حسان بن ثابت: تفاوت میان نسخه‌ها
←پیش از اسلام
جز (جایگزینی متن - '{{شعر جدید' به '{{شعر') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Elyas-salehi (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
|تاریخ بایگانی|| منبع = <small>[[سید رضی]]، [[خصائص الائمة (کتاب)|خصائص الائمة]]، ص۴۲</small>| تراز = چپ| عرض = ۴۰۰px|حاشیه= ۵px| اندازه خط = ۱۶px|رنگ پس‌زمینه =| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | |تاریخ بایگانی|| منبع = <small>[[سید رضی]]، [[خصائص الائمة (کتاب)|خصائص الائمة]]، ص۴۲</small>| تراز = چپ| عرض = ۴۰۰px|حاشیه= ۵px| اندازه خط = ۱۶px|رنگ پس‌زمینه =| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
== کنیه == | ==کنیه== | ||
[[کنیه]]هایش ابوالولید، ابوالحُسام، ابوعبدالرحمان و ابوالمضرّب بود.<ref> ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۲۰۳؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۳۷۸؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ج۲، ص۶۳.</ref> او را حُسام نیز نامیده‌اند.<ref> رجوع کنید به ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۸۹؛ آمدی، المؤتلف و المختلف، ص۸۹.</ref> | [[کنیه]]هایش ابوالولید، ابوالحُسام، ابوعبدالرحمان و ابوالمضرّب بود.<ref> ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۲۰۳؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۳۷۸؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ج۲، ص۶۳.</ref> او را حُسام نیز نامیده‌اند.<ref> رجوع کنید به ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۸۹؛ آمدی، المؤتلف و المختلف، ص۸۹.</ref> | ||
== پیش از اسلام == | ==پیش از اسلام== | ||
حسان [[یمن|یمنی]]الاصل بود.او چند سال قبل از سال تولد پیامبر(ص) ([[عام الفیل]])<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۵ـ۱۳۶.</ref> در [[مدینه| | حسان [[یمن|یمنی]]الاصل بود.او چند سال قبل از سال تولد پیامبر(ص) ([[عام الفیل]])<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۵ـ۱۳۶.</ref> در [[مدینه|مدینه]] به‌دنیا آمد و در همانجا رشد یافت.<ref> بستانی، ادباءالعرب، ج۱، ص۲۷۲؛ بروکلمان، تاریخ الادب‌العربی، ج۱، ص۱۵۲.</ref> او از قبیله [[اوس و خزرج|خزرج]] و از طایفه بنی‌‌نجار و از خویشاوندان [[پیامبر اکرم(ص)]] بود.<ref> ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۷۹؛ شوقی‌ضیف، تاریخ الادب‌العربی، ج۲، ص۷۷.</ref> پدرش ثابت و جدّش مُنذِر بن حَرام، از اشراف و بزرگان قوم خزرج بودند.<ref> رجوع کنید به ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۸۰.</ref> مادرش، فُرَیعة، نیز از همان قبیله بود که پس از [[هجرت]] پیامبراکرم(ص) به [[مدینه]]، اسلام آورد<ref> ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵، ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۲، ص۶۳.</ref> حسّان را '''ابن فُرَیعه''' نیز خطاب می‌کردند.<ref> رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۴۴؛ آمدی، المؤتلف و المختلف، ص۱۶۵.</ref> | ||
پیش از اسلام، حسّان به دربار غَسّانیان (حاکمان منطقه [[شام]]) و پادشاهان حیره (منطقه‌ای در [[عراق]]) رفت و آمد می‌کرد و با مدح آنان از ایشان صِله می‌گرفت و این رویه تا پایان عمرش ادامه داشت.<ref> ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۸۱؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۱۵۹، ۱۶۴ـ۱۶۵، ۳۰۵ـ۳۰۶.</ref> وی در اواخر عمر نابینا شد.<ref> ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵.</ref> | پیش از اسلام، حسّان به دربار غَسّانیان (حاکمان منطقه [[شام]]) و پادشاهان حیره (منطقه‌ای در [[عراق]]) رفت و آمد می‌کرد و با مدح آنان از ایشان صِله می‌گرفت و این رویه تا پایان عمرش ادامه داشت.<ref> ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۸۱؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۱۵۹، ۱۶۴ـ۱۶۵، ۳۰۵ـ۳۰۶.</ref> وی در اواخر عمر نابینا شد.<ref> ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵.</ref> | ||
