پرش به محتوا

یتیم‌نوازی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۲: خط ۱۲:
[[پرونده:تابلوی پناه (یتیم نوازی).jpg|thumb|275x275px|تابلوی پناه (یتیم‌نوازی) اثر [[محمود فرشچیان]]]]عالمان دینی گفته‌اند [[اسلام]] به احترام‌گذاشتن به یتیم و پناه‌دادن به او سفارش کرده<ref>مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۳.</ref> و جامعه را در قبال یتیمان مسئول دانسته است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۵۳.</ref> از  پیامبر(ص) نقل کرده‌اند: «هرکس یتیمی را تا زمانی که بی‌نیاز شود مورد مهربانی خود قرار دهد، بهشت بر او واجب می‌شود.»<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۵۸؛ مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۴.</ref> همچنین تکریم یتیم جزئی از سیره [[اهل‌بیت(ع)]] دانسته شده است.<ref>انصاریان، زیبای اخلاق، قم، ص۳۲۱. </ref> برای مثال، نقل شده که امام علی(ع) اهتمام زیادی به کار یتیمان داشت و خود را پدر یتیمان نامید.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیر المومنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۷۲. </ref> امام علی(ع) در وصیتنامه خود توجه به یتیمان را در کنار توجه به نماز و قرآن قرار داده و گفته است: «یتیمان را گاهی سیر و گاهی گرسنه نگذارید و نکند با حضور شما سختی بکشند.»<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۱۳؛ مکارم شیرازی، از تو سؤال می‌کنند، ۱۳۸۷ش، ص۱۳۱.</ref>
[[پرونده:تابلوی پناه (یتیم نوازی).jpg|thumb|275x275px|تابلوی پناه (یتیم‌نوازی) اثر [[محمود فرشچیان]]]]عالمان دینی گفته‌اند [[اسلام]] به احترام‌گذاشتن به یتیم و پناه‌دادن به او سفارش کرده<ref>مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۳.</ref> و جامعه را در قبال یتیمان مسئول دانسته است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۵۳.</ref> از  پیامبر(ص) نقل کرده‌اند: «هرکس یتیمی را تا زمانی که بی‌نیاز شود مورد مهربانی خود قرار دهد، بهشت بر او واجب می‌شود.»<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۵۸؛ مدرسی، تفسیر هدایت، ۱۳۷۷ش، ج۱۸، ص۳۵۴.</ref> همچنین تکریم یتیم جزئی از سیره [[اهل‌بیت(ع)]] دانسته شده است.<ref>انصاریان، زیبای اخلاق، قم، ص۳۲۱. </ref> برای مثال، نقل شده که امام علی(ع) اهتمام زیادی به کار یتیمان داشت و خود را پدر یتیمان نامید.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیر المومنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۷۲. </ref> امام علی(ع) در وصیتنامه خود توجه به یتیمان را در کنار توجه به نماز و قرآن قرار داده و گفته است: «یتیمان را گاهی سیر و گاهی گرسنه نگذارید و نکند با حضور شما سختی بکشند.»<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۱۳؛ مکارم شیرازی، از تو سؤال می‌کنند، ۱۳۸۷ش، ص۱۳۱.</ref>


=== یتیم کیست؟ ===
===یتیم کیست؟===
{{اصلی|یتیم}}یتیم در اصطلاح [[فقه|فقهی]] کسی است که پدرش را قبل از [[بلوغ]] از دست داده است.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۱؛ راوندی، فقه القرآن‌، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۴۵.</ref> در [[قرآن]] و [[حدیث]]، یتیم در معنای غیرشرعی و لغوی، یعنی کسی که یکی از والدینش را از دست داده نیز استعمال شده است.<ref>جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۲؛ مشکینی، ‌مصطلحات الفقه‌، [بی‌تا]، ص۵۷۶.</ref>
{{اصلی|یتیم}}یتیم در اصطلاح [[فقه|فقهی]] کسی است که پدرش را قبل از [[بلوغ]] از دست داده است.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۱؛ راوندی، فقه القرآن‌، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۴۵.</ref> در [[قرآن]] و [[حدیث]]، یتیم در معنای غیرشرعی و لغوی، یعنی کسی که یکی از والدینش را از دست داده نیز استعمال شده است.<ref>جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۲؛ مشکینی، ‌مصطلحات الفقه‌، [بی‌تا]، ص۵۷۶.</ref>


