سوره نور: تفاوت میان نسخه‌ها

سوره نور ۶۴ [[آیه]]، ۱۳۸۱ کلمه و ۵۷۵۵ حرف دارد.{{مدرک}} این سوره از نظر حجمی از [[سوره‌های مثانی]]، متوسط و در حدود نیم [[جزء (قرآن)|جزء]] قرآن است.

سوره نور احکام فقهی بسیاری را بیان می‌کند: حَدّ زنا، حد نسبت زنا دادن به کسی ([[قذف]])، احکام [[لعان|لِعان]]، واجب بودن [[حجاب]] برای زنان، معافیت حجاب از زنان سالخورده و از کار افتاده، لزوم وجود چهار شاهد برای اثبات زنا، مسائل [[ازدواج|نکاح]] و [[حادثه افک|ماجرای اِفک]]. از مطالب و مباحث دیگر این سوره، پند و موعظه [[خدا|خداوند]] به [[ایمان|مؤمنان]] در پرهیز از سخن گفتن درباره چیزی که آگاهی از آن ندارند و پرهیز از [[افترا]]، [[بهتان]]، [[تهمت]] و نهی شدید از [[اشاعه فحشا]]، و آداب ورود که هنگام داخل شدن در خانه‌ها و مکان‌های دیگران باید به اذن و اجازه صاحب آن باشد.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۴۳.</ref>

[[خداوند]] در آیه ۶ تا ۱۰ سوره نور به بیان حکم [[لعان]] می‌پردازد.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۹۸؛ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۴۱۰.</ref> اکثر مفسران [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه را مربوط به یکی از [[صحابه]] به نام هلال بن امیه دانسته‌اند که با حضور نزد [[پیامبر(ص)]] مدعی شد که همسر خود را در حال ارتکاب عمل [[زنا]] با شخص دیگر دیده است و برای ادعای خود شاهدی ندارد. پیامبر(ص) تصمیم گرفت که [[حد]] قذف را بر هلال جاری کند که آیات فوق نازل شد و طبق آن راهکاری عادلانه برای حل این مسئله بیان گردید.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۳۸۳.</ref> این موضوع با عنوان لعان یکی از [[ابواب فقه]] است که با اجرای آن زوجین از هم جدا و بر یکدیگر حرام همیشگی می‌شوند<ref>مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش، ج۵، ص۴۰۰.</ref> و حد قذف و حد زنا از آنها برداشته می‌شود.<ref>بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۱۰۰.</ref>

آیه یازدهم سوره نور به ماجرای [[تهمت]] به یکی از مسلمانان اشاره می‌کند و آنان را به دلیل این عمل سرزنش می‌کند. از آیات قرآن بدون توجه به تفاسیر و شأن نزولی که برای آن ذکر کرده‌اند، استفاده شده فردی که به او تهمت زده شده فردی مشهور و از اعضای خانواده پیامبر(ص) بوده و تهمت‌زنندگان گروهی از مردم بوده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۸۹.</ref> برای این آیات دو شأن نزول ذکر شده است: ۱. تهمت‌زدن برخی منافقان به [[عایشه]]، پس از بازگشت [[مسلمان|مسلمانان]] از [[بنی‌مصطلق (غزوه)|غزوه بنی مُصطَلِق]]<ref>تفصیل روایت را بنگرید به: ابن هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۲، ص۲۹۷-۳۰۲؛ واقدی، المغازی، ۱۴۱۴ق، ص۴۲۶-۴۳۵. </ref><ref>برای نقد این دیدگاه نگاه کنید به: عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۲، ص۷۷-۷۸، ۸۱، ۹۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۰۱-۱۰۷؛ مکارم شیرازی، الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۰و۴۱.</ref> ۲. تهمت‌زدن عایشه به [[ماریه دختر شمعون|ماریه قبطیه]].<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۹۹؛ یوسفی غروی، موسوعه التاریخ الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۳۵۰؛ عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۲، ص۳۲۰ - ۳۲۶.</ref><ref>برای نقد این دیدگاه ر.ک به: سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۴ش، ص۶۶۶؛  مکارم شیرازی، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۱؛ حسینیان مقدم، «بررسی تاریخی تفسیری حادثه افک»، ص۱۷۲.</ref> در این آیات ضمن اینکه تهمت‌زنندگان به عذابی بزرگ تهدید شده‌اند، مؤمنان نیز از اینکه شایعات را بدون دلیل و بررسی باور کنند، نهی شده‌اند.<ref>مکارم شیرازی، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۶.</ref>