== در زمان پیامبر(ص) == | ==در زمان پیامبر(ص)== | ||
حسّان [[دین یهود|یهودی]] بود، اما با ورود پیامبر(ص) به مدینه، [[اسلام]] آورد. سن او را در زمان اسلام آوردن ۶۰ سال دانسته‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۵ـ۱۳۶.</ref> [[بروکلمان]]،<ref> بروکلمان، تاریخ الادب‌العربی، ج۱، ص۱۵۲.</ref> سن او را در این زمان کمتر از ۶۰ سال دانسته است. | حسّان [[دین یهود|یهودی]] بود، اما با ورود پیامبر(ص) به مدینه، [[اسلام]] آورد. سن او را در زمان اسلام آوردن ۶۰ سال دانسته‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۵ـ۱۳۶.</ref> [[بروکلمان]]،<ref> بروکلمان، تاریخ الادب‌العربی، ج۱، ص۱۵۲.</ref> سن او را در این زمان کمتر از ۶۰ سال دانسته است. | ||
=== عدم حضور در غزوات === | ===عدم حضور در غزوات=== | ||
حسّان اهل نبرد نبود و به‌سبب خصلت ترسی که در او بود، در هیچ‌یک از [[غزوات]] شرکت نکرد<ref>ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، تحقیق: احمد محمد شاکر، ج۱، ص۳۰۵؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۴۳۳؛ نیز رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ۱۴۱۵ق، ص۱۶۵ـ۱۶۶.</ref> با وجود این، ظاهر خود را چون شیر می‌آراست و در اشعارش به وصف [[شجاعت]] خویش می‌پرداخت، چنان که باعث تبسّم پیامبر(ص) می‌شد.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ۱۴۱۵ق، ص۱۳۶، ۱۶۶ـ۱۶۷.</ref> | حسّان اهل نبرد نبود و به‌سبب خصلت ترسی که در او بود، در هیچ‌یک از [[غزوات]] شرکت نکرد<ref>ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، تحقیق: احمد محمد شاکر، ج۱، ص۳۰۵؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۴۳۳؛ نیز رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ۱۴۱۵ق، ص۱۶۵ـ۱۶۶.</ref> با وجود این، ظاهر خود را چون شیر می‌آراست و در اشعارش به وصف [[شجاعت]] خویش می‌پرداخت، چنان که باعث تبسّم پیامبر(ص) می‌شد.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ۱۴۱۵ق، ص۱۳۶، ۱۶۶ـ۱۶۷.</ref> | ||
=== شعر در هجو دشمنان و دفاع از اسلام === | ===شعر در هجو دشمنان و دفاع از اسلام=== | ||
حسّان بیان توانمندی داشت و با هجو مشرکان و دفاع از پیامبر(ص)، مورد احترام و مایه آرامش آن حضرت بود.<ref> ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۸۱؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵؛ ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۴۳، ۱۶۰ـ۱۶۱.</ref> نوشته‌اند که پیامبراکرم(ص) او را تأیید می‌کرد و می‌فرمود حسّان از عنایت فرشته [[وحی]] برخوردار است.<ref>رجوع کنید به ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۸۱؛ ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۸، ۱۴۲؛ مفید، الارشاد، ص۹۵.</ref> | حسّان بیان توانمندی داشت و با هجو مشرکان و دفاع از پیامبر(ص)، مورد احترام و مایه آرامش آن حضرت بود.<ref> ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۸۱؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵؛ ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۴۳، ۱۶۰ـ۱۶۱.</ref> نوشته‌اند که پیامبراکرم(ص) او را تأیید می‌کرد و می‌فرمود حسّان از عنایت فرشته [[وحی]] برخوردار است.<ref>رجوع کنید به ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۸۱؛ ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۸، ۱۴۲؛ مفید، الارشاد، ص۹۵.</ref> | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