خط ۲۵: خط ۲۵:
گفته شده حق یتیم آن است که اموال او را در بهترین وجه به کار اندازند تا فایده بیشتری داشته باشد و وقتی بالغ شد، حق او را به او تسلیم نمایند.<ref>محسنی، نقش اسلام در عصر حاضر، ۱۳۸۷ش، ص۸۹.</ref> مطابق [[آیه ۱۷ سوره فجر]]، دلیل ذلت برخی این است که یتیم را گرامی نداشته و حقوقش را رعایت نکرده‌اند.<ref>انصاریان، زیباهای اخلاق، قم، ص۳۲۰.</ref> از این آیه استفاده شده که هرکس به اکرام یتیم و رعایت حق او برخیزد، مورد اکرام خدا قرار می‌گیرد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان‏، ۱۴۰۸ق، ج۲۰، ص۲۷۱؛ انصاریان، زیباهای اخلاق، قم، ص۳۲۰.</ref> به‌گفته [[جعفر سبحانی]] از مراجع تقلید، قرآن بسیار کوشیده تا دیدگان جامعه را به‌سوی یتیمان جلب کند؛ تا آنجا که دستور می‌دهد هنگام تقسیم اموال میت، هرگاه یتیمی در میان نزدیکان او باشد، سهمی نیز به او بدهند، هرچند وارث نباشد.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۶۰.</ref>
گفته شده حق یتیم آن است که اموال او را در بهترین وجه به کار اندازند تا فایده بیشتری داشته باشد و وقتی بالغ شد، حق او را به او تسلیم نمایند.<ref>محسنی، نقش اسلام در عصر حاضر، ۱۳۸۷ش، ص۸۹.</ref> مطابق [[آیه ۱۷ سوره فجر]]، دلیل ذلت برخی این است که یتیم را گرامی نداشته و حقوقش را رعایت نکرده‌اند.<ref>انصاریان، زیباهای اخلاق، قم، ص۳۲۰.</ref> از این آیه استفاده شده که هرکس به اکرام یتیم و رعایت حق او برخیزد، مورد اکرام خدا قرار می‌گیرد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان‏، ۱۴۰۸ق، ج۲۰، ص۲۷۱؛ انصاریان، زیباهای اخلاق، قم، ص۳۲۰.</ref> به‌گفته [[جعفر سبحانی]] از مراجع تقلید، قرآن بسیار کوشیده تا دیدگان جامعه را به‌سوی یتیمان جلب کند؛ تا آنجا که دستور می‌دهد هنگام تقسیم اموال میت، هرگاه یتیمی در میان نزدیکان او باشد، سهمی نیز به او بدهند، هرچند وارث نباشد.<ref>سبحانی، منشور جاوید، قم، ج۱۳، ص۱۶۰.</ref>
==پرورشگاه ایتام==
==پرورشگاه ایتام==
[[پرونده:دارالایتام محمدی.jpg|بندانگشتی|تصویری از دارالایتام محمدی (احتمالا در دهه چهل) در قم، بنیانگذار: حاج محمد آقازاده]]
[[پرونده:دارالایتام محمدی.jpg|بندانگشتی|تصویری از دارالایتام محمدی (احتمالاً در دهه چهل) در قم، بنیانگذار: حاج محمد آقازاده]]
سفارشات متعدد دربارهٔ یتیمان در متون دینی موجب شد که مسلمانان در طول تاریخ نگاه ویژه‌ای به یتیمان داشته باشند. در عصر [[صفویان|صفوی]]، مکتب‌خانه‌هایی برای ایتام در برخی شهرهای ایران ساخته شد که از آن میان، مکتب‌خانه ایتام مشهد در کنار [[حرم امام رضا(ع)|حرم رضوی]] با موقوفات بسیارش تا اواخر عصر [[قاجار|قاجاری]] فعال بود.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref> در دوره قاجار تحولات بسیاری در زمینه ایجاد یتیم‌خانه رخ داد.<ref>غفاری‌راد، «مروری بر سابقه دارالایتام های غیردولتی در دوره قاجار»، ص۶۷.</ref> در دوره [[پهلوی دوم]]، اقدامات زیادی برای ایجاد پرورشگاه ایتام انجام شد. پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] بر اساس مصوبه دولت در [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]، کلیه مراکزی که به نوعی در نگهداری و تربیت کودکان بی‌سرپرست و یتیم سهم داشتند، به وزارت بهداری و بهزیستی منتقل شدند. برخی دیگر از مکاتب ایتام نیز به دست افراد نیکوکار بنا شد.<ref>معصومی، «دارالایتام»، تهران، ذیل مدخل.</ref> موسسه دارالایتام مهدیه همدان تأسیس در سال ۱۳۵۱ش،<ref>«[https://www.darolaytam.ir/darolaytam/history.html معرفی و تاریخچه]» دارالایتام مهدیه همدان.</ref> خانه نوباوگان محمدعلی مظفری تهران تأسیس در سال ۱۳۲۶ش،<ref>«[http://www.mozaffarikids.com/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%da%86%d9%87/ تاریخچه]»، خانه نوباوگان محمدعلی مظفری.</ref> پرورشگاه مژدهی رشت تأسیس ۱۳۲۸ش<ref>«[https://itam-mojhdehi.ir/index.php?mod=pages&met=showinfo&id=13 معرفی پرورشگاه مژدهی]»، موسسه جمعیت حمایت ایتام.</ref> از قدیمی‌ترین یتیم‌خانه‌های ایران به شمار می‌رود.
سفارشات متعدد دربارهٔ یتیمان در متون دینی موجب شده که مسلمانان در طول تاریخ نگاه ویژه‌ای به یتیمان داشته باشند. در جوامع اسلامی، مکتب/ مکاتب‌الایتام، مهم‌ترین و گسترده‌ترین نهاد متولی آموزش به کودکان یتیم در جهان اسلام به‌شمار می‌رفتند. دارالایتام یا یتیم‌خانه‌ها در کشورهای اسلامی از اواخر قرن سیزدهم تشکیل شد و سپس در قرن چهاردهم، رشد سریع و چشمگیری یافت.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref>


