موضوعات مختلف مانند علت تفاوت تعداد شاهدان در [[بینه شرعی| | اما نزد [[امامیه]]، تعدادی [[حدیث]] در موضوعات مختلف مانند علت تفاوت تعداد شاهدان در [[بینه شرعی| | ||
شهادت بر زنا]] و قتل و حکم گریستن در [[نماز]] و... از طریق ابوحنیفه در ۳ کتاب از [[کتب اربعه |کتب اربعه امامیه]] نقل شده است.<ref>نک: کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۲۴۲،۴۰۴: طوسی، تهذیب، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۳۱۷؛ ج۶، ص۲۷۷-۲۷۸؛ ج۱۰، ص۸۰؛ طوسی، الاستبصار، الناشر | |||
دار الكتب الإسلاميّة، ج۱، ص۴۰۸) </ref> | دار الكتب الإسلاميّة، ج۱، ص۴۰۸) </ref> | ||
| خط ۱۹۲: | خط ۱۹۲: | ||
*[[الفقه الاکبر]]، عنوان مشترک متونی است در اعتقادات که همگی به ابوحنیفه منسوبند. | *[[الفقه الاکبر]]، عنوان مشترک متونی است در اعتقادات که همگی به ابوحنیفه منسوبند. | ||
*'''الفقه الاکبر (۱) ''': این اثر که متن کامل آن تاکنون شناسایی نشده است، به صورت بریده‌هایی در یک شرح قدیم، برجای مانده که به غلط به [[ابومنصور ماتریدی]] نسبت داده شده است. شارح خود در برخی مواضع تصریح نموده که برخی قطعات متن را نقل نکرده است.<ref>مثلا؛ نک: «شرح الفقه الاکبر»، ص۱۵</ref> | *'''الفقه الاکبر (۱) ''': این اثر که متن کامل آن تاکنون شناسایی نشده است، به صورت بریده‌هایی در یک شرح قدیم، برجای مانده که به غلط به [[ابومنصور ماتریدی]] نسبت داده شده است. شارح خود در برخی مواضع تصریح نموده که برخی قطعات متن را نقل نکرده است.<ref>مثلا؛ نک: «شرح الفقه الاکبر»، ص۱۵</ref> | ||
*'''الفقه الابسط''': این اثر که گاهی از آن با عنوان الفقه الاکبر یادشده استفان اس، «کلام …»، ج۱، ص۲۰۷، به بعد</ref>، مشتمل بر پاسخهای ابوحنیفه به پرسشهای اعتقادی شاگردش '''ابومطیع بلخی''' است. این اثر تالیفی بسط یافته برپایه متن کهن از الفقه الاکبر است که قطعات بازمانده آن را باعنوان الفقه الاکبر (۱) می‌شناسیم. | *'''الفقه الابسط''': این اثر که گاهی از آن با عنوان الفقه الاکبر یادشده استفان اس، «کلام …»، ج۱، ص۲۰۷، به بعد<nowiki></ref></nowiki>، مشتمل بر پاسخهای ابوحنیفه به پرسشهای اعتقادی شاگردش '''ابومطیع بلخی''' است. این اثر تالیفی بسط یافته برپایه متن کهن از الفقه الاکبر است که قطعات بازمانده آن را باعنوان الفقه الاکبر (۱) می‌شناسیم. | ||
*'''الوصیة'''، وصیتی است منسوب به ابوحنیفه در هنگام وفات مشمل بر پاره‌ای کلیات اعتقادی [[مکتب حنفی]] [[اهل سنت]]. | *'''الوصیة'''، وصیتی است منسوب به ابوحنیفه در هنگام وفات مشمل بر پاره‌ای کلیات اعتقادی [[مکتب حنفی]] [[اهل سنت]]. | ||
*'''وصیة الی تلمیذه القاضی ابی یوسف''' که پاره‌ای دستورهای اخلاقی را در بردارد و در کتاب [[الاشباه و النظائر]] [[ابن نجیم]]<ref>ص ۵۱۶ –۵۲۲</ref> در [[دمشق]] (۱۴۰۳ق) به چاپ رسیده است.<ref>برای نسخ خطی آن، نک: ج۱، ص۴۱۷-۴۱۸</ref> | *'''وصیة الی تلمیذه القاضی ابی یوسف''' که پاره‌ای دستورهای اخلاقی را در بردارد و در کتاب [[الاشباه و النظائر]] [[ابن نجیم]]<ref>ص ۵۱۶ –۵۲۲</ref> در [[دمشق]] (۱۴۰۳ق) به چاپ رسیده است.<ref>برای نسخ خطی آن، نک: ج۱، ص۴۱۷-۴۱۸</ref> | ||
| خط ۲۰۳: | خط ۲۰۳: | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[مالک بن انس]] | *[[مالک بن انس]] | ||
* [[محمد بن ادریس شافعی]] | *[[محمد بن ادریس شافعی]] | ||
* [[احمد بن حنبل]] | *[[احمد بن حنبل]] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/10628 ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقه، تهران.] | * [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/10628 ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقه، تهران.] | ||
| خط ۲۳۰: | خط ۲۳۰: | ||
* پاکتچی، احمد، ابوحنیفه در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعراف اسلامی. تهران، ۱۳۷۲ش. | * پاکتچی، احمد، ابوحنیفه در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعراف اسلامی. تهران، ۱۳۷۲ش. | ||
* خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، به تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۷ق. | * خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، به تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۷ق. | ||
* دهلوی، | * دهلوی، عبدالعزیز غلام، تحفه اثناعشریه، استانبول، مکتبة الحقیقة، ۱۴۳۲ق. | ||
* ذهبی، شمس‌الدین، داراحیاء، التراث العربی، بیروت. | * ذهبی، شمس‌الدین، داراحیاء، التراث العربی، بیروت. | ||
* شعکه، مصطفی، الائمه الاربعه، درالکتب البنانی، ۱۴۰۳ق. | * شعکه، مصطفی، الائمه الاربعه، درالکتب البنانی، ۱۴۰۳ق. | ||
| خط ۴۲۰: | خط ۴۲۰: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/fa/article/226475/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AD%D9%86%DB%8C%D9%81%D9%87 دایرة المعارف بزرگ اسلامی] | *منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/fa/article/226475/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AD%D9%86%DB%8C%D9%81%D9%87 دایرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
{{یاران امام صادق}} | {{یاران امام صادق}} | ||
{{کلام اسلامی}} | {{کلام اسلامی}} | ||