هنگامی که [[بنی تمیم]] در برابر پیامبراسلام(ص) موضع گرفتند و بر خود فخر و [[مباهات]] کردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود که همه آنان به اسلام گرویدند.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۴۶ـ۱۵۱.</ref> | هنگامی که [[بنی تمیم]] در برابر پیامبراسلام(ص) موضع گرفتند و بر خود فخر و [[مباهات]] کردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود که همه آنان به اسلام گرویدند.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۴۶ـ۱۵۱.</ref> | ||
=== داستان افک === | ===داستان افک=== | ||
بر اساس گزارش‌هایی که [[ماجرای افک|ماجرای اِفْک]] را مربوط به [[تهمت]]زدن منافقان به عایشه دانسته‌اند، حَسّان بن ثابت از افراد تهمت‌زننده معرفی شده است.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۵۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۶۱۴-۶۱۶.</ref> طبق این گزارش‌ها، حسّان در پی این ماجرا مؤاخذه شد، اما او با سرودن مدحیه‌ای درباره [[عایشه]] و یادآوری سابقه خود در اسلام نزد پیامبر(ص)، از پیامبر(ص) و عایشه عذرخواهی نمود.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۵۶، ۱۶۱ـ۱۶۲؛ مفید، الجَمَل، ص۲۱۷ـ۲۱۹؛ قس: [[ابوالفرج اصفهانی]]، ج۴، ص۱۵۷ـ۱۶۰ به نقل از دیگران، که نوشته است این مؤاخذه به سبب اعتراض حسّان به عده‌ای از تازه‌مسلمانان [[مهاجرین|مهاجر]] بود.</ref> | بر اساس گزارش‌هایی که [[ماجرای افک|ماجرای اِفْک]] را مربوط به [[تهمت]]زدن منافقان به عایشه دانسته‌اند، حَسّان بن ثابت از افراد تهمت‌زننده معرفی شده است.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۵۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۶۱۴-۶۱۶.</ref> طبق این گزارش‌ها، حسّان در پی این ماجرا مؤاخذه شد، اما او با سرودن مدحیه‌ای درباره [[عایشه]] و یادآوری سابقه خود در اسلام نزد پیامبر(ص)، از پیامبر(ص) و عایشه عذرخواهی نمود.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۵۶، ۱۶۱ـ۱۶۲؛ مفید، الجَمَل، ص۲۱۷ـ۲۱۹؛ قس: [[ابوالفرج اصفهانی]]، ج۴، ص۱۵۷ـ۱۶۰ به نقل از دیگران، که نوشته است این مؤاخذه به سبب اعتراض حسّان به عده‌ای از تازه‌مسلمانان [[مهاجرین|مهاجر]] بود.</ref> | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
«إن اللهَ یُؤیّد حسان بروح القدس ما نافَحَ عن رسول الله»<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۸۲.</ref> «خداوند حسان را مورد حمایت و تایید روح القدس قرار دهد تا زمانی که از رسول خدا(ص) پشتیبانی کند.» | «إن اللهَ یُؤیّد حسان بروح القدس ما نافَحَ عن رسول الله»<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۸۲.</ref> «خداوند حسان را مورد حمایت و تایید روح القدس قرار دهد تا زمانی که از رسول خدا(ص) پشتیبانی کند.» | ||
== حسان و عثمانیان == | ==حسان و عثمانیان== | ||
در جریان خون‌خواهی [[عثمان بن عفان]]، حسّان به [[عثمانیه]] پیوست.<ref>طبری، سلسله۱، ص۳۲۴۵.</ref> هرچند قصایدی که در حمایت از عثمان و هجو قاتلانش به حسان نسبت داده‌اند چندان معتبر نیست.<ref> بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۵۳؛ نیز رجوع کنید به مفید، الجمل و النصرة،ص ۲۱۷ـ۲۱۹.</ref> شوقی ضیف<ref>شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۸۱.</ref> این اشعار را ساخته [[امویان]] دانسته است تا ننگ هجو قریش را پاک کنند. | در جریان خون‌خواهی [[عثمان بن عفان]]، حسّان به [[عثمانیه]] پیوست.<ref>طبری، سلسله۱، ص۳۲۴۵.</ref> هرچند قصایدی که در حمایت از عثمان و هجو قاتلانش به حسان نسبت داده‌اند چندان معتبر نیست.<ref> بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۵۳؛ نیز رجوع کنید به مفید، الجمل و النصرة،ص ۲۱۷ـ۲۱۹.</ref> شوقی ضیف<ref>شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۸۱.</ref> این اشعار را ساخته [[امویان]] دانسته است تا ننگ هجو قریش را پاک کنند. | ||
==عدم بیعت با امام علی(ع)== | ==عدم بیعت با امام علی(ع)== | ||
