confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۶۹۱
ویرایش
نامه امام علی به امام حسن: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام
(اصلاح ارقام) |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{| class="wikitable" style="float:left" | {| class="wikitable" style="float:left" | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۶: | ||
== معرفی و اهمیت == | == معرفی و اهمیت == | ||
نامۀ امام علی(ع) به امام حسن(ع)، یکی از [[فهرست نامه‌های نهج البلاغه|نامه‌های نقل شده در نهج البلاغه]] در موضوع [[اخلاق]] است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۴۵۸.</ref> برخی محققان این نامه را دوره‌ای کامل در تربیت نفس، خودسازی و [[سیر و سلوک]]<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۴۵۸.</ref> بلکه دایرة المعارف کامل تربیتی دانسته‌اند.<ref>طاهرزاده، فرزندم این چنین باید بود، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۲۰.</ref> [[محمدتقی مصباح یزدی]] از شارحان این نامه، معتقد است، علاوه بر معارف والایی که در این نامه وجود دارد، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] در بیان مطالب، به نکات روانشناسی و تربیتی نیز توجه کرده است.<ref>مصباح یزدی، پند جاوید، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۲۳.</ref> | |||
مطابق نقل سید رضی در نهج | مطابق نقل [[سید رضی]] در [[نهج البلاغه]]، امام علی(ع) این نامه را هنگام بازگشت از [[جنگ صفین]] ([[سال ۳۷ هجری قمری|سال ۳۷ق]]<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۳۰۵.</ref>) و در «حاضِرِین» (یا حاضِرَیْن: منطقه ای در [[شام]]{{یاد|برای دیدن احتمالات دیگر درباره این کلمه نگاه کنید به: شوشتری، بهج الصباغه، ۱۳۷۶ش، ج۸، ص۳۱۳-۳۱۵.}}) نگاشته است.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، نامه ۳۱، ص۳۹۱.</ref> اگر چه در نهج البلاغه و بیشتر منابع دیگر<ref>برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۰؛ ابن‌شعبه حرّانی، تحف العقول،۱۴۰۴ق، ص۶۸.</ref>، این وصیت خطاب به [[امام حسن علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] نوشته شده،<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۴۵۹.</ref> اما در برخی از نقل‌ها نیز آمده است، مخاطب این نامه [[محمد حنفیه]] بوده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۸۴.</ref> همچنین بر اساس آنچه در منابع دیگر ذکر شده، بخشی از نامه ۳۱ نهج البلاغه، خطاب به امام حسن(ع) و بخش دیگری از آن نیز خطاب به محمد حنفیه بوده است.<ref>ابن‌عبد ربّه، العقد الفرید، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۰۰-۱۰۲.</ref> | ||
به باور برخی | به باور برخی محققان، امام علی(ع) در نوشتن این نامه اهدافی داشت که با اصول و روشهایی در صدد دستیابی به آن است.<ref>بهشتی، دیگران، «نظام تربیتی اخلاقی در نامه ۳۱ نهج البلاغه»، ص۲۰.</ref> این اهداف، اصول و روشها چنین است: | ||
* اهداف: تخلق به اخلاق الهی، شناخت خدا، خودسازی، زهد، صبر و التزام به امر و یاد الهی؛ | * اهداف: تخلق به اخلاق الهی، شناخت خدا، خودسازی، زهد، صبر و التزام به امر و یاد الهی؛ | ||
* اصول: کرامت، | * اصول: کرامت، تفاوتهای فردی، اعتدال، تعقل، تفکر و تدبر؛ | ||
* روشها: | * روشها: تذکّر، موعظه، ارائۀ الگو، محبت، عبرت‌آموزی، توبه، مراقبه و محاسبه.<ref>بهشتی، دیگران، «نظام تربیتی اخلاقی در نامه ۳۱ نهج البلاغه»، ص۲۰.</ref> | ||
== ناسازگاری نامه با عصمت امامان == | == ناسازگاری نامه با عصمت امامان == | ||