تربیت و نگهداری یتیمان نیز در جوامع اسلامی جایگاه و اهمیت ویژه‌ای داشته است. مکتب/ مکاتب‌الایتام، مهم‌ترین و گسترده‌ترین نهاد متولی آموزش به کودکان یتیم در جهان اسلام به‌شمار می‌رفتند. دارالایتام یا یتیم‌خانه‌ها در کشورهای اسلامی از اواخر قرن سیزدهم تشکیل شد و سپس در قرن چهاردهم، رشد سریع و چشمگیری یافت.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref>
در ایرانِ عصر [[صفویان|صفوی]]، مکتب‌خانه‌هایی برای ایتام در برخی شهرهای ایران ساخته شد که از آن میان، مکتب‌خانه ایتام مشهد در کنار [[حرم امام رضا(ع)|حرم رضوی]] با موقوفات بسیارش بود که تا اواخر عصر [[قاجار|قاجاری]] فعالیت می‌کرد.<ref>معصومی، «دارالایتام»، ذیل مدخل.</ref>
 
در دوره قاجار و پهلوی دوم هم تحولات بسیاری در زمینه ایجاد یتیم‌خانه رخ داد.<ref>غفاری‌راد، «مروری بر سابقه دارالایتام های غیردولتی در دوره قاجار»، ص۶۷.</ref>
 
مؤسسه دارالایتام مهدیه همدان تأسیس در سال ۱۳۵۱ش،<ref>«[https://www.darolaytam.ir/darolaytam/history.html معرفی و تاریخچه]» دارالایتام مهدیه همدان.</ref> خانه نوباوگان محمدعلی مظفریِ تهران تأسیس در سال ۱۳۲۶ش،<ref>«[http://www.mozaffarikids.com/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%da%86%d9%87/ تاریخچه]»، خانه نوباوگان محمدعلی مظفری.</ref> پرورشگاه مژدهیِ رشت، تأسیس در ۱۳۲۸ش<ref>«[https://itam-mojhdehi.ir/index.php?mod=pages&met=showinfo&id=13 معرفی پرورشگاه مژدهی]»، موسسه جمعیت حمایت ایتام.</ref> از قدیمی‌ترین یتیم‌خانه‌های ایران به شمار می‌رود.
 
پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، بر اساس مصوبه دولت در [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]، کلیه مراکزی که به نوعی در نگهداری و تربیت کودکان بی‌سرپرست و یتیم سهم داشتند، به وزارت بهداری و بهزیستی منتقل شدند. برخی دیگر از مکاتب ایتام نیز به دست افراد نیکوکار بنا شد.<ref>معصومی، «دارالایتام»، تهران، ذیل مدخل.</ref>  


==طرح‌های حمایتی برای تکریم یتیم در ایران==
==طرح‌های حمایتی برای تکریم یتیم در ایران==
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۲۷۷

ویرایش