پس از به [[خلافت]] رسیدن [[امام علی(ع)|علی(ع)]]، عده‌ای از [[بیعت]] با آن حضرت امتناع ورزیدند، حسان بن ثابت از جمله آنان بود.<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۲، ص۵۵.</ref> [[شیخ مفید]] می‌نویسد: «گروهی از بیعت با علی(ع) سرباز زدند مانند عبداللَّه پسر [[عمر بن خطاب]]، [[سعد وقاص]]، [[محمد بن مسلمة]]، حسان بن ثابت و [[اسامة بن زید]]، حضرت علی(ع) پس از امتناع آنها از بیعت سخنرانی کرد، در بخشی از سخن حضرت آمده است:... از جانب سعد، و مسلمة و اسامة، و عبداللَّه، و حسان چیزهائی به من رسیده که آن را خوش ندارم و حق در میان من و ایشان حاکم است.»<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۲۳۷.</ref> | پس از به [[خلافت]] رسیدن [[امام علی(ع)|علی(ع)]]، عده‌ای از [[بیعت]] با آن حضرت امتناع ورزیدند، حسان بن ثابت از جمله آنان بود.<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۲، ص۵۵.</ref> [[شیخ مفید]] می‌نویسد: «گروهی از بیعت با علی(ع) سرباز زدند مانند عبداللَّه پسر [[عمر بن خطاب]]، [[سعد وقاص]]، [[محمد بن مسلمة]]، حسان بن ثابت و [[اسامة بن زید]]، حضرت علی(ع) پس از امتناع آنها از بیعت سخنرانی کرد، در بخشی از سخن حضرت آمده است:... از جانب سعد، و مسلمة و اسامة، و عبداللَّه، و حسان چیزهائی به من رسیده که آن را خوش ندارم و حق در میان من و ایشان حاکم است.»<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۲۳۷.</ref> | ||
== درگذشت == | ==درگذشت== | ||
حسّان، با بیش از صد سال زندگی، از معمّرینِ [[مخضرم|مُخَضرَم]] (کسی که بخشی عمرش در [[جاهلیت]] گذشته باشد و بخشی در اسلام) به شمار می‌رود که تقریباً نیمی از عمر خود را پس از ورود [[پیامبراکرم]](ص) به [[مدینه]] گذراند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۵.</ref> تاریخ وفات وی بین سال‌های ۴۰ تا ۵۴ نقل شده است.<ref>رجوع کنید به ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۳۸۰، ۴۳۴.</ref> | حسّان، با بیش از صد سال زندگی، از معمّرینِ [[مخضرم|مُخَضرَم]] (کسی که بخشی عمرش در [[جاهلیت]] گذشته باشد و بخشی در اسلام) به شمار می‌رود که تقریباً نیمی از عمر خود را پس از ورود [[پیامبراکرم]](ص) به [[مدینه]] گذراند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۵.</ref> تاریخ وفات وی بین سال‌های ۴۰ تا ۵۴ نقل شده است.<ref>رجوع کنید به ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۵؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۳۸۰، ۴۳۴.</ref> | ||
== جایگاه شعری حسان == | ==جایگاه شعری حسان== | ||
حسّان را برترین شاعر در میان شهرنشینان عرب دانسته‌اند<ref>اصمعی، کتاب فحولة الشعراء، ص۱۱، ۱۹؛ ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۷۹؛ ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۶ـ۱۳۷.</ref> که شعرش موجب نشاط و طراوت می‌شد<ref>رجوع کنید به ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ص۳۰۵.</ref> وی در تمامی دوران زندگی خود ــ چه قبل از اسلام و چه بعد از آن ــ این برتری را حفظ کرد<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۶.</ref>اما بنا بر نظر اصمعی<ref>به نقلِ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ص۳۰۵.</ref> شعر حسّان در دوره اسلامی رو به افول نهاد. | حسّان را برترین شاعر در میان شهرنشینان عرب دانسته‌اند<ref>اصمعی، کتاب فحولة الشعراء، ص۱۱، ۱۹؛ ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۷۹؛ ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۶ـ۱۳۷.</ref> که شعرش موجب نشاط و طراوت می‌شد<ref>رجوع کنید به ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ص۳۰۵.</ref> وی در تمامی دوران زندگی خود ــ چه قبل از اسلام و چه بعد از آن ــ این برتری را حفظ کرد<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۳۶.</ref>اما بنا بر نظر اصمعی<ref>به نقلِ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ص۳۰۵.</ref> شعر حسّان در دوره اسلامی رو به افول نهاد. | ||