آیه ۳۱ سوره نور آیه حجاب نامیده می‌شود.<ref>نگاه کنید به: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن کریم، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۸۱؛ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ص۱۲۹.</ref> در کتاب‌های [[فقه|فقهی]]، برای بیان وجوب [[حجاب]] زنان و برخی [[احکام]] آن ازجمله حدود حجاب، به این [[آیه]] استناد شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: خویی، موسوعةالامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۳۲، ص۳۶-۴۷؛ علامه حلی، تذکرةالفقها، مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۴۴۶-۴۴۷.</ref> به‌باور [[مجتهد|فقیهان]]، عبارت «لَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ؛ زیورهای خود را آشکار نگردانند»، دلالت بر [[وجوب]] حجاب برای زن می‌کند.<ref>خویی، موسوعةالامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۳۲، ص۳۶.</ref> همچنین به‌گفته برخی از فقیهان [[شیعه]]، همچون [[ شیخ مرتضی انصاری |شیخ انصاری]]، [[شهید ثانی]] و [[علامه حلی]]، عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها؛ مگر آنچه پیدا است» صورت و دست‌ها (از مچ به پایین) را از وجوب پوشاندن استثنا می‌کند.<ref>شیخ انصاری، کتاب‌النکاح، ۱۴۱۵ق، ص۴۶-۴۷؛‌ شهید ثانی، مسالک، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۴۷؛ علامه حلی، تذکرةالفقها، مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۴۴۶-۴۴۷.</ref>

[[پرونده:آیه نور به خط نیریزی.jpg|بندانگشتی|مُرَقّعی از [[آیه نور]] به خط [[احمد نیریزی|میرزا احمد نیریزی]]، موجود در [[کتابخانه آستان قدس رضوی|کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی]]]]

در برخی از تفاسیر با استناد به روایات، آیه نور را بر [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت پیامبر]] تطبیق داده‌اند. در این تفاسیر، مشکات را بر قلب [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد(ص)]] یا بر [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]]، زجاجه را بر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و قلب او و عبارت «نور علی نور» را بر [[امامان شیعه]] که یکی بعد از دیگری می‌آمدند و مؤید به نور علم و حکمت بودند، تطبیق کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۶۰۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۳۰۶.</ref> در برخی از تفاسیر از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] روایت شده که ما مشکاتی هستیم که چراغ محمد در آن قرار دارد و خداوند با ولایتِ ما هر که را بخواهد هدایت می‌کند.<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۳ق، ج۶،‌ص۲۹۵؛ شبّر، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۳۵ق، ص۵۳۴.</ref> در [[تفسیر المیزان]] نیز از [[امام صادق]] درباره آیه نور چنین آمده است: این مَثلی است که خدا برای ما اهل بیت زده که [[پیامبر(ص)]] و [[ائمه|ائمه(ع)]] از نشانه‌های خدایند؛ نشانه‌هایی که مردم به وسیله آنها به سوی [[توحید]] و مصالح دین و شرایع اسلام و [[مستحبات]] و [[واجبات]] هدایت می‌شوند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۴۱.</ref> [[علامه طباطبائی]] این روایت را از قبیل اشاره به بعضی مصادیق می‌داند که با فضیلت‌ترین و برترین مصادیق هستند و معتقد است [[آیه]] در ظاهر شامل غیر اهل بیت(ع) نیز می‌شود و [[انبیا]]، اوصیا و اولیا را هم شامل می‌گردد و قطعاً تمام مؤمنان را در برنمی‌گیرد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۴۱.</ref>

برای تلاوت این سوره در [[حدیث|روایات]] آثار و برکاتی چون راهی برای جلوگیری از [[احتلام]]،<ref>بحرانی، تفسیرالبرهان، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۴۳.</ref> بازگشت فراری (اگر آیه ۴۰ این سوره را بخواند) و درمان ضعف چشم (اگر آیه ۳۵ سوره نور را بنویسد و بشوید و از آن آب در چشم کشد)<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۳.</ref> نقل شده است.