گفته شده برخی تعابیر به کار رفته در این نامه با مقام عصمت امامان ناسازگار است.<ref> | گفته شده برخی تعابیر به کار رفته در این نامه با [[عصمت|مقام عصمت امامان]] ناسازگار است.<ref> [[ابن‌ابی‌الحدید]]، از شارحان سنی‌مذهبِ نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۶۶-۶۷.</ref> ابن ابی الحدید معتقد است تعابیری مانند «أَوْ أَنْ أُنْقَصَ فِی رَأْیِی» (یعنی: پیش از آن که در دیدگاهم نقصانی ایجاد شود) با معصوم بودن نویسندۀ نامه، یعنی امام علی و تعبیر «یَسْبِقَنِی إِلَیْکَ بَعْضُ غَلَبَاتِ الْهَوَی وَ فِتَنِ الدُّنْیَا» (یعنی: پیش از آنکه هوا و هوس و فتنه‌های دنیا بر تو هجوم آورد) با معصوم بودن مخاطب نامه، یعنی امام حسن، سازگار نیست؛ چرا که بر اساس این تعابیر، اندیشه امام علی تغییرپذیر است، چنان که احتمال دارد هوا و هوس بر امام حسن تأثیر گذارد.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۶۶-۶۷.</ref> در توجیه این ناسازگاری گفته شده اگرچه این نامه در ظاهر خطاب به امام حسن نوشته شده، اما در حقیقت، مخاطب این نامه عموم مردم است<ref>مصباح یزدی، پند جاوید، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۲۴-۲۵؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۴۶۰.</ref> و امام علی(ع) با در نظر گرفتن رابطه پدر و فرزندی انسان‌های عادّی این نامه را نوشته است؛ زیرا اگر امام علی(ع) می‌خواست به عنوان یک امام معصوم نامه‌ای را به معصوم دیگر بنویسد، مطالبی بسیار عمیق بیان می کرد که دیگران آن را نمی‌فهمیدند و بی‌فایده بود.<ref>مصباح یزدی، پند جاوید، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۲۵.</ref> | ||
== اعتبار وصیت == | == اعتبار وصیت == | ||
به باور مکارم شیرازی تردیدی در انتساب این نامه به امام علی(ع) وجود ندارد؛ زیرا از طرفی این این وصیت‌نامه سندهای مختلفی دارد و از طرف دیگر محتوای آن به قدری بلند است که | به باور [[ناصر مکارم شیرازی]]، از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید شیعه]]، تردیدی در انتساب این نامه به امام علی(ع) وجود ندارد؛ زیرا از طرفی این این وصیت‌نامه سندهای مختلفی دارد و از طرف دیگر محتوای آن به قدری بلند است که تنها [[چهارده معصوم|معصومان]] می‌توانند آن را بیان کنند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۴۵۷.</ref> این وصیت از مشهورترین وصایای امام اول است که علمای قبل از [[سید رضی]] نیز آن را نقل نموده‌اند؛<ref>الحسینی الخطیب، مصادر نهج البلاغه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۲۹۶.</ref> از جمله: | ||
# [[محمد بن یعقوب کلینی]] (درگذشت: ۳۲۸ق) در کتاب الرسائل<ref>به نقل از: سید ابن طاووس، کشف المحجّه، ۱۳۷۵ش، ص۲۲۰-۲۳۴.</ref> و [[الکافی (کتاب)|کافی]]؛<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۰.</ref> | # [[محمد بن یعقوب کلینی]] (درگذشت: ۳۲۸ق) در کتاب الرسائل<ref>به نقل از: سید ابن طاووس، کشف المحجّه، ۱۳۷۵ش، ص۲۲۰-۲۳۴.</ref> و [[الکافی (کتاب)|کافی]]؛<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۰.</ref> | ||
# [[حسن بن عبدالله عسکری]] از اساتید [[شیخ صدوق]] در کتاب | # [[حسن بن عبدالله عسکری]] از اساتید [[شیخ صدوق]] در کتاب الزَواجِر و المَواعظ؛<ref>به نقل از: به نقل از: سید ابن طاووس، کشف المحجّه، ۱۳۷۵ش، ص۲۱۸.</ref> | ||
# | # اِبن‌عَبدِ رَبّه، از عالمان اهل‌تسنن (درگذشت: ۳۲۸ق) در کتاب العِقدُ الفَرید؛<ref>ابن‌عبد ربّه، العقد الفرید، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۰۰-۱۰۲.</ref> | ||
# [[شیخ صدوق]] (درگذشت: ۳۸۱ق) در [[کتاب من لا یحضره الفقیه]]؛<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۸۴-۳۹۲.</ref> | # [[شیخ صدوق]] (درگذشت: ۳۸۱ق) در [[کتاب من لا یحضره الفقیه]]؛<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۸۴-۳۹۲.</ref> | ||
# [[ | # [[ابن شعبه حرانی|اِبن شُعبه حَرّانی]] (از علمای قرن چهارم) در [[تحف العقول (کتاب)|کتاب تُحَفُ العُقول]].<ref>ابن‌شعبه حرّانی، تحف العقول،۱۴۰۴ق، ص۶۸-۸۸.</ref> | ||
== مضمون == | == مضمون == | ||
این نامه با موضوع [[اخلاق | این نامه با موضوع [[اخلاق]] نگاشته شده است. امام علی(ع) فرزندش را به ترس از خدا و فرمانبری از او و آبادی دل به یاد او فرا می‌خواند. برخی از دیگر نکات یاد شده در این نامه عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع|3|رنگ=#F4F4F4}} | {{ستون-شروع|3|رنگ=#F4F4F4}} | ||