حسّان اشعار برجسته بسیاری دارد<ref>ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۷۹.</ref> و از بهترین اشعارش در دوره [[جاهلیت]]، مدح ملوک غَسّان است.<ref>ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۸۱؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ص۳۰۵.</ref> وی از اصحاب مُذَهَّبات (شاعرانی که اشعارشان با آب طلا نوشته می‌شد) به‌شمار می‌رود<ref> بستانی، ادباءالعرب، ج۱، ص۲۷۵.</ref> با وجود این، به ابیاتی که در بازار عُکاظ در مقابل اعشی و خَنساء به نابغه ذبیانی عرضه نمود اعتنایی نشد و از نظر حُطَیئه نیز اشعارش استحکام لازم را نداشت.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۶۷، ج۹، ص۳۴۰.</ref> | حسّان اشعار برجسته بسیاری دارد<ref>ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۷۹.</ref> و از بهترین اشعارش در دوره [[جاهلیت]]، مدح ملوک غَسّان است.<ref>ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۸۱؛ ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ص۳۰۵.</ref> وی از اصحاب مُذَهَّبات (شاعرانی که اشعارشان با آب طلا نوشته می‌شد) به‌شمار می‌رود<ref> بستانی، ادباءالعرب، ج۱، ص۲۷۵.</ref> با وجود این، به ابیاتی که در بازار عُکاظ در مقابل اعشی و خَنساء به نابغه ذبیانی عرضه نمود اعتنایی نشد و از نظر حُطَیئه نیز اشعارش استحکام لازم را نداشت.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۴، ص۱۶۷، ج۹، ص۳۴۰.</ref> | ||
== دیوان حسان == | ==دیوان حسان== | ||
راویان بسیاری از جمله ابن‌حبیب (متوفای ۲۳۸ق) اشعار حسّان را روایت کرده و به جمع‌آوری دیوان وی و شرح آن پرداخته‌اند.<ref> رجوع کنید به بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۵۳ـ۱۵۵؛ سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۳۱۴ـ۳۱۶.</ref> | راویان بسیاری از جمله ابن‌حبیب (متوفای ۲۳۸ق) اشعار حسّان را روایت کرده و به جمع‌آوری دیوان وی و شرح آن پرداخته‌اند.<ref> رجوع کنید به بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۵۳ـ۱۵۵؛ سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۳۱۴ـ۳۱۶.</ref> | ||
حجم اشعاری که به وی نسبت داده شده برای هیچ شاعری روایت نشده است و احتمالاً بسیاری از این اشعار را قریشیان به او نسبت داده‌اند،<ref>ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۷۹، ۱۸۳.</ref> همچنین به نظر می‌رسد که شعر او با اشعار فرزندش عبدالرحمان و برخی شاعران، به‌ویژه [[کعب بن مالک انصاری]] و [[عبدالله بن رواحه]]، درآمیخته است.<ref> شوقی ضیف، تاریخ الادب‌العربی، ص۸۰؛ نیز رجوع کنید به ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۷ـ۳۰۸؛ حسّان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۱۶۶، ۲۵۰، ۴۸۲، توضیح ولید عرفات.</ref> | حجم اشعاری که به وی نسبت داده شده برای هیچ شاعری روایت نشده است و احتمالاً بسیاری از این اشعار را قریشیان به او نسبت داده‌اند،<ref>ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول‌الشعراء، ص۱۷۹، ۱۸۳.</ref> همچنین به نظر می‌رسد که شعر او با اشعار فرزندش عبدالرحمان و برخی شاعران، به‌ویژه [[کعب بن مالک انصاری]] و [[عبدالله بن رواحه]]، درآمیخته است.<ref> شوقی ضیف، تاریخ الادب‌العربی، ص۸۰؛ نیز رجوع کنید به ابن‌قتیبه، الشعر والشعراء، ج۱، ص۳۰۷ـ۳۰۸؛ حسّان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۱۶۶، ۲۵۰، ۴۸۲، توضیح ولید عرفات.</ref> | ||
== وجوه اهمیت اشعار حسان == | ==وجوه اهمیت اشعار حسان== | ||
=== اشاره به حوادث تاریخی === | ===اشاره به حوادث تاریخی=== | ||