# اعتراف به عجز وناتوانی | # اعتراف به عجز وناتوانی | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۴: | ||
== ترجمه‌ها و شرحها == | == ترجمه‌ها و شرحها == | ||
{{همچنین|فهرست شرح‌های نهج البلاغه|فهرست ترجمه‌های نهج البلاغه}} | |||
[[پرونده:پند جاوید.jpg|بندانگشتی|کتاب پند جاوید شرحی بر نامه ۳۱ نهج البلاغه اثر محمدتقی مصباح یزدی]] | [[پرونده:پند جاوید.jpg|بندانگشتی|کتاب پند جاوید شرحی بر نامه ۳۱ نهج البلاغه اثر محمدتقی مصباح یزدی]] | ||
علاوه بر شرح و ترجمه نامه ۳۱ نهج البلاغه در ترجمه‌ها و شرح‌هایی که به صورت کامل بر نهج‌البلاغه نوشته شده، | علاوه بر شرح و ترجمه نامه ۳۱ نهج البلاغه در ترجمه‌ها و شرح‌هایی که به صورت کامل بر نهج‌البلاغه نوشته شده، شرحها و ترجمه‌های اختصاصی به زبان فارسی و عربی نیز بر این نامه نوشته شده است. برخی از آنها چنین است: | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
* پند جاوید، شرح فارسی اثر محمدتقی مصباح | * پند جاوید، شرح فارسی اثر [[محمدتقی مصباح یزدی]]؛<ref>مصباح یزدی، پند جاوید، ۱۳۹۱ش، ج۱، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | ||
* حیات جاوید، شرح فارسی سید محمدمحسن حسینی | * حیات جاوید، شرح فارسی [[سید محمدمحسن حسینی طهرانی]]؛<ref>حسینی طهرانی، حیات جاوید، ۱۳۹۰ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | ||
* فرزندم این چنین باید بود، نوشتۀ [[اصغر طاهرزاده]]؛<ref>طاهرزاده، فرزندم این چنین باید بود، ۱۳۹۳ش، ج۱، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | |||
* حکمت و معیشت، تألیف [[عبدالکریم سروش]]؛<ref>سروش، حکمت و معیشت، ۱۳۸۷ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | |||
* علی و استمرار انسان، به قلم سید عبدالمجید فلسفیان؛<ref>فلسفیان، علی و استمرار انسان، ۱۳۹۸ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | * علی و استمرار انسان، به قلم سید عبدالمجید فلسفیان؛<ref>فلسفیان، علی و استمرار انسان، ۱۳۹۸ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | ||
* تعلیم و تربیت در نهج البلاغه، نوشته عبدالمجید زَهادت؛<ref>زهادت، تعلیم و تربیت در نهج البلاغه، ۱۳۹۰ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | |||
* تعلیم و تربیت در نهج البلاغه، نوشته عبدالمجید | |||
* به سوی مدینه فاضله، شرح فارسی اثر علی کریمی جهرمی.<ref>کریمی جهرمی، به سوی مدینه فاضله، ۱۳۷۶ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | * به سوی مدینه فاضله، شرح فارسی اثر علی کریمی جهرمی.<ref>کریمی جهرمی، به سوی مدینه فاضله، ۱۳۷۶ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | ||
* آموزه‌های تربیتی نامه امام علی(ع) به امام حسن(ع)، به قلم محمدیونس عارفی؛<ref>عارفی، آموزه‌های تربیتی نامه امام علی(ع) به امام حسن(ع)، ۱۳۹۶ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | * آموزه‌های تربیتی نامه امام علی(ع) به امام حسن(ع)، به قلم محمدیونس عارفی؛<ref>عارفی، آموزه‌های تربیتی نامه امام علی(ع) به امام حسن(ع)، ۱۳۹۶ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | ||
* مهربان‌ترین نامه، اثر سید علاءالدین موسوی اصفهانی؛<ref>موسوی اصفهانی، مهربان‌ترین نامه، ۱۳۸۲ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | * مهربان‌ترین نامه، اثر سید علاءالدین موسوی اصفهانی؛<ref>موسوی اصفهانی، مهربان‌ترین نامه، ۱۳۸۲ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | ||
* آیین زندگی، تألیف سید مهدی | * آیین زندگی، تألیف [[سید مهدی شجاعی]]؛<ref>شجاعی، آیین زندگی، ۱۳۸۸ش، صفحه شناسنامه کتاب.</ref> | ||
* توصیه‌های پدرانه، ترجمه محمد دشتی؛<ref>دشتی، توصیه‌های پدرانه، ۱۳۸۶ش، صفحه شناسنامه.</ref> | * توصیه‌های پدرانه، ترجمه محمد دشتی؛<ref>دشتی، توصیه‌های پدرانه، ۱۳۸۶ش، صفحه شناسنامه.</ref> | ||
* نمی از یمی، ترجمه کرم‌خدا امینیان و علی افراسیابی؛<ref>امینیان، و علی افراسیابی، نمی از یمی، ۱۳۹۹ش.</ref> | * نمی از یمی، ترجمه کرم‌خدا امینیان و علی افراسیابی؛<ref>امینیان، و علی افراسیابی، نمی از یمی، ۱۳۹۹ش.</ref> | ||