اشعار حسّان، به‌سبب اشاره به حوادث تاریخی و [[سیره پیامبر]](ص) و [[غزوه|غزوه‌های]] ایشان، اهمیت فراوانی دارد و از مآخذ موثق تاریخ صدر اسلام است.<ref> بستانی، ادباءالعرب، ج۱، ص۲۷۸؛ برای نمونه رجوع کنید به حسّان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۲۹ـ۳۰، ۶۷ـ۶۸، ۸۵ـ۸۶.</ref> | اشعار حسّان، به‌سبب اشاره به حوادث تاریخی و [[سیره پیامبر]](ص) و [[غزوه|غزوه‌های]] ایشان، اهمیت فراوانی دارد و از مآخذ موثق تاریخ صدر اسلام است.<ref> بستانی، ادباءالعرب، ج۱، ص۲۷۸؛ برای نمونه رجوع کنید به حسّان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۲۹ـ۳۰، ۶۷ـ۶۸، ۸۵ـ۸۶.</ref> | ||
سروده او در [[غدیر خم]] اولین [[غدیریه]] تاریخ اسلام است.<ref> امینی، الغدیر، ج۲، ص۶۵؛ نیز رجوع کنید به سُلیم‌بن قیس هلالی، کتاب سُلیم‌بن قیس الهلالی، ج۲، ص۸۲۸ـ۸۲۹؛ مفید، الجمل، ص۲۲۰ـ۲۲۲.</ref> | سروده او در [[غدیر خم]] اولین [[غدیریه]] تاریخ اسلام است.<ref> امینی، الغدیر، ج۲، ص۶۵؛ نیز رجوع کنید به سُلیم‌بن قیس هلالی، کتاب سُلیم‌بن قیس الهلالی، ج۲، ص۸۲۸ـ۸۲۹؛ مفید، الجمل، ص۲۲۰ـ۲۲۲.</ref> | ||
=== دفاع از پیامبر(ص) === | ===دفاع از پیامبر(ص)=== | ||
او همچنین، با دفاع از پیامبر(ص)، طلایه‌دار شعر سیاسی است و در مدح ایشان از روشی نو در الفاظ و تعبیرات استفاده کرده که پیش از او در شعر جاهلی سابقه نداشته است. به همین دلیل وی در مدح، شاعری صاحب سبک محسوب می‌شود.<ref>بستانی، ادباءالعرب، ج۱، ص۲۷۸، ۲۸۱.</ref> | او همچنین، با دفاع از پیامبر(ص)، طلایه‌دار شعر سیاسی است و در مدح ایشان از روشی نو در الفاظ و تعبیرات استفاده کرده که پیش از او در شعر جاهلی سابقه نداشته است. به همین دلیل وی در مدح، شاعری صاحب سبک محسوب می‌شود.<ref>بستانی، ادباءالعرب، ج۱، ص۲۷۸، ۲۸۱.</ref> | ||
=== استفاده از صنایع بدیع === | ===استفاده از صنایع بدیع=== | ||
در اشعار او، علاوه بر مدح و فخر و [[هجو|هجا]]، [[رثا]] نیز وجود دارد،<ref>سزگین، تاریخ التراث‌العربی، ج۲، جزء۲، ص۳۱۲.</ref> به‌نظر فروخ،<ref>فروخ، تاریخ الادب‌العربی، ج۱، ص۳۲۶.</ref> حسّان به‌سبب استفاده از صنایع [[علم بدیع|بدیعی]] در مدحیات پیامبر(ص)، می‌تواند نخستین بَدیعیه سرا به شمار آید. | در اشعار او، علاوه بر مدح و فخر و [[هجو|هجا]]، [[رثا]] نیز وجود دارد،<ref>سزگین، تاریخ التراث‌العربی، ج۲، جزء۲، ص۳۱۲.</ref> به‌نظر فروخ،<ref>فروخ، تاریخ الادب‌العربی، ج۱، ص۳۲۶.</ref> حسّان به‌سبب استفاده از صنایع [[علم بدیع|بدیعی]] در مدحیات پیامبر(ص)، می‌تواند نخستین بَدیعیه سرا به شمار آید. | ||
== جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[اوس بن ثابت خزرجی|اوس بن ثابت]] | *[[اوس بن ثابت خزرجی|اوس بن ثابت]] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* حسن‌بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماءالشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، در محمدبن عمران مرزبانی، معجم‌الشعراء، چاپ ف.کرنکو، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۲. | * حسن‌بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماءالشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، در محمدبن عمران مرزبانی، معجم‌الشعراء، چاپ ف.کرنکو، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۲. | ||
| خط ۱۲۸: | خط ۱۲۸: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/11992 دانشنامه جهان اسلام] | *منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/11992 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/227140/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%86-%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/227140/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%86-%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
{{صحابه انصار}} | {{صحابه انصار}} | ||
{{غدیر}} | {{غدیر}